۱۳ فضاپیمای برتر تاریخ را بشناسید

گروه فناوری خبرگزاری دانشجو- حمیده آقاجانی؛ سفر به آن سوی زمین یکی از رویا‌های انسان بود، رسیدن به ستاره‌ها و کشف ناشناخته‌ها در فضا برای اولین بار در سال ۱۹۶۱ با سفر یوری گاگارین به کره ماه محقق و همین سفر راهی برای ادامه اکتشافات فضایی انسان شد. بشر برای سفر به فضا نیاز به ساخت فضاپیما‌هایی داشت که بتواند انسان را مقصد خود رسانده و در تحقیقات فضایی موثر باشد.

پیشرفت‌های فناوری فضایی از یک مأموریت آغاز شد و در مراحل بعدی توسعه یافت تا انسان بتواند در اعماق ناشناخته منظومه شمسی سفر کند؛ فضاپیما‌ها مهمترین وسیله‌ای هستند که انسان را به فضا برده‌اند. در این گزارش به تعدادی از تاثیرگذارترین فضاپیما‌ها که در تاریخ نامشان ذکر شده را معرفی کرده‌ایم.

 

وستوک۱ 
اولین مأموریت و پرواز فضایی انسان با فضاپیمای وستوک ۱ بود. فضاپیمای مدارگرد وستوک در بامداد ۲۳ فروردین ۱۳۴۰ (۱۲ آوریل۱۹۶۱) از پایگاه فضایی بایکونور به مدار زمین پرتاب شد و یوری گاگارین را به فضا برد. پرواز گاگارین آغازگر عصر سفر‌های فضایی انسان شد.

 

 

مأموریت آپولو ۱۱
آپولو ۱۱ یکی ازمأموریت‌های پروژهٔ آپولو بود که منجر به فرود نخستین انسان بر روی کره ماه شد. در طی این مأموریت که توسط ناسا سازماندهی شده بود،  نیل آرمسترانگ و باز آلدرین در ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹، ساعت ۲۰:۱۸ جهانی بر کره ماه فرود آمدند. حدود ۶ ساعت بعد، آرمسترانگ در ۲۱ ژوئیه ساعت ۲:۵۶ جهانی بر ماه گام نهاد.  فضانورد سوم این مأموریت مایکل کالینز، به تنهایی در مدار ماه باقی‌ماند تا ۱۵ ساعت دیگر دو فضانورد دیگر به او ملحق شدند. پس از ۸ روز زندگی درفضا، هر سه فضانورد به زمین بازگشتند.

هنگامی که آرمسترانگ از فضاپیما پایین آمد و بر ماه گام نهاد، فیلمش به صورت زنده در تلویزیون‌های سراسر جهانپخش شد. آرمسترانگ پس از گام نهادن در ماه جمله‌ای بسیار معروف به زبان می‌آورد: «این گامی کوچک برای یک انسان و جهشی بزرگ برای بشریت است.» 

 

 

ایستگاه فضایی بین‌المللی ISS
ایستگاه فضایی بین المللی با مشارکت بیش از ۱۵ کشور ساخته شد. این ایستگاه فضایی در مدار نزدیک زمین و روزی بیش از ۱۵ بار به دور سیاره زمین گردش می‌کند؛  ایستگاه فضایی بین‌المللی سومین شیٔ نورانی در آسمان است که با چشم غیرمسلح دیده می‌شود. این ایستگاه محصول همکاری مشترک سازمان ناسا، سازمان فضایی روسیه، سازمان فضایی اروپا، سازمان فضایی ژاپن، و سازمان فضایی کانادا است.  

ایستگاه فضایی بین‌المللی پس از ایستگاه‌های سالیوت، آلماز و میر روسیه، و ایستگاه اسکای‌لب آمریکا، نهمین ایستگاه فضایی سرنشین‌دار در مدار زمین است. آبان سال ۱۳۹۴ پانزدهمین سالگرد زندگی بی‌وقفهٔ فضانوردان در ایستگاه فضایی بین‌المللی بود.  پیش بینی می‌شود که این ایستگاه تا سال ۲۰۳۰ به کار خود ادامه دهد.

 

 

اسپیس دراگون
اسپیس دراگون تقریباً یک دهه است که فعالیت خود را انجام داده و از سال ۲۰۱۲ به دلیل تبدیل شدن به اولین فضاپیمای تجاری که در ایستگاه فضایی بین المللی قرار گرفت، تاریخ جدید را ساخت.

