جلیلی: مدافعان حرم نسل تربیت شده با راهبرد فرهنگی شهید آوینی هستند

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، وحید جلیلی فعال فرهنگی و رسانه ای در گفتگوی زنده اینستاگرامی که با عنوان «الگوی آوینی جمع سلب و ایجاب» به همت اتحادیه جنبش عدالتخواه دانشجویی برگزار شد، گفت: آوینی یک مجاهد فرهنگی بود و سینما را عرصه جهاد میدید و از کسی نمی‌ترسید. آوینی در مبارزه با رئوس روشنفکری آن زمان منفعل نمی‌شد و می‌دانست که اگر اینگونه به غرب زده‌ها حمله نکند، آن‌ها حمله خواهند کرد.

وی افزود: در سال‌های اخیر مباحثی مطرح شده که بیان می‌دارد آوینی فردی روشنفکر بود و با جریان‌های حزب‌الهی خیلی تفاوت داشت. در صورتی که با نگاهی به کتاب‌ها و نوشته‌های او، چیز دیگری متوجه می‌شویم. او از جریان غربگرا نه ترسی و نه تعارفی داشت و حرفش را در نوشته‌های خود صریح اعلام می‌کرد و همچنین هیچ ذوق‌زدگی‌ای به آن‌ها نداشت.

 

وی با اشاره به اینکه در مورد آوینی از زوایای متفاوتی می‌توان صحبت کرد، افزود: وجود آوینی برکات زیادی را برای ما و انقلاب اسلامی داشته است. آوینی همواره هم در حال ساختن بود و هم در حال تخریب‌کردن. او در مقطع بعد از جنگ توانست با الگوی جمع بین ساختن و تخریب‌کردن و جمع بین سلب و ایجاب، راه را باز کند و از ایجاد انسداد جبهه انقلاب جلوگیری کند.

جلیلی خاطرنشان کرد: در سال ۶۸، در حالی اولین شماره‌ی مجله سوره در فروردین ماه منتشر شد که فضای کشور در وضعیت خاصی بعد از ۸ سال جنگ بود و جامعه فضای جدیدی را در حال تجربه کردن بود. مجله‌ای که تقریباً تمام آن را خود آوینی نوشته بود. ایشان که شهید شد ما فکر می‌کردیم که خب بعد از او افراد زیادی هستند که با او همکار بودند و راه او را ادامه می‌دهند. اما متوجه شدیم که تمام افرادی که اسمشان در مجله سوره نوشته میشد، فقط یک اسم بودند و در واقع خود شهید آوینی بود که همه مقالات مجله را می‌نوشت و در واقع در آن شرایط، او برای خودش یک گردان بود.

وی افزود: در آن سال‌ها مسائل فرهنگی و هنری انقلاب با یک جریان مرتجع مواجه شده بود که می‌گفتند باید از این حرف‌ها دست برداریم و به سراغ حرف‌های جدید برویم. آوینی در این شرایط بود که ظهور کرد و توانست نشان دهد که مسیر انقلاب همچنان ادامه دارد.

جلیلی با تأکید بر اینکه آوینی با کار‌های خود هیچ موقع جبهه را خالی نگذاشت، بیان کرد: یکی از کار‌های او ارتباط بین سنگر‌ها