گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، یک سالگی کرونا در ایران و تعطیلی دانشگاه‌ها زمان مناسبی است که عملکرد یکی از مهم ترین عرصه فعالیت دانشجویی را بررسی کنیم. عرصه ای که بیش از هر عملکرد دیگر، در جنبش دانشجویی تحت تاثیر قرار گرفت. نشریات دانشجویی به دلیل چاپ فیزیکی خود و ارتباط مستقیم با دانشجویان، در زمان منقطع شدن ارتباط با بدنه‌ی دانشجویی وارد چالشی جدید شد. چالشی که منجر به انقلابی در صورت، فرم و محتوای نشریات دانشجویی شده است.
برای تشریح شرایط فعلی نشریات دانشجویی و بررسی عملکرد آن در قسمت اول این سلسله گزارش، پای حرف دوتن از فعالین با سابقه‌ی نشریات دانشجویی نشسته‌ایم و نوع نگاه آنها به این بستر فعال دانشجویی را مورد بحث و بررسی قرار دادیم. مهمانان این گفتگوی کوتاه، سبحان فلاح، فعال نشریات دانشجویی دانشگاه امیرکبیر، صالح سلطانی، دبیر انجمن‌اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه صنعتی شریف، بودند.
آیا تعطیلی دانشگاه‌ها تاثیری روی روند فعالیت نشریات دانشجویی داشته است؟
صالح سلطانی: بنده معتقدم که شاید آمار استقبال از نشریات دانشجویی کاهش پیدا کرده باشد، زیرا دانشجویان در حال حاضر با انبوهی از نشریات در فضای مجازی مواجه اند. انبوهی از کانال‌ها و صفحات مجازی نشریات دانشجویی را به صورت الکترونیکی منتشر می‌کنند، مطالعه این نشریات در قاب گوشی و در قالب pdf سخت است.
تفاوت است با زمانی که در اوقات فراغت دانشجویان در سطح دانشگاه، در سلف، مسجد و خوابگاه، نشریه‌ای را انتخاب و مطالعه می‌کردند. اصلا ماهیت استقبال از نشریات دانشجویی به دلیل شکل گیری یک صحن عمومی در داخل دانشگاه‌ها بوده است هنگام توزیع آن که به تبادل نظر، تفکر، بحق و گفتگو درباره مطالب نشریه و تبادر نظر ختم می‌شد. این رفت و آمدها، گعده‌های دانشجویی و گفتگو‌ها خود منجر به خواندن نشریات دانشجویی می‌شد؛ متاسفانه در حال حاضر در چنین موقعیتی نیستیم. حال تنها ابزار ارتباط مستمر فعالین نشریات دانشجویی با دانشجویان، شبکه‌های اجتماعی است.
سبحان فلاح: فضای مجازی مملو از محتوا‌های کوتاه، مختصر و البته جذاب است. نشریات دانشجویی به دلیل شیوع بیماری کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها و عدم چاپ نشریات به صورت فیزیکی، دچار انتشار در بستر مجازی با قالب الکترونیکی است. نشریات دانشجویی هنوز در قالب سنتی خود غرق است و از فضای مجازی عقب؛ چون دیر وارد این فضا شده است. تازه باید خودشان را وفق بدهند با این فضای رقابتی و همسان سازی از لحاظ فرم و نوع محتوا را در بستر الکترونیکی صورت دهند.
باید کمی صبر کرد تا نتیجه کلی به نسبت عملکرد نشریات دانشجویی در فضای الکترونیکی گرفت. قائدتا یک سال زمان کوتاهی برای تحولی ثمر بخش است. باید به جز به جز این شرایط نگاه کرد و تحلیلی درست از فعالیت‌های نشریات در این فضا ارائه داد.