در حال حاضر ارسال محموله به سیاره سرخ با استفاده از فرایندی به شدت پیچیده انجام می‌شود. تراکم اتمسفر این سیاره در حدود یک صدم جو زمین عنوان شده و به همین خاطر ضربه‌ای که زمان فرود فضاپیما‌ها از طریق جو به آن‌ها وارد می‌شود به مراتب بیشتر از سیاره خودمان است.  در گذشته رساندن سخت افزار و تجهیزات به مریخ مستلزم انجام فرایند‌های پیچیده مهندسی بود و سفینه‌ها به پوشش‌های حرارتی،  موشک ترمزی، چتر نجات و مواردی از این دست نیاز داشتند. اما فرود رانشی می‌تواند این فرایند را راحت‌تر کند و در نتیجه اسپیس اکس هم قادر خواهد بود حجم بیشتری از کالا و محموله را با ایمنی لازم و سهولت بیشتر روی این سیاره فرود بیاورد.

تکنیک  ابداعی توسط مهندسان اسپیس اکس دقیقا در نقطه مقابل شیوه به کار رفته توسط کاوشگر کنجاوی است که سال ۲۰۱۲ برای فرود روی مریخ به کار گرفته شد. فرود آن کاوشگر روی سطح سیاره سرخ «هفت دقیقه ترس» نام داشت، زیرا برای موفقیت آمیز بودنش لازم بود حجم بالایی از تکنیک‌های مهندسی پیاده سازی شده درست عمل کنند.

در واقع کاوشگر در حالی که درون یک کپسول با پوشش حرارتی خاص قرار داشت به جو مریخ وارد شد. عاقبت چتری که برای آن سیستم در نظر گرفته شده بود باز گردید تا فرایند ورود کپسول به جو آرامتر انجام شود و وقتی سفینه به ارتفاع مشخصی رسید کاوشگر از آن به بیرون پرتاب شد.

طی چند سال گذشته SpaceX با ناسا قرارداد‌هایی برای حمل بار به ایستگاه فضایی بسته است؛ البته قرار بود دراگون  در آخرین ماموریت خود به همراه محموله، فضانورد نیز به فضا بفرستد که به دلیل ناهنجاری با شکست مواجه شد و سازندگان آن اعلام کرده‌اند که نیاز به آزمایش‌های بیشتری است.

 

مارس اکسپرس
مارس اکسپرس یک مأموریت اکتشاف فضا است که توسط آژانس فضایی اروپا (ESA) انجام شده است. مأموریت مریخ اکسپرس کاوش سیارهٔ مریخ و نخستین تلاش مأموریت سیاره‌ای این آژانس است. واژهٔ «اکسپرس» در اصل اشاره به کارایی و سرعتی است که این فضاپیما طراحی و ساخته شده‌است. با این حال «اکسپرس» بیان‌گر سفر نسبتاً کوتاه بین سیاره‌ای فضاپیما نیز هست، نتیجه‌ای که زمان راه‌اندازی شدن را که در آن مدار‌های زمین و مریخ آن‌ها را به نزدیکترین فاصله از یکدیگر در طی ۶۰٬۰۰۰ سال گذشته قرار داده بوده، توصیف می‌کند.

 

 

تلسکوپ فضایی هابل 
تلسکوپ فضایی هابل،  تلسکوپی است که در سال ۱۹۹۰ توسط شاتل دیسکاوری در مدار گردش قرار گرفت. نام این تلسکوپ از نام کیهان‌شناسی به نام ادوین هابل گرفته شد. اگر چه هابل اولین تلسکوپ فضایی نبود، ولی یکی از بزرگترین و پرکاربرد ترین‌ها به‌شمار می‌آید. HST یک برنامه مشترک بین ناسا و سازمان فضایی اروپا می‌باشد.

گرفتن عکس‌های رنگی با تلسکوپ فضایی هابل بسیار پیچیده‌تر از گرفتن این عکس‌ها با دوربین معمولی است.   هابل در ۲۹ سال خدمت خود، به باز کردن اسرار سیارک‌ها کمک کرده است، خارق العاده‌ترین تصاویر سحابی‌ها را ضبط کرده، رنگ آبی اورانوس را به دست آورده و هزاران ستاره شناس را در مطالعات علمی خود یاری داده است. حتی می‌توانید ببینید که اکنون هابل در سایت Live Telescope Space به چه چیزی نگاه می‌کند. 

 

 

 

کاوشگر خورشیدی پارکر
کاوشگر خورشیدی پارکر که به آن کاوشگر خورشیدی پلاس (SPP) نیز گفته می‌شد، یک فضاپیمای رباتیک برنامه‌ریزی شده برای بررسی تاج خورشیدی (کرونا) است. این کاوشگر به فاصله ۸٫۵ شعاع خورشیدی (حدود شش میلیون کیلومتری) سطح خورشید فرستاده خواهد شد.

