نگاهی به خاطرات عبدالاحد مومند، تنها فضانورد افغانستانی/ توصیف عبدالاحد از تماشای زمین چگونه بود؟

به گزارش خبرنگار دانش و فناوری دانشگاه خبرگزاری دانشجو، شاید باورش سخت باشد، اما یک افغانستانی به فضا سفر کرده است!

بله، در حالی که بسیاری از ما حتی تصورش را هم نمی‌کنیم، یک نفر از افغانستان توانسته زمین را از بالا، از آنجایی که ستاره‌ها و سیاره‌ها در سکوت فضا شناورند، تماشا کند. نام او عبدالاحد مومند است، اولین و تنها فضانورد افغان، که در سال ۱۹۸۸ به فضا رفت.

خاطرات یک فضانورد،  برای همه ما که به ماجراهای انسانی و شگفتی‌های کیهان علاقه‌مندیم، جذاب و الهام‌بخش است. بیایید با هم نگاهی به این سفر تاریخی و توصیف‌های عبدالاحد از تماشای زمین از فضا بیندازیم.

عبدالاحد مومند کیست؟

عبدالاحد مومند در سال ۱۹۵۹ در ولایت غزنی افغانستان به دنیا آمد. او که خلبان نیروی هوایی افغانستان بود، در دوران اتحاد جماهیر شوروی سابق به‌عنوان بخشی از برنامه فضایی اینترکاسموس انتخاب شد.

 این برنامه به کشورهای متحد شوروی فرصت می‌داد تا فضانوردانی را برای مأموریت‌های فضایی آماده کنند. عبدالاحد، با پشتکار و مهارتش، از میان صدها نفر انتخاب شد و پس از آموزش‌های سخت در پایگاه فضایی استار سیتی در مسکو، آماده سفر به فضا شد.

در ۲۹ اوت ۱۹۸۸، عبدالاحد سوار بر فضاپیمای سایوز تی‌ام-۶ به همراه دو فضانورد روس به ایستگاه فضایی میر پرتاب شد.

 او به مدت ۹ روز در فضا بود و آزمایش‌های علمی مختلفی انجام داد. اما چیزی که بیش از همه در خاطراتش برجسته است، لحظه‌ای بود که برای اولین‌بار از پنجره فضاپیما به زمین نگاه کرد.

هیچ سیاره‌ای دیگری مثل زمین زیبا نبود، توصیف عبدالاحد از گوی آبی معلق

تصور کنید در فضا هستید، جایی که همه‌چیز بی‌وزن است و زمین مثل یک گوی آبی و سفید در برابر تاریکی بی‌کران کیهان می‌درخشد. عبدالاحد مومند در مصاحبه‌هایش بارها گفته که تماشای زمین از فضا یکی از عمیق‌ترین تجربه‌های زندگی‌اش بوده است. او زمین را به‌عنوان یک سیاره شکننده و زیبا توصیف می‌کند، مثل یک جواهر درخشان که در میان سیاهی فضا معلق است. به گفته او، وقتی از ایستگاه میر به زمین نگاه می‌کرد، مرزهای کشورها محو شده بودند و زمین مثل یک خانه بزرگ به نظر می‌رسید که همه ما در آن با هم زندگی می‌کنیم.

عبدالاحد در یکی از خاطراتش گفته: تماشای زمین از فضا برای من بسیار لذت بخش بود. هیچ سیاره‌ای دیگری مثل زمین زیبا نبود. وقتیکه به ایستگاه بین‌المللی فضایی میر رسیدم و از آنجا به طرف زمین نگاه کردم این را احساس کردم که زمین خانۀ مشترک ماست و مربوط به تمام انسان‌ها می‌باشد و همه باید در روی زمین در صلح زندگی کنند.

یک پرچم افغانستان و دو عدد قرآن، محموله شخصی مومند در سفر فضایی بودند

مشخصاً یکی از خاطره انگیز ترین یادگاری ها از فضا،  اشیای از فضا برگشته است که ارزش مادی و معنوی بالایی پیدا میکنند.  از ابزارهای علمی تا ساعت شخصی فضانوردان، نه‌تنها پیشرفت فناوری بشر را نشان می‌دهد، بلکه بار فرهنگی و معنوی عمیقی دارد. انتخاب عبدالاحد برای این سفر فضایی پرچم کشورش و قرآن کریم بود که آن قرآن تبدیل به اولین قرآنی شد که به فضا رسیده است. گفته شده است عبدالاحد در بخشی از سفرش، تجربه قرائت قرآن در فضا را هم داشته است.

