انتقاد وزیر علوم از نحوه جذب هیات علمی /مقوله جذب هیات علمی را جدی بگیرید + فیلم

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ حسین سیمایی صراف وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در نشست روسای دانشگاه گفت: دانشگاه منبع تولید علم است و علم، مولد قدرت، ثروت و منزلت محسوب می‌شود. بنابراین، هرگونه سیاست‌گذاری در حوزه دانشگاه، تغییراتی در مناسبات این سه مؤلفه ایجاد می‌کند. از همین رو، نحوه تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در این حوزه، بسیار حساس و تعیین‌کننده است؛ چراکه باید این چرخه را به‌گونه‌ای تنظیم کنیم که قدرت، منزلت و ثروت به سمت صحیحی سوق داده شوند.

وی افزود: بر همین مبنا، ما در این دوره تغییراتی در گفتمان خود با آموزش عالی و مخاطبان آن ایجاد کردیم. این تغییر گفتمان، پیش از هر چیز، ناشی از ضرورت‌های زمانه و تغییرات نسلی است. نسلی که امروز با آن به عنوان دانشجو سروکار داریم، با دوران ما تفاوت‌های بنیادینی دارد. این نسل، که به عنوان "نسل زد"، "نسل اینترنت" و "نسل هوش مصنوعی" شناخته می‌شود، اقتضائات و انتظاراتی کاملاً متفاوت از نسل‌های پیشین دارد؛ نسلی که نه تنها با دوره دانشجویی ما، بلکه حتی با نسلی که تا حدود یک دهه پیش آموزش می‌دادیم، تفاوت‌های زیادی دارد.

وزیر علوم در ادامه گفت: از سوی دیگر، این تغییر گفتمان مبتنی بر آموزه‌های اسلامی و باور‌هایی است که عمیقاً به آنها ایمان داریم. از همان روز‌های نخست، چند محور اصلی را به عنوان معلم‌های این گفتمان در گفت‌و‌گو‌ها و مصاحبه‌ها مطرح و بر آنها تأکید کرده‌ام.

وی خاطر نشان کرد: یکی از اصول کلیدی این گفتمان، اصل کرامت دانشگاهیان است. ما از ابتدا بر این باور بوده‌ایم که کرامت ذاتی انسان باید در محیط دانشگاه پاس داشته شود. حفظ حرمت و احترام دانشگاه و به ویژه استادان دانشگاه از ضروریات است. اگر عزت و شخصیت استادان و دانشجویان ما آسیب ببیند، نمی‌توان انتظار داشت که آنان عناصر مفید، مولد و متعهدی برای جامعه باشند.

سیمایی صراف گفت: در این زمینه حدیثی زیبا از امام هادی علیه‌السلام وجود دارد که می‌فرماید:کسی که برای خود کرامت قائل نباشد، نفس او را خوار می‌کند و از او هر رفتاری ممکن است سر بزند. این نگاه عمیق، پایه‌ای برای درک اهمیت کرامت در فضای دانشگاهی است.

وی در ادامه بیان کرد: مولفه‌ی بعدی، مسئولیت اجتماعی دانشگاه است. این عنصر یکی از ویژگی‌های دانشگاه‌های نسل چهارم به شمار می‌آید. در کشور ما، این مفاهیم همواره در مواضع و رویکرد‌های نظام مطرح بوده‌اند، اما اکنون می‌خواهیم آنها را با عنوان "مسئولیت اجتماعی" بازتعریف و برجسته کنیم.

سیمایی صراف خاطر نشان کرد: هدف ما این است که دانشگاه در قبال ذی‌نفعان خود اعم از دانشجویان، کارکنان، اعضای هیئت علمی، جامعه، نظام و حتی بشریت ــ بی‌تفاوت و بی‌تعهد نباشد. دانشگاه نباید از جامعه جدا و گسسته باشد؛ بلکه باید پیوند عمیقی با صنعت، با اخلاق، با ارزش‌ها و با نیاز‌های واقعی جامعه برقرار کند. مسئولیت اجتماعی دانشگاه، یکی از مولفه‌های محوری ما در دوره جدید به شمار می‌آید.