قرار است پارکر در طی مأموریت ۷ ساله خود ۲۴ بار در مدار خورشید گردش کند و مسافتی حدود ۶ میلیون و ۲۰۰ کیلومتر را بپیماید. این کاوشگر در فاصله ۶ میلیون و ۱۶کیلومتری خورشید حرکت خواهد کرد و زمانی که به خورشید نزدیک شود، می‌تواند با افزایش سرعت خود به سریع‌ترین ابزار تولید بشر تبدیل شود.

 

 

رُزتا
رُزتا یک کاوشگر فضایی رباتیک است که توسط سازمان فضایی اروپا برای یک مطالعه دقیق از دنباله‌دار ۶۷ پی/چوریوموف-گراسیمنکو ساخته و راه‌اندازی شد. این کاوشگر روباتیک، مأموریت خود را در دوم ماه مارس ۲۰۰۴ آغاز کرد و با راکت آریان ۵ از گویان فرانسه به اطراف مدارسیاره مشتری پرتاب شد  در ۶ اوت ۲۰۱۴ پس از ده سال و پنج ماه و چهار روز پس از پرتاب سرانجام به مقصد نهایی خود (در آن‌سوی مدار مشتری) رسید. این نخستین بار در تاریخ بشر است که یک فضاپیما وارد مدار یک دنباله‌دار می‌شود. مأموریت رزتا اطلاعات زیادی را در مورد منشأ منظومه شمسی در اختیار دانشمندان قرار داد.

این فضاپیما از مرکز کنترل سازمان فضایی اروپا در شهر دارمشتات آلمان هدایت می‌شد. «سیلوین لودیوت»، مدیر عملیات پروازی رزتا، رسیدن این فضاپیما به ۶۷پی را از مرکز کنترل این مأموریت در دارمشتاد آلمان اعلام کرد. هدف از این مأموریت مشاهده و بررسی ۶۷پی از فاصله ۱۰۰ کیلومتری بود. در ماه نوامبر یک سفینه فرودگر به نام فیلی را به سطح این دنباله‌دار فرستاد.

 

 

وویجر۱
«وویجر۱» یک فضاپیمای کاوشگر فضایی با وزن ۷۲۲ کیلوگرم است که با هدف مطالعه منظومه شمسی بیرونی در ۵ سپتامبر ۱۹۷۷، ۱۶ روز پس از همنای خود ویجر ۲ در قالب برنامه وویجر توسط ناسا به فضا پرتاب شد. وویجر ۱ همچنان به شبکه فضای دوردست ارتباط دارد. این فضاپیما دورترین فضاپیما از زمین و تنها فضاپیمایی است که به فضای بین ستاره‌ای راه یافته است. هدف نخستین این فضاپیما مانند دیگر کاوشگر ناسا که وویجر ۲ نام دارد، مطالعه سیاره‌های مشتری، زحل، اورانوس و نپتون بود، مأموریتی که در سال ۱۹۸۹ کامل شد.

 

 

گالیله
گالیله فضاپیمایی بدون سرنشین است که در ۱۸ اکتبر سال۱۹۸۹ با هدف مطالعهٔ مشتری و قمرهایش به فضا پرتاب شد. این فضاپیما در ۷ دسامبر ۱۹۹۵ به خانوادهٔ مشتری رسید و دقیقترین عکس‌های آن زمان را برای دانشمندان فرستاد.

در دسامبر سال ۱۹۹۵ میلادی فضاپیمای گالیله ناسا کاوشگری را به درون جو مشتری انداخت که برای اولین بار نمونه‌هایی را از جو مشتری آزمایش کرد. این کاوشگر پس از حدود یک ساعت سقوط و کاوش در جو مشتری بر اثر فشار لایه‌های جوی منهدم شد. پس از پرتاب کاوشگر، فضاپیمای گالیله چندین سال به بررسی و مطالعه مشتری و قمر‌های آن پرداخت. زمانی که گالیله ۲۹ امین دور گردش خود را به دور مشتری آغاز کرده بود، فضاپیمای کاسینی-هویگنس به نزدیکی مشتری رسیده بود تا از گرانش آن برای رسیدن به زحل کمک بگیرد. هر دو فضاپیما داده‌های هم‌زمانی از مغناط‌یس کره، باد خورشیدی، حلقه‌ها و شفق‌های مشتری گرفتند.

 

 

جونو
جونو نام فضاپیمای روباتیکِ بدونِ سرنشینِ ناسا است که در چهارم ژوئیهٔ ۲۰۱۶ در مدار قطبی سیاره مشتری قرار گرفت. این کاوشگر فضایی در پنجم اوت ۲۰۱۱ از فلوریدا به فضا پرتاب شده و شرکت لاکهید مارتین و مؤسسه تحقیقات جنوب غربی سازنده و پیمان‌کار هدایت آن هستند.

