گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو – هانیه عسگری؛ ISI معیاری برای سنجش علم است! جمله‌ای که شاید این روز‌ها زیاد شنیده باشیم. بسیاری از دانشجویان در مقطع دکتری برای چاپ مقاله ISI مجبور می‌شوند هزینه‌های هنگفتی برای چاپ مقالات خود پرداخت کنند ISI. یک موسسه اطلاعات علمی است که در آن چندین هزار مقاله و ژورنال‌های علمی منتشر می‌شوند و تحت پوشش قرار می‌گیرند. در ایران دانشگاه‌ها برای اعضای هیئت علمی فیلتری را تعیین کرده‌اند که بنا براین فیلتر اساتید برای ارتقا خود و کسب جایگاه هیئت علمی در دانشگاه‌ها ملزم به چاپ مقاله ISI هستند. حال سوال این است که چرا در ایران، شرط هیئت علمی شدن باید چاپ مقاله در ISI باشد؟
انتقاد مقام معظم رهبری و برخی از فعالان سیاسی و علمی به آئین نامه ارتقاء ISI
جالب است که اعضای هیئت علمی برای ارتقا خود در داخل کشور مستلزم یک موسسه تایید کننده آن‌ها درخارج از کشور هستند؛ حتی اساتید مجبورند که درباره موضوعاتی تحیق و کار کنند که مقاله‌خور آن‌ها خوب باشد؛ به همین دلیل است که بسیاری از مقالات ما دردی از درد‌های کشور را درمان نمی‌کند و اساسا اکثر آن‌ها کارآمد نیستند.
رهبر انقلاب در ۲۵ مهر‌ماه در دیدار با نخبگان و استعداد‌های برتر علمی درباره شرط دانشگاه‌ها و ارتقا هیئت علمی با چاپ مقالات ISI انتقاد کردند: «چندین مرتبه تذکراتی را در این زمینه داده ام و فکر میکردم کفایت کرده و کار را درست کرده است، اما میبینم که اینطور نیست. هدف اصلی این است که مقالات علمی و پژوهشی باید کمک به مسائل و مشکلات کشور بکند، این نکته را فراموش نکنیم. مقاله‌نویسی و انتشار تحقیقات و مقالات اِسنادی معتبر در مجلات و مراکز علمی دنیا و شرکت در مسابقه علمی جهان کار خوبی است که حتماً باید انجام بگیرد، اما اینکه شرط ارتقاء اعضای هیئت علمی را مقاله قرار دهیم منطقی نیست. مقالات خوب می‌تواند شهرت و اعتبار علمی کشور را ارتقا بخشد، اما باید راه‌های مناسبی را پیدا کرد.»
اینکه تمرکز خود را صرفا روی چاپ مقالات بگذاریم و آن را شرط ارتقاء قرار دهیم، از نظر فعالان سیاسی و علمی کافی نیست. آن چیزی که باید معیار ارتقا و ترفیع رتبه اساتید و دانشجویان قرار بگیرد چاپ مقاله ISI نیست. قطعا مسئله محور بودن مقالات، فیلتر بهتری برای این ترفیه رتبه است. هدف اساتید و دانشجویان از نوشتن مقالات باید حل مشکلات کشور باشد نه چاپ شدن در ISI.
حسن رحیم پور ازغدی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در انتقادات شدیدی به وزیرعلوم در زمینه مقالات ISI بیان کرد: «اینکه باید مقاله‌های ما در سطح بین‌المللی قرار بگیرد را می‌پذیریم و تا این مقدار قابل قبول و لازم است؛ اما اینکه بخواهیم شرط بگذاریم برای اعضای هیئت علمی که باید مقالات خود را در ISI چاپ کنند، به دور از منطق است.»
مرگ بر آمریکا را باور کنیم یا اعتبار ساختگی که ایران به موسسه‌های آمریکایی می‌دهد؟ بدیهی است که این موسسه در دانشگاه‌ها و مراکز دیگر آمریکا از اعتبار چندانی برخوردار نیست. حال اینکه ایران شرط ارتقا را چاپ مقاله در مجلات موسسه مذکور قرار داده است جای تعجب دارد.
