ارتباط حوزه و دانشگاه مثل دو مرجع فکری و علمی مطالبه رهبر انقلاب است/ دانشجو و طلبه بستر رشد مستقل نیاز دارد

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، باتوجه به اهمیت نقش جریان دانشجویی از ابتدای انقلاب اسلامی تا کنون در تحولات اجتماعی و سیاسی کشور و پیرو پیام مقام معظم رهبری پس از جنگ ۱۲ روزه اخیر و همچنین به مناسبت یکصدمین سالگرد بازتأسیس حوزه علمیه قم و تأکید ایشان بر لزوم ارتباط نزدیک و هماهنگی میان حوزه علمیه و دانشگاه، به گفت‌و‌گو با حجت‌الاسلام امیر شعبان جولا، پژوهشگر حوزه و دانشگاه و حجت‌الاسلام امیرحسین محمودی، مدرس حوزه و دانشگاه پرداختیم.

حجت الاسلام امیرحسین محمودی، مدرس حوزه و دانشگاه در ابتدای این گفتگو گفت: منشور صادر شده از رهبر معظم انقلاب به مناسبت یکصد سالگی حوزه علمیه قم، یکی از مهم‌ترین آثار مکتوب ایشان در سال‌های اخیر بود. پیش از انتشار این پیام، تصور عمومی این بود که پیام رهبر انقلاب مشابه منشور روحانیت امام خمینی (ره) در گذشته باشد، اما آنچه که پس از انتشار این پیام مشاهده شد، بسیار متفاوت بود. این پیام برخلاف تصور همگان، فقط یک جمع‌بندی از مطالبات حضرت آقا از حوزه‌های علمیه نبود، بلکه بوی تغییرات جدی ساختاری و فکری می‌داد. پیام رهبر انقلاب، متناسب با دغدغه‌های روز جامعه بود و نمی‌توان آن را صرفاً در قالب نکات پیشینی که از رهبر انقلاب شنیده شده، ارزیابی کرد.

اهمیت ساخت هویت اجتماعی جامعه

وی در ادامه افزود: اگر بخواهیم این پیام را از نظر مخاطب و اهدافش بررسی کنیم، می‌بینیم که بخشی از آن خطاب به مسئولین حوزه علمیه است که در آن مطالبات و انتقادات سال‌های اخیر مطرح شده است. اما آن بخش از پیام که به جوانان حوزه علمیه، به ویژه نخبگان، خطاب قرار گرفته است، موضوعی متفاوت و نیازمند بررسی بیشتر است. جوانان حوزه علمیه که شاید مسئولیت‌های تغییر ساختار نداشته باشند، اما قرار است نوع نگاه و تفکرشان تغییر کند، باید از این پیام استفاده کنند.

حجت‌الاسلام محمودی  گفت: محتوای پیام رهبر انقلاب در خصوص حوزه علمیه، در پنج ضلع اصلی به عنوان کارکردهای اصلی حوزه علمیه بیان شده است. این پنج ضلع به‌طور کلی بر دو گام اصلی تأکید دارد: گام اول، که شامل قله علمی است، و گام دوم، که به تربیت نیروی مجرب، کارآمد و مؤثر در جامعه مربوط می‌شود.

وی تاکید کرد: رهبر انقلاب در پیام خود اشاره کرده‌اند که اولین وظیفه حوزه علمیه باید تبدیل آن به مرکز علمی معتبر باشد. در این راستا، وظیفه طلبه امروز این است که این حوزه را به‌عنوان یک مرکز علمی معتبر و پیشرو تبدیل کند. در گام بعدی، رهبر انقلاب تأکید دارند که حوزه علمیه باید نیروی مجرب و مؤثری تربیت کند که بتواند در جامعه نقش مؤثر و کارآمدی ایفا کند.

وی در ادامه افزود: دوتای دیگر از وظایف حوزه علمیه مربوط به کارکردهای اجتماعی است. رهبر انقلاب بر این نکته تأکید دارند که حوزه علمیه باید خط مقدم مقابله با دشمن باشد و باید نقش مشارکت در نظام اجتماعی و برساخت هویت اجتماعی جامعه را ایفا کند. امروز، حوزه‌های علمیه و طلبه‌های جوان باید نقش خود را در این زمینه به‌طور جدی شفاف کنند.

متأسفانه، ما در حال حاضر شاهد این هستیم که برخی از طلبه‌ها و حتی مسئولین حوزه علمیه نگاه جدی به مشارکت‌های اجتماعی ندارند و این یک اشکال جدی است.

حجت‌الاسلام محمودی ادامه داد: پنج ضلع اصلی که رهبر انقلاب به آن اشاره کرده‌اند، نه تنها باید به‌عنوان کارکردهای حوزه علمیه شناخته شوند، بلکه باید به‌طور جدی توسط جوانان و نخبگان حوزه علمیه مورد توجه قرار گیرد. در این پیام، رهبری در تشریح اشکالات و راهکارها صراحت داشتند. ایشان نه تنها به‌طور دقیق مسیر را مشخص کرده‌اند، بلکه به‌جای پذیرش بهانه‌های مختلف، بر ضرورت تغییر ساختار حوزه و وظایف مختلف اقشار تأکید داشتند. 

رهبر انقلاب نهیب‌های جدی برای اصلاحات ساختاری و فکری در حوزه علمیه وارد کرده‌اند که باید مورد توجه قرار گیرد.

حجت‌الاسلام امیرحسین محمودی در رابطه با تغییر جهت حوزه های علمیه و حرکت به سمت ایفای نقش در نظام اجتماعی گفت: هر کدام از اضلاع پیام رهبر انقلاب می‌تواند برای جوانان حوزه علمیه و دانشجویان به‌طور صریح و آشکار نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های این پیام، تغییر جهت حوزه علمیه به‌سمت نقش‌های اجتماعی و مقابله با چالش‌های روز است. باید از این فرصت استفاده کنیم تا بررسی کنیم که حوزه علمیه امروز چه نگاهی به عرصه‌های خدمتگزاری، تبلیغ و ارتباط با مردم دارد و در این زمینه چه تغییراتی باید انجام شود.

پیام ایشان به‌طور ویژه‌ای بر ضرورت تعامل با مسائل روز و تلاش برای سازگاری با دنیای امروز را تاکید می‌کند. اگر طلبه‌ها امروز این نگاه را بپذیرند، می‌توانند در تحولات اجتماعی نقش جدی‌تری ایفا کنند و از دل این تحول، برکات جدیدی برای مردم به‌وجود آورند.

وی ادامه داد: متأسفانه، یکی از مشکلات اصلی امروز حوزه‌های علمیه، نگاهی انحصاری است که مانع از بروز و ظهور استعدادها و ظرفیت‌های طلبه‌ها می‌شود. این انحصارگرایی به‌ویژه در نهادهای مدیریتی مدارس علمیه مشاهده می‌شود که نتواسته‌اند به‌طور جدی، فضای همکاری و مشارکت اجتماعی در میان دانشجویان و طلاب را فراهم کنند. در جنگ‌ها، سیل‌ها و دیگر حوادث، وقتی تشکل‌های دانشجویی و حوزوی به میدان می‌آیند، باید شاهد همکاری گسترده‌تر و تأثیرگذارتر آنها باشیم، اما در بسیاری از موارد چنین اتفاقی نمی‌افتد.

رهبر انقلاب در این پیام، تأکید دارند که حوزه علمیه باید در خط مقدم مقابله با دشمن باشد و در کنار آن، نقش مؤثری در نظام اجتماعی ایفا کند. این تغییرات باید در ساختار حوزه‌ها و همچنین در نحوه تعامل با جامعه دیده شود.

تعامل میان حوزه و دانشگاه مهم است

حجت الاسلام محمودی در ادامه بیان کرد: یکی دیگر از مشکلات اصلی در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها، عدم فراهم آوردن بستر‌های لازم برای رشد مستقل دانشجو و طلبه است. اگر این بستر فراهم نشود، نمی‌توانیم افق‌های تمدنی جدیدی را به جامعه تزریق کنیم. طلبه و دانشجوی امروز باید درک کنند که نیاز جامعه امروز، خود آنان هستند؛ خودشان باید در صحنه حضور داشته باشند و کنشگری کنند. اگر این آگاهی در ذهن طلبه و دانشجو شکل نگیرد، در آینده با مشکلات جدی در ارتباط با جامعه مواجه می‌شوند و جامعه آنها را به‌عنوان نیروی مؤثر و مفید نخواهد شناخت.

یکی از نکات کلیدی در پیام رهبر انقلاب این است که طلبه و دانشجو باید به‌طور مستقیم با مردم در ارتباط باشند. وقتی در شرایطی مانند سیل یا زلزله، طلبه‌ها و دانشجویان به میدان می‌آیند و در خدمت‌رسانی به مردم مشارکت می‌کنند، این نشان‌دهنده ظرفیت‌های آنها در عمل است.

وی گفت: رهبر انقلاب در خصوص تحول در نگاه حوزه و دانشگاه به همدیگر نیز سخن گفته‌اند. ارتباط میان حوزه علمیه و دانشگاه باید فراتر از ارتباط‌های مرسوم باشد. این دو نهاد باید در تولید اندیشه‌های اسلامی و بکارگیری آن در نظامات اجتماعی به یکدیگر کمک کنند. حوزه علمیه باید به‌عنوان مرجع فکری و دانشگاه به‌عنوان مرجع علمی در کنار هم نقش‌آفرینی کنند و در این راستا، نهاد‌های مسئول در حوزه‌ها باید تلاش کنند تا این پیوند به‌درستی شکل بگیرد. 

حوزه علمیه باید از ساختارهای کهنه فاصله بگیرد

وی در پایان سخنان خود گفت: رهبر انقلاب همواره تأکید دارند که نگاه طلبه و دانشجوی جوان باید تغییر کند. یکی از دلایل این تغییر، به ساختارهای موجود برمی‌گردد که مانع از رشد و بروز هویت طلبه و دانشجو می‌شود. طلبه‌ها و دانشجویان باید از ابتدا با هویت مشخص و پویا وارد عرصه‌های علمی و اجتماعی شوند.

 به‌عنوان مثال، چرا یک دانش‌آموز با استعداد باید انگیزه‌ای برای ورود به حوزه علمیه داشته باشد؟ چرا نباید علاقه‌مند باشد که به دانشگاه‌های برتر برود؟ متأسفانه ما می‌بینیم که در دانشگاه‌ها به‌ویژه در دانشگاه‌های بزرگ مانند شریف، دانشجویان متدین و انقلابی کمتر دیده می‌شوند. این فاصله بین حوزه و دانشگاه باید پر شود.

رهبر انقلاب در پیام‌های اخیر خود تأکید کرده‌اند که فرصت‌های بی‌نظیری برای نسل جوان فراهم شده است. امروز دانشجو و طلبه ما باید احساس کند که در جنگ و میدان خدمت حضور دارد و مسئولیت بر دوش اوست. این تغییر در نگرش و احساس مسئولیت باید از ابتدا در سیستم آموزشی و تربیتی حوزه‌ها و دانشگاه‌ها ایجاد شود.

وی ادامه داد: ما هنوز از الگوهای قدیمی برای تربیت دانشجو و طلبه استفاده می‌کنیم. به‌جای ایجاد جذابیت‌های علمی و دینی برای نسل جدید، تلاش می‌کنیم که به همان شیوه‌های سنتی و خشک عمل کنیم. این در حالی است که دشمن بر روی نسل جوان ما به‌طور جدی کار کرده و به دنبال هویت‌زدایی است. ما باید برگردیم و یک بازخوانی جدی از این مسائل داشته باشیم. رهبر انقلاب در این زمینه بسیار به‌روز و دقیق عمل کرده‌اند و باید مسئولین هم این نگرش را درک کنند و از آن برای تربیت جوانانی مؤثر و متعهد بهره ببرند.