وی در ادامه بیان کرد: مولفه سوم، بازگرداندن نشاط و امید به دانشگاه است. از انسانی که دچار ناامیدی است، نمی‌توان انتظار خلاقیت و شادی داشت. فرد ناامید ممکن است به انسانی بهانه‌گیر و افسرده تبدیل شود. از این رو، یکی از رویکرد‌های اصلی ما، احیای نشاط و امید در فضای دانشگاهی است.

سیمایی صراف گفت: البته در اینجا فقط به بیان تیتر‌ها بسنده می‌کنم. دوستان و همکاران عزیز در ادامه و در نوبت‌های خود، توضیح خواهند داد که برنامه‌های ما برای بازگرداندن نشاط به دانشگاه دقیقاً شامل چه اقداماتی خواهد بود.

وزیر علوم گفت: سؤال مهمی که مطرح است این است که غایت و مقصد ما از اسلامی شدن دانشگاه چیست؟ آیا هدف ما صرفاً رعایت یک‌سری مناسک و شعائر اسلامی است، بدون آنکه در دل‌ها باور، ایمان و التزام واقعی شکل بگیرد؟ آیا باید به رعایت ظاهری مناسک هرچند لازم، محترم و مهم هستند دل خوش کنیم، در حالی که خبری از ارزش‌های اخلاقی و دینی در رفتار و منش دانشگاهیان نباشد؟ آیا کافی است دانشجوی ما نماز بخواند، اما معنای حلال و حرام را درک نکند و نسبت به تعهدات دینی و اجتماعی خود در قبال کشور، انقلاب، نظام، مردم و انسانیت بی‌توجه باشد؟

وی در ادامه بیان کرد: غایت اسلامی شدن دانشگاه این است که علم، ایمان و عمل، هر سه، در جان و روح فارغ‌التحصیلان ما رسوخ کند.نه علم بدون ایمان کارگشا خواهد بود و نه ایمان بدون علم. امیرالمومنین علیه‌السلام جمله‌ای بسیار عمیق و عبرت‌آموز دارند که می‌فرمایند: عالمانی که علم دارند اما تعهد و مسئولیت ندارند، و از سوی دیگر جاهلانی که ظاهری متشرع، متعبد و متدین دارند اما درک و بصیرتی نسبت به دین و زمانه خود ندارند.

وزیر علوم گفت: حضرت می‌فرمایند این دو گروه، آسیب‌های سنگینی به جامعه وارد کرده‌اند و پشت او را شکسته‌اند. بنابراین، ما در مسیر اسلامی شدن دانشگاه‌ها، می‌خواهیم نه عالم بی‌تعهد و بی‌مسئولیت** تحویل جامعه دهیم و نه جاهل متحجر و ظاهرگرا هدف ما، پرورش انسان‌هایی است که در آنان علم، ایمان و عمل به هم پیوند خورده باشد.

وزیر علوم گفت: به هر حال، مسئولیت اجتماعی دانشگاه در همین‌جا معنا پیدا می‌کند. دانشگاه نباید به سندروم پایان‌نامه‌ها و مقالاتی تبدیل شود که در قفسه‌ها خاک می‌خورند. دانشگاه باید محل حل مسائل و گشودن گرهی از مشکلات کشور، مردم و جامعه باشد. یکی دیگر از برنامه‌های ما، توقف توسعه کمی و تمرکز بر ارتقای کیفیت آموزش است. خواهش من این است که دوستان عزیز، حرص و ولع نسبت به توسعه کمی نداشته باشند. گاهی اوقات، فشار‌هایی از سوی برخی مسئولان، استانداران یا نمایندگان مجلس وارد می‌شود که، به عنوان مثال، فلان مقطع تحصیلی یا رشته‌ای خاص به یک مرکز آموزشی داده شود.

سیمایی صراف گفت: حقیقتاً برای ما سخت و تلخ است که ببینیم یک مدیر منتخب دانشگاه، به جای پیگیری از مسیر‌های قانونی و داخلی، از واسطه‌های بیرونی برای فشار بر شورا‌های گسترش آموزش عالی استفاده می‌کند. این رفتار، خلاف کرامت دانشگاه است. دانشگاه باید شأن و حرمت خود را حفظ کند و مسائل داخلی خود را درون خانواده آموزش عالی حل و فصل کند.