زندگی در فضا: یک تجربه عجیب

عبدالاحد در ایستگاه فضایی میر کارهای مختلفی انجام داد، از آزمایش‌های علمی گرفته تا عکاسی از زمین. او در شرایط بی‌وزنی زندگی کرد، جایی که حتی خوردن غذا یا خوابیدن هم تجربه‌ای کاملاً متفاوت است. در خاطراتش تعریف می‌کند که چطور در ابتدا شناور ماندن در فضا برایش عجیب بود، اما بعد به آن عادت کرد. او حتی با همکارانش شوخی می‌کرد و گاهی برای سرگرمی در فضا معلق می‌زد!

یکی از کارهای مهم عبدالاحد، عکاسی از افغانستان از فضا بود. او  تصاویری از افغانستان و برخی مناطق دیگر گرفت و این تصاویر بعداً برای مطالعات جغرافیایی و علمی در افغانستان استفاده شد. 

خرابی فضاپیما، تجربه ترسناک عبدالاحد از عملیات بازگشت

در ششم سپتامبر سال ۱۹۸۸ مومند و یکی از همراهانش بازگشت به زمین را آغاز کردند و در این راه سیستم‌های فضاپیمای آنان از کار افتاد. اتاق کنترل در زمین نیز تلاش می‌کرد تا این مشکل را رفع کند، اما نتیجه‌ای نداشت.

مومند درباره این سانحه گفت: مجبور بودیم تا در این محفظه کوچک به مدت ۲۴ ساعت بدون غذا و آب دور زمین در گردش باشیم و مردم در زمین نیز با نگرانی وضعیت ما را بررسی می‌کردند. ما زمان خود را با شوخی کردن و لطیفه گفتن گذراندیم. در نهایت نیز مشکل فنی برطرف شد و قادر شدیم تا بطور ایمن در قزاقستان فرود بیاییم.

چرا این داستان کمتر شنیده شده؟

شاید تعجب کنید که چرا داستان عبدالاحد مومند این‌قدر کم شناخته شده است. دلایل مختلفی برای این موضوع وجود دارد. اول اینکه این مأموریت در دوران جنگ سرد و در زمانی انجام شد که افغانستان درگیر جنگ داخلی بود. توجه عمومی به اخبار فضایی کمتر بود و رسانه‌ها بیشتر روی مسائل سیاسی و نظامی متمرکز بودند. دوم اینکه بعد از بازگشت عبدالاحد به زمین، او به دلیل تغییرات سیاسی در افغانستان و فروپاشی شوروی، به آلمان مهاجرت کرد و کمتر در رسانه‌های جهانی حضور داشت.

رویای ناکام افغانستان در صنعت فضایی

سفر عبدالاحد به فضا یک استثنا بود و متأسفانه افغانستان پس از آن نتوانست برنامه فضایی خودش را توسعه دهد. نبود منابع مالی، زیرساخت‌های فنی، و ثبات سیاسی باعث شده که این کشور هنوز ماهواره بومی نداشته باشد. افغانستانی ها در حال حاضر از خدمات ماهواره‌های خارجی برای اینترنت، تلویزیون، و مدیریت بحران استفاده می‌کنند.

 جالب است بدانید افغانستان تجربه‌ای هم در زمینه ماهواره دارد و ماهواره مخابراتی این کشور به نام «افغان‌ست۱» در سال ۲۰۰۸ با موشک آریان ۵ و توسط شرکت یوتل ست فرانسه به فضا پرتاب شد. طراحی این ماهواره نیز توسط سازمان تحقیقات فضایی هندانجام شده بود.

 البته بعد ها به دلیل ناتوانی در پرداخت هزینه ها از مالکیت انتفاعی اففانستانی ها خارج شد. اساس صنعت فضایی هم امروزه به دلیل چالش های فراوانی در ساختار سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فناوری در افغانستان وجود دارد که عملاً ورود به صنعت فضایی را ناممکن کرده است.

عبدالاحد مومند، تنها فضانورد افغانستانی ، با سفرش به فضا نه‌تنها تاریخ‌ساز شد، بلکه نگاهی تازه به زمین و جایگاه ما در کیهان به ما هدیه داد. توصیف او از زمین به‌عنوان یک گوی زیبا و شکننده، یادآور این است که همه ما ساکنان یک خانه مشترک هستیم. این داستان، که شاید برای بسیاری از ما ناشناخته بود، نشان می‌دهد که انسان‌ها، از هر کجای جهان، می‌توانند به ستاره‌ها برسند.