روح‌الله رحمانی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و مدیر سابق شرکت‌های ماکروسافت و آمازون نیز درباره شرکت ISI تشریح کرد: «این یک شرکت خصوصی آمریکایی است که آمریکایی‌ها نیز به آن اهمیت نمی‌دهند. اسم آن را نه تنها در صنعت بلکه در دانشگاه‌های برتر آمریکا هم نشنیده بودم و هیچ دانشگاهی در آمریکا اساتید و اعضای هیئت علمی خود را بر اساس ISI ارتقاء نمی‌دهد. اما در ایران این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است و کل وزارت علوم کشور وابسته به آن شده است که باید درست شود.»
رکورد زنی اعضای هیئت علمی در چاپ مقالات ISI
برداشت ما از آیین نامه ارتقا آن می‌باشد که سطح علمی اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها با تعداد مقاله‌های منتشر شده در ISI سنجیده می‌شود. طبق تحقیقات انجام شده مشخص شده است که اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های کشور از جمله تهران، اصفهان، شیراز، یاسوج و جیرفت در زمینه چاپ مقاله با نمایه ISI کسب رتبه کرده‌اند و در رقابت با یکدیگر برآمدند. این به نوعی می‌تواند بیانگر این مسئله باشد که میزان علم افراد مذکور با تعداد مقاله‌های چاپ شده در ISI مشخص می‌شود؛ به عبارتی هر چه بیشتر مقاله ISI داشته باشید به درجه علمی‌تان افزوده می‌شود!
جهت دهی زیرکانه تحقیقات
هر ساله دانشجویان و اساتید مقاله‌های خود را با پرداخت هزینه‌های گزاف در مجلات ISI منتشر می‌کنند که منجر به آشکار شدن یکسری از مسائل مهم و اساسی کشور می‌شود. بسیاری از مقاله‌های ما ایده ها، راه حل‌های مسائل و حتی اختراعاتی هستند که ثبت کردن آن‌ها در مجلات ISI شاید اشتباه بزرگی است که در حق اساتید و نخبگان کشور ما می‌شود و در نهایت امکان دارد منجر به آشکار شدن یکسری الگوریتم‌ها شود.
روستا آزاد رئیس سابق دانشگاه صنعتی شریف در نشست بسیج دانشجویی این دانشگاه در انتقادی به مسئله جهت دهی بیان کرد: «ISI با این هدف ایجاد شد که دانشمندان در سرتاسر دنیا بتوانند باهم حرف بزنند و دستاورد‌های خود را به اشتراک بگذارند که این جنبه خوب ISI است، ولی ISI جنبه‌های منفی بسیاری دارد؛ از جمله این که به شدت استعماری است. ISI می‌تواند خیلی زیرکانه تمامی تحقیقات در سراسر دنیا راجهت دهی کند.»
مهدی زاده عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در گفتگویی با خبرنگار خبرگزاری دانشجو درباره آیین نامه ارتقاء بیان کرد: «اینکه ما بتوانیم مقالات بین المللی در سطح جهان منتشر بکنیم که در دسترس دیگر کشور‌ها هم قرار بگیرد اتفاق مطلوبی است و می‌تواند به بالا بردن رتبه دانشگاه‌ها کمک بکند، اما از لحاظ کیفیتی چندان کارآمد نیست.»
اینکه ISI تبدیل به یک مرجع اصلی برای سطح علم افراد و ارزیابی آن‌ها شده است و مقالاتی که به نوعی سندیت اعتبار به اعضای هیئت علمی می‌دهد نظام آموزشی کشور را به سمت کمیت گرایی سوق می‌دهد و کشور را از پیشرفت کیفی باز می‌دارد. توجه به تعداد و میزان مقاله‌ها باعث می‌شود که کیفیت مقالات منتشر شده در نظر گرفته نشود و این اتفاق پیامد‌های نامطلوبی می‌تواند برای کشور و آموزش ما داشته باشد.