این فضاپیما در مدار قطبی این سیاره قرار گرفته تا ترکیب، میدان گرانشی،  میدان مغناطیسی، و مَگنِتوسفِرِ مشتری را بررسی کند. جونو همچنین تلاش‌هایی برای یافتن سرنخ‌هایی در مورد چگونگی تشکیل شدن این سیاره، از جمله احتمالِ داشتنِ یک هستهٔ سنگی، مقدار آب موجود در ژرفای جوّ آن، توزیع انبوه جِرمی، و باد‌های عمیق آن؛ که سرعت آن می‌تواند تا ۶۱۸ کیلومتر (۳۸۴ مایل) در ساعت برسد، خواهد داشت.

نام این فضاپیما از اساطیر یونانی-رومی بر گرفته شده: ژوپیتر حجابی از ابر‌ها برای پنهان کردن فساد خود، در اطراف خود جذب می‌کرد، اما همسر او، الهه یونو، توانست به درون ابر بنگرد و ماهیت واقعی ژوپیتر را ببیند.

 

 

کاسینی-هویگنس
کاسینی-هویگنس یکی از برنامه‌های قدیمی‌تر برنامه فلگ‌شیپ ناسا و همچنین یکی از مهمترین مأموریت‌های فضایی است که بطور مشترک توسط ناسا و آژانس فضایی اروپا و برای کاوش سیاره کیوان و قمر‌های آن به فضا فرستاده شده‌بود.

فضاپیما دارای دو بخش اصلی بود: مدارگرد فضایی پژوهشی کاسینی به همراه کاوشگر هویگنس که از کاسینی به سمت یکی از ماه‌های کیوان بنام تیتان فرستاده شد و اطلاعاتی از سطح آن به زمین فرستاد.

نام این دو فضاپیما از دو ستاره‌شناس پرآوازه جووانی دومنیکو کاسینی و کریستیان هویگنس گرفته شده است.
در پانزده سپتامبر ۲۰۱۷ کاوشگر کاسینی بنا به تصمیم ناسا برای جلوگیری از برخورد کنترل نشده کاوشگر با ماه‌های کیوان (به خصوص تیان) و احتمال آلودگی یا نابودی هرگونه زیست فرازمینی احتمالی در آن‌ها، با استفاده از آخرین مقادیر سوخت باقیمانده به درون جو کیوان سقوط کرده و بخشی از سیاره‌ای شد که بیش از یک دهه را به مطالعه آن پرداخته بود. با نابودی کاسینی و دریافت آخرین اطلاعات فرستاده شده از کاوشگر این مأموریت پایان یافت.

 

 

دیپ ایمپکت
دیپ ایمپکت،  فضاپیمای ناسا، با بیش از یک دهه فعالیت از راز‌های متعدد دنباله‌دار‌ها پرده برداشت و درک ستاره‌شناسان را تغییر داد. این فضاپیما با بیش از یک دهه فعالیت اکتشافی، تنها فضاپیمایی است که بیشترین مسافت را برای شکار دنباله‌دار‌ها طی کرده است. تاکنون، این فضاپیما موفق شده از دو دنباله‌دار بازدید و تصاویر زیادی به زمین ارسال کند. از دیگر مأموریت‌های این فضاپیما می‌توان به شکار سیاره‌های فراخورشیدی و بررسی جوّی آن‌ها اشاره کرد.

دیپ ایمپکت کمک زیادی به کشف آب روی ماه کرد و به‌عنوان ایستگاهی بازپخش برای مجموعه آزمایش‌های اینترنتی میان‌سیاره‌ای از آن استفاده شد. سرانجام پس از گذشت ۹ سال از آغاز مأموریت، در سال ۲۰۱۳ ارتباط اعضای تیم دیپ ایمپکت (Deep Impact) با این فضاپیما قطع شد.  

مأموریت دیپ ایمپکت از دو فضاپیما تشکیل شده بود. فضاپیمای اصلی به‌اندازه‌ی میز قهوه و دومی کاوشگر کوچک‌تری است که برای برخورد با دنباله‌دار اول این مأموریت، یعنی تمپِل ۱ طراحی شده بود. این فضاپیما ۲۱ژانویه‌ی۲۰۰۵ از منطقه‌ی کیپ کاناورال به فضا پرتاب شد. دیپ ایمپکت در همان سال به دنباله‌دارِ تمپِل ۱ (۹P) رسید. ۹P نامی رسمی است که معمولا به‌صورت خلاصه برای دنباله‌دار تمپِل ۱ به‌کار می‌رود.