آیا تنها راه کاهش پلوتونیم تولیدی راکتور اراک، تخریب قلب آن بود؟

گروه دانشگاه «خبرگزاری دانشجو»، یادداشت دانشجویی*؛ از موارد حساس در طول مذاکرات هسته ای ایران و 5 +1 راکتور تحقیاتی آب سنگین اراک و میزان تولید پلوتونیم آن بود. پلوتونیم از مواد رادیواکتیوی هست که به هنگام سوختن اورانیوم 238 در قلب راکتور تولید می شود. این ماده رادیواکتیو تنها زمانی می تواند به عنوان ماده اصلی بمب اتم استفاده گردد که در راکتورهای تحقیقاتی تولید شود( به عبارتی low burn up باشد).

بر اساس تحقیات انجام شده توسط موسسه  در سال 2008 راکتور اراک قادر است سالانه 9 کیلوگرم پلوتونیم تسلیحاتی تولید نماید که این میزان برای ساخت دو بمب اتم کافی می باشد.

ایران در مذاکرات وین پذیرفت تا کالندریا (قلب) این راکتور را از آن خارج نماید و با بتن پر نمایند، و در عوض با مدیریت این کشور و همکاری های بین المللی اعضای 5+1 و البته هزینه خود ایران، راکتوری با توان 20 مگاوات گرمایی و ماهیت آب سنگین  در اراک ساخته شود که پلوتونیم تولیدی این راکتور سالانه 850 گرم باشد.

لازم به ذکر است که از مزیت های راکتورهای آب سنگین می توان سوختگیری آنلاین(بدون تعطیلی راکتور) و استفاده از اورانیوم طبیعی(غنی نشده) به عنوان سوخت نامید، که متاسفانه در راکتور جایگزین، این مزیت را نادیده گرفتند و از سوخت غنی شده جهت کاهش پلوتونیم تولیدی آن استفاده کردند.

بنا بر مطالعات بین‌المللی موجود پیرامون راکتور اراک، بیش از 6 مدل جهت کاهش میزان پلوتونیم تولیدی آن ارائه شده است که برخی از  این موارد هیچ آسیبی به راکتور موجود نمی رساندند و در همین راکتورIR_40  قابل اجرا بودند.در ادامه به بررسی این شش مدل خواهیم پرداخت:

علی احمد و الکساندر گلاسر در سال 2015 در مقاله ای به ارائه 4 مدل برای کاهش میزان پلوتونیم تولیدی راکتور اراک پرداختند. موارد پیشنهادی در این مقاله از قرص های سوختی با جنس U3O8 20 درصد و 3.5 درصد غنی شده ، ساخته می شدند که با محاسبات علمی آنها، تمامی اندازه های میله و شبکه های سوخت با راکتور موجود یکسان بوده و می‌توانستیم از این راکتور اما با سوخت پیشنهادی آن طرح، استفاده نماییم و در نهایت پلوتونیم تولیدی آن را به کمتر از یک کیلو گرم در سال برسانیم.

تنها تفاوت مدل‌های پیشنهادی این مقاله تعداد شبکه های سوخت، جنس سوخت، طول و شعاع فعال قلب می باشد.

همچنین توماس مو ویلیگ و همکارانش در سال 2012 طرح هایی را تقریبا مشابه به طرح های فوق ارائه دادند که پلوتونیم تولیدی این راکتور را تا یک سوم کاهش می دهد.

کِمپ در سال 2014 با ارائه طرحی مبنی بر توزیع سوخت راکتور در یک ماتریس آلومینیمی و همچنین کاهش غلظت آب سنگین با اضافه کردن آب سبک به آن توانست میزان پلوتونیم تولیدی راکتور اراک را به 19 درصد (یعنی تقریبا یک پنجم ) کاهش دهد.

با توجه به فرموده رهبر انقلاب مبنی بر« اگر قرار است تحریم ها تعلیق شوند، ما هم اقداماتی را که باید انجام دهیم، در حد تعلیق و نه در سطح اقدام اساسی برروی زمین، انجام خواهیم داد.»می توان از طرح های ارائه شده جهت تعلیق راکتور اراک استفاده کرد تا از تحمل هزینه گزاف تخریب کالندریای آن جلوگیری شود.

مجید قائمی - فعال دانشجویی

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تایید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.