وی در ادامه بیان کرد: از سوی دیگر، واقعاً دوره، دوره‌ی کیفیت است، نه کمیت. بحث‌های بسیار مهمی درباره پذیرش دانشجو و کیفیت آموزشی داریم که البته فرصت باز کردن آنها در این مجال نیست و همان‌طور که پیشتر عرض کردم، بازگرداندن نشاط به دانشگاه از اولویت‌های ماست. این نشاط، در بسیاری از موارد، با اقداماتی ساده و مؤثر ایجاد می‌شود. البته ما با دستگاه‌های ذی‌ربط هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهیم تا برنامه‌های ما باعث سوءتفاهم، نگرانی یا دلواپسی نشود.

وزیر علوم در ادامه بیان کرد: این مسئولیت بر عهده‌ی ماست؛ اما شما نیز در استان‌ها و محیط‌های خود می‌توانید در این راستا همکاری و هماهنگی‌های لازم را انجام دهید، تا ان‌شاءالله با کمترین هزینه و آسیب، برنامه‌هایتان را پیش ببرید.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: در محیط دانشجویی، باید فضایی شاداب و مفرح برای دانشجویان فراهم کنیم؛ این امر از طریق توسعه فعالیت‌های فرهنگی ممکن خواهد شد. البته، وقتی از فرهنگ سخن می‌گوییم، مقصود ما صرفاً انجام کار‌های شکلی نیست. بار‌ها تأکید کرده‌ام: به شعائر دینی اعتقاد داریم و ترویج و تبلیغ آنها را ارزشمند می‌دانیم. قرآن می‌فرماید: "من یعظم شعائر الله فإن‌ها من تقوی القلوب" (هر کس شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار از پرهیزگاری دل‌هاست.) اما سخن اینجاست که فعالیت فرهنگی نباید فقط به همین ظواهر محدود شود.

وی در ادامه بیان کرد: امروزه بیرون از دانشگاه، کارگاه‌ها و نشست‌های متعددی برگزار می‌شود؛ دانشجویان گاهی حتی هزینه پرداخت می‌کنند تا در این دوره‌ها مهارت‌هایی مانند گفت‌و‌گو کردن، سواد روایت یا تفکر نقادانه را یاد بگیرند. اینها نمونه‌های واقعی فعالیت فرهنگی هستند.

سیمایی گفت: اگر ما دانشجوی نقاد تربیت کنیم، دیگر دانشجوی "نقال" نخواهیم داشت؛ دانشجویی که هرچه شنید، بی‌فکر و بی‌تحمل نقل کند. در دنیای امروز، که اطلاعات به مدد هوش مصنوعی در یک لحظه در دسترس است، دیگر نیاز نیست ذهن دانشجو را با حجم بالای اطلاعات پر کنیم. بلکه باید به او مهارت تفکر نقادانه بیاموزیم. هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزین انسانی شود که اهل اندیشه، تحلیل و تفکر نقادانه است.

وزیر علوم گفت: ما باید دانشجوی متفکر تربیت کنیم، نه صرفاً حافظ اطلاعات. بر همین اساس، ما در اینجا با اعتقاد کامل به اهمیت فعالیت فرهنگی، حتی منابع مالی سایر بخش‌ها را در صورت نیاز به حوزه فرهنگ اختصاص داده‌ایم؛ چراکه این فرهنگ است که به ما مصونیت می‌دهد و دانشگاه ما را فعال‌تر و اثرگذارتر می‌سازد.

سیمایی صراف گفت: ضروری است که روش‌هایی اتخاذ کنیم تا بهترین افراد جذب شوند. امروز، متأسفانه شاهد این هستیم که برخی نخبگان کشور دیگر حتی به فراخوان‌های جذب توجهی نمی‌کنند؛ در فراخوان‌ها شرکت نمی‌کنند و راه‌های دیگری را برای زندگی و فعالیت خود انتخاب کرده‌اند.

وی افزود: این خطر وجود دارد که دانشگاه به تدریج به محلی برای کسانی تبدیل شود که راه دیگری برای پیشرفت نیافته‌اند و ناچار به مسیر هیئت علمی شدن روی آورده‌اند. این، آسیب بزرگی برای کشور و برای آینده علمی ماست.

