پوپولیسم اعتدالیون

گروه دانشگاه «خبرگزاری دانشجو» - یادداشت دانشجویی*؛پوپولیسم (populism) به معنی حکومت توده وار، عوام گرایی یا مردم باور، ضدنخبه و... است. هرچند در ویکی پدیا اینگونه تعریف می‌شود که آموزه و روشی سیاسی است در طرفداری کردن یا طرفداری نشان دادن از حقوق و علایق مردم عامه در برابر گروه نخبه».

 اما به طور کلی می‌توان مؤلفه های ذیل را با تکیه بر آرای هربرت شیلر به عنوان ارکان اساسی آن نام برد:

1. جلب پشتیبانی مردم با توسل به وعده های کلی و مبهم نظیر برابری، برادری، مساوات و...

2.  مخالفت اساسی با جامعه مدنی

3.پیشبرد هدف های سیاسی، مستقل از نهادها و احزاب موجود، با فراخوانی و بسیج توده مردم.

نظریه هربرت شیلر  بر این فرض اولیه مبتنی است که عامه مردم را افرادی ناآگاه، منفعل و ضعیف می‌پندارد.

با توجه به تعاریف بالا از پوپولیسم یک تلقی منفی وجود دارد که بسیار هم گسترده و فراگیر است، این تلقی از پوپولیسم به عنوان یک پدیده منفی از پیش‌فرض‌های لیبرالیسم نشأت می‌گیرد.

پس از پایان فعالیت دولت های نهم و دهم، روزنامه ها و یک جریان رسانه ای خاص در جهت تخریب احمدی نژاد با تعریف منفی و فرمالیستی از پوپولیست او را متهم به پوپولیست بودن و عوام فریبی می کنند. این جریان رسانه ای که از آن در ادبیات سیاسی کشور بعنوان زنجیره ای ها یاد می کنند، مقصود شان، تخریب دولت های نهم و دهم بود.

حال سعی مان براین است تا به این سؤال زیر پاسخ دهیم:

آیا روحانی نیز یک پوپولیست است؟

هرچند قبل از پاسخ به سؤال فوق به این رسیده ایم که اساساً پوپولیست را نمی توان کاملاً منفی تعریف نمود هرچند پوپولیسم در ادبیات سیاسی بعنوان فحش و ناسزا به کار می رود و لیبرال ها از نظام هایی که متکی بر مردم است ناراحت اند و برچسب پوپولسیتی را به آنها می زنند.

 لیبرال ها هر نوع گرایش مردم به سمت رهبران انقلابی و پشتیبانی مردم از آن ها را گویای عوام فریبی می‌دانند و آن را بعنوان پوپولیست معرفی می‌کنند، از آنجایی که ماهیت لیبرالیسم با انقلاب متضاد است، نمی‌تواند اندیشه انقلابی را قبول کند، به همین ترتیب هر حرکت انقلابی و مردمی بعنوان مردم فریبی، حکومت توده ای، عوام گرایی، را مذمت می‌کنند و آثار تعدادی از روشنفکران لیبرال داخلی نیز بر همین ادعا صحه می‌گذارند و به بهانه پوپولیست، نظام های مردم سالار را مورد مذمت خود قرار می‌دهند که نمونه آن، حسین بشریه در کتاب جامعه شناسی سیاسی خود اینگونه پوپولیست را تعریف می‌کند:

ویژگی های اصلی جامعه توده ای، گسیختگی، ضعف روابط و پیوندهای گروهی، خلاء معنوی، ضعف معیار های اخلاقی و هنجاری، از خود بیگانگی، فشارها و اضطرابات روحی، احساس ناامنی، تشنگی برای ایدئولوژی و رهبری و همبستگی جدید و اقتدار گرایی است و همچنین در متن جامعه و جنبش و بسیج توده ای هیچ گروه یا سازمانی نمی‌تواند گردن برافرازد، از همین رو جامعه ی توده ای دارای گرایش ((پوپولیستی)) است.