به نظر شما دوره رسانه‌های مکتوب به پایان رسیده است؟
صالح سلطانی: من معتقد به این نیستم که دوره رسانه‌های مکتوب تمام شده است. درسته رسانه‌های مکتوب و نشریات در دانشگاه‌ها معلق هستند، ولی ماهیت همین نشریات دانشجویی که الکترونیکی منتشر می‌شوند، نشریات مکتوب است. رسانه‌های مکتوب کارکرد تخصصی خودش را دارد؛ چند ماه یا چند سال که شرایط عادی شود، رسانه‌های مکتوب در دانشگاه‌ها دوباره شروع به فعالیت و تاثیر گذاری می‌کنند. در رسانه‌های کشوری، در همین یک سال اخیر با شرایط کرونا، مجلات، روزنامه‌ها و نشریات سراسری شروع به فعالیت کرده اند و تازه تاسیس اند. رسانه‌های مکتوب، ابزار انتقال اندیشه است، نمی‌توان گفت که ابزار اتقال تفکر و اندیشه منسوخ می‌شود.
سبجان فلاح: یکی از قابلیت‌های رسانه‌های مکتوب، ماندگاری است؛ به نسبت دیگر رسانه‌های دیگر. رسانه‌های مکتوب محل رجوع هستند، تاریخ را روایت می‌کنند و قابل استناد اند. این در حالی است که در ممورد رسانه‌های دیگر کمتر پیش می‌آید که محل استناد و رجوع پس از سال‌های گذشته باشد. مخاطب اصلی مجلات، نشریات و مکتوبات در جامعه، نخبگان جامعه اند.
نسبت فعالین نشریات دانشجویی با فعالین رسانه‌ای کشور چیست؟
صالح سلطانی: نسبت نشریات دانشجویی با رسانه‌های کشور، نسبت تیم فوتبال امید به تیم ملی ایران است. یعنی یک فرصت و محلی خوب برای کادر سازی و تربیت نیرو است.
سبحان فلاح: کسانی که فضای نشریات دانشجویی را به خوبی دنبال کردند، فعالیت مستمر داشتند و به عنوان یک مهره کاربلد در تحریریه نشریات قلم زدند؛ به شرایط علاقه و استمرار و ایجاد بستر محتوایی خوب، می‌توانند وارد فضای مکتوبات جمعی شوند و به عنوان یک فعال رسانه‌ای شناخته شوند.
مهمترین چالش حال حاضر نشریات دانشجویی از نگاه شما چیست؟
صالح سلطانی: چالش بزرگ فعلی نشریات دانشجویی، شرایط حال حاضر است که باید بتوانند با محدودیت‌های کرونایی و تعطیلی دانشگاه‌ها و در دسترس نبودن مخاطب، به خوبی شماره‌های نشریه خود را توزیع کنند. یک چالش بزرگتر و قدیمی‌تر در بستر فضای نشریات دانشجویی، تولید محتوای خوب، جذاب، مناسب برای مخاطب، تربیت نسل جوان و جدید نشریاتی و ایجاد علاقه بین دانشجویان نسل جدید است.
دلایل عدم عکس العمل سریع و به موقع نشریات دانشجویی چیست؟
سبحان فلاح: اینکه یک دانشجو بتواند تحلیل سریع و به موقع داشته باشد مزیت آن محسوب می‌شود و این موضوع وقتی در نشریات در نظر گرفته می‌شود دانشجویان را می‌تواند به آن دورانی که در مواقع حساس به نشریات دانشگاه مراجعه می‌کردند، باز گرداند که ببینند تحلیل نشریه دانشگاه درباره یک حادثه یا اتفاق چیست.
برای مثال سال ۹۶ در واکنش به اعتراضات دی ماه نشریه‌ای با تیتر چپم نیستی در دانشگاه تهران منتشر شد که هنوز به این تیتر معروف است و بر سر زبان‌ها می‌چرخد و دیگر شبیه این نشریه در دو سه سال اخیر منتشر نشد.
وقتی نشریات عکس العمل سریع، به موقع و تحلیل درست و به موقع ندارند ناخودآگاه به سمت انتشار حرف‌های تند و بدون پشتوانه می‌روند برای اینکه با این کار می‌توانند دیده شوند. مهمترین کاری که در حال حاضر در نشریات دانشجویی باید انجام شود این است که تشکل‌ها حداقل وقت را برای نشریات دانشجویی بگذراند چرا که این نشریات از بین نمی‌روند و دست به دست می‌شوند و برای سال‌های بعد نیز باقی خواهند ماند.