وزیر علوم گفت: هرچند در حوزه جذب اتفاقات مثبتی افتاده، اما همچنان برخی چالش‌ها وجود دارد. بخشی از این مشکلات، به سرعت عمل مدیران دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها بازمی‌گردد. باید تکلیف پرونده‌های جذب سریع‌تر روشن شود.

وی در ادامه بیان کرد: متأسفانه گاهی یک پرونده جذب یک تا دو سال در رفت‌وآمد باقی می‌ماند؛ در حالی که همان متقاضی ممکن است طی سه سال در یک کشور خارجی استاد تمام شود، اما در داخل کشور، پس از دو سال تازه مجوز پیمانی برایش صادر شود. تأکید می‌کنم که نباید موضوع جذب را ساده و صادرنگاری شده تلقی کرد. جذب، یکی از گلوگاه‌های مهم کیفیت و حیثیت دانشگاه است.

وی در ادامه بیان کرد: باید تلاش کنیم که بهترین‌ها همچنان دانشگاه و عضویت در هیئت علمی را انتخاب اول خود بدانند و حتی بتوانیم مهاجرت معکوس را آغاز کنیم؛ چنانکه در مواردی، شاهد بوده‌ایم برخی افراد که در دانشگاه‌های برتر جهان به مقام استادی رسیده‌اند، به امید و انگیزه به کشور بازگشته‌اند.

وزیر علوم تاکید کرد: به هر حال، مقوله جذب بسیار مهم و حیاتی است و نیازمند توجه ویژه‌ی همه ماست.

وی در ادامه بیان کرد: یکی از موضوعاتی که در این دوره در اولویت قرار داده‌ایم، مسئله مسکن دانشگاهیان است؛ اعم از استادان و کارکنان بار‌ها این نکته را مطرح کرده‌ایم که دانشگاه‌ها معمولاً زمین‌های وسیع و مناسبی در اختیار دارند.

وزیر علوم گفت: چه در پردیس اصلی و چه در اراضی خارج از آن در شرایطی که فعلاً نمی‌توانیم به طور کامل نیاز‌های ضروری و اولیه استادان و کارکنان عزیزمان را تأمین کنیم، حداقل می‌توانیم بخش مهمی از سبد هزینه‌های زندگی آنها، یعنی مسکن را، تأمین کنیم.

وی در ادامه بیان کرد: این حقی است که قانون اساسی برای همه شهروندان ایرانی به رسمیت شناخته است. در همین راستا، ما یک کارگروه مستقل برای پیگیری موضوع مسکن تشکیل داده‌ایم و خود من حداقل یک هفته در میان در جلسات این کارگروه حضور دارم.

وزیر علوم گفت: ما به طور مستمر دانشگاه‌ها را رصد می‌کنیم تا ببینیم پیشرفت اقداماتشان در تأمین مسکن چقدر بوده است. برخی دانشگاه‌ها هنوز اقدام جدی‌ای نکرده‌اند؛ بعضی دیگر در مراحل ابتدایی (۵ یا ۱۰ درصد پیشرفت) هستند؛ و خوشبختانه بعضی دانشگاه‌ها، مانند دانشگاه صنعتی سهند تبریز، تمامی مراحل اداری پروژه‌های مسکن خود را به پایان رسانده‌اند و وارد مراحل واگذاری شده‌اند. به همین مناسبت نیز در مراسم افتتاح این پروژه‌ها حضور پیدا کردم و از همان‌جا با دانشگاهیان گفت‌وگویی داشتم.

وی در ادامه بیان کرد: علاوه بر این، احداث خوابگاه‌ها، به ویژه خوابگاه‌های متأهلین، از دیگر اولویت‌های مهم ماست. در حال حاضر، برنامه احداث ۵۰۰۰ خوابگاه در دست اجراست و برنامه‌ریزی برای تأمین ۳۰،۰۰۰ خوابگاه متأهلی تا پایان دوره چهارساله آغاز شده و روند اجرایی آن نیز شروع شده است.

وزیر علوم در پایان گفت: خواهشم این است که تجهیز و تعمیر خوابگاه‌های فعلی و احداث خوابگاه‌های جدید را در اولویت کاری خود قرار دهید.