در اداره یک حکومت دو نظریه وجود دارد؛ اول حکومتی که متکی بر مردم است و دوم حکومتی که نخبه گرا و به گونه ای تکنو کرات است.در حکومت های مردمی، تکلیف مشخص است و بیشتر به مردم اتکا دارد تا نخبه گان جامعه و به گونه ای خواست مردم ارجح است بر خواست نخبه گان و به همین رو نخبگان به جهت اولویت دادن حکومت به مردم، آن ها را متهم به پوپولیست(فحش و ناسزا در ادبیات سیاسی) می کنند و در حکومت های نخبه گرا نیز به گونه ای یک نوع فاصله و دورافتادگی روحی با مردم وجود دارد که موجب نارضایتی توده مردم را به همراه دارد.

حال در پاسخ به سؤال فوق باید متذکر شویم که دولت تدبیر و امید یک دولت نخبه گراست و به گونه ای با توده مردم یک نوع انقطاع عاطفی وجود دارد، هرچند دولت و شخص دکتر روحانی سعی دارند در ظاهر خود را بعنوان یک پوپولیست و مردم گرا معرفی کنند، اما در واقع بیشتر به نخبه گان اعتقاد و اطمینان دارند و خواست افراد به ظاهر نخبه بر خواست مردم برتری دارد و یک نوع خودشیفتگی کاذب در این جریان موج می زند.

هرچند دولت اعتدال سعی می‌کند اقدامات خود را به گونه ای با حمایت مردمی گره بزند چرا که از عدم محبوبیت عمومی و مردمی رنج می برد و سعی دارند تا حدودی مردم را برای حمایت از فعالیت های دولت به  میدان حمایت بیاورند که در خواست رئیس جمهور از به رفراندوم گذاشتن مذاکرات هسته ای برای توده مردم جهت حمایت، یکی دیگر از اقدامات ظاهری برای ارج نهادن به توده مردم است اما در واقع دولت اعتدال، توده مردم را اینگونه تعریف می‌کنند:

الف)آقای روحانی در مسائل هسته ای منتقدین خود را(توده مردم) افرادی بی شناسنامه، تازه به دوران رسیده، بی سواد،  متحجر، افراطی، ضعیف و ترسو  قلمداد می‌کردند که این گونه رفتار کاملاً با نظربه هربلت شیلر(عامه مردم را افرادی ناآگاه، منفعل و ضعیف می‌شمارند) مطابقت دارد.

ب)یکی از مشاوران به ظاهر نخبه دکتر روحانی در مسائل هسته ای طی اظهار نظری، نظر لبوفروشان و رانندگان تاکسی ها(توده مردم) را بی خود و بی اهمیت قلمداد نمود که خود نیز گویای اعتقاد واقعی این دولت به عموم مردم است.

 از آنجایی که  اقدامات احمدی نژاد در دولت نهم تا حدود زیادی با پشتوانه ی مردمی همراه بود، باعث نارضایتی نخبگان جامعه را فراهم می نمود و حتی سفرهای استانی نیز برای همنشینی با توده مردم به این نارضایتی دامن می زد و روحانی نیز سعی داشت تا با ادامه دادن سفرهای استانی به گونه ای حمایت توده مردم را به خود و دولت اعتدال جلب نماید که نتوانست موفقیتی کسب کند.

از سوی دیگر این نکته هم حائز اهمیت است که اگر بگوییم پوپولیسم به دلیل عدم وجود جامعه مدنی و و نظام حزبی ایجاد می‌شود آن ‌وقت مجبوریم بپذیریم که جرج بوش پسر با آن همه جنایت که برآمده از یک جامعه مدنی و مبتنی بر نظام احزاب است در این خصوص مقبول تر از امام خمینی(ره) است که از یک نظام اجتماعی و مردمی بیرون آمده است.

کمیل کاس پور- دانشجوی علوم سیاسی دانشگاه آزاد رشت

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تائید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفا منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.