جلسه نقد کتاب «مبانی آیین و اندیشۀ سیاسی در اسلام» در پیام نور مشهد برگزار شد

به گزارش خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» از مشهد، سید محمد علی تقوی دیروز در نشست تخصصی نقد و بررسی کتاب «مبانی آیین و اندیشۀ سیاسی در اسلام» در دانشگاه پیام نور مشهد گفت: فرهنگ سیاسی مسلمانان پیشینۀ درخوری در این زمینه ندارد، اما سیرۀ امام علی (ع) در حکمرانی می‌تواند مبنای نظری این امر را فراهم سازد.

وی بیان داشت: واقعیت این است که ما بسیار متمایل هستیم. بسیار از موارد مورد انتقاد دوستان را در کتاب به کار بریم؛ اما حجم کتاب بنا بر خواست ناشر از میزان مشخصی نباید بیشتر باشد و این نکته برای ما ایجاد محدودیت می کند.

مؤلف کتاب «مبانی آیین و اندیشۀ سیاسی در اسلام» در ادامه، یک جمع بندی از کتاب خود ارائه کرد و گفت: در معارف اسلامی درباره دولت، حاکمان، شهروندان آموزه‌های فراوانی دارد و شاید بتوان از معارف سیاسی اسلامی سخن گفت.

 تقوی یادآور شد: برای رویارویی با مشکلات، مسلمانان باید به ذخایر فکری خود مراجعه و ابزارهای مفهومی لازم را بیابند و در عین حال نباید از دست‌آوردهای دیگر جوامع عقب بمانند.

وی تصریح کرد: حفظ هویت اسلامی آرمان جوامع مسلمان است، بنابراین ایده‌های جدید می‌بایست علاوه بر اینکه بر کارایی اندیشۀ اسلامی بیفزاید، در کلیت آن معنا یابد.

مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد در پایان یکی از چالش‌های اندیشۀ سیاسی اسلامی معاصر را «چگونگی جاباز کردن برای مردم‌سالاری» دانست و گفت: فرهنگ سیاسی اسلامی ما با این مفاهیم آشناست و اندیشمندان معاصر مسلمان تنها باید به تبیین و تبقیح روزآمد آنها بپردازند.

در ادامه باغستانی در نقد این کتاب گفت: اگر در عنوان کتاب از عبارت‌هایی مانند مسلمانان یا اندیشمندان مسلمان استفاده می‌شد، جامعیت بیشتری داشت و همچنین باید میان ذات اسلام و جوهر آن و آراء اندیشمندان مسلمان تفاوت قائل شد، در صورتی که این تفاوت در فصل اول کتاب مشاهده نمی‌شود.

این مدرس دانشگاه با اشاره به فصل نهم کتاب گفت: در مورد فرق مختلف اسلامی و دیدگاه‌های سیاسی آن‌ها در کتاب توضیح داده شده ولی جا داشت به جریان تاثیرگذار در تاریخ اندیشه اسلامی نیز توجه بیشتری شود.

وی در بخش دیگری از سخنانش، به شیوه ارجاع کتب ترجمه اشاره کرد و گفت: اگر از ترجمۀ اثری در یک پژوهش استفاده شود، ارجاع باید به مترجم اثر باشد نه نویسندۀ اصلی. همچنین استفاده از منابع دست اول از ضروریات پژوهش علمی است.

مدیر گروه تاریخ و تمدن اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی پیشنهاد داد که برای غنای چنین آثاری، بهتر است به صورت بین رشته‌ای و از چهار رشتۀ تاریخ، علوم سیاسی، فلسفه و فقه استفاده شود.

در ادامه این نشست روح‌الله اسلامی عنوان نقد خود بر کتاب «مبانی آیین و اندیشه سیاسی در اسلام» را «غیبت تکنیک در مطالعات اندیشه سیاسی اسلام» اعلام کرد و افزود: کتاب علمی نوشتن هزینه‌های فراوان دارد و پژوهش‌گری که اقدام به نگارش کتاب درسی می‌کند، از خودگذشتگی کرده است.

عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، با توجه به درسی بودن کتاب خاطر نشان ساخت: این اثر در بین کتاب‌های موجود مبانی اندیشه سیاسی در اسلام منبع مهمی است که به احتمال بالا جزء منابع ارشد نیز قرار خواهد گرفت.

این مدرس دانشگاه افزود: تکنیک‌های قدیمی باید با رویکرد انتقادی مورد بحث قرار گیرد و مطالعات به سمت تکنولوژی‌های مکانیکی و اطلاعاتی حرکت کند.

در پایان رضا دانشمندی، مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه پیام نور مشهد با اشاره به ضرورت استفاده از منطق، روش‌شناسی، فلسفۀ علم و معرفت‌شناسی در نقد علمی گفت: در نقد چهار آزمون صورت می‎پذیرد؛ وضوح و بی‌ابهامی مفاهیم، کشف پیش فرض‌های اثبات نشده، بررسی استدلال‌های و استحکام دستگاه فکری ایجاد شده.

وی به بیان دیگاه‌های خود پرداخت و گفت: انتظار مخاطب پژوهش در این فصل شکل می‌گیرد و پرسش اصلی این کتاب هم در نخستین جمله کتاب آشکار شده است؛ چه رابطه‌ای میان اسلام و سیاست برقرار است.

این مدرس دانشگاه با اشاره تفاوت پژوهش‌های توصیفی و تبیینی و تمایزات معرفت نقلی و تجربی، گفت: به نظر می‌رسد در فصل اول، هدف از یافتن دو وجه هستی‌شناختی و هنجاری در اسلام و علوم سیاسی نیازمند توضیح بیشتری است.

وی لازمۀ یک اثر در حوزۀ مبانی اندیشه سیاسی را پرداختن به تصورات و مفاهیم اصلی دانست و پیشنهاد کرد: تفکیک اندیشۀ سیاسی، تاریخ اندیشۀ سیاسی، فلسفۀ سیاسی و تاریخ آن و فقه سیاسی می‌تواند به فهم بهتر آثار علمی در زمینۀ معارف سیاسی اسلام کمک کند.

لازم به ذکر است، کتاب درسی مبانی آیین و اندیشۀ سیاسی در اسلام اسفندماه سال گذشته توسط «سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)» منتشر شد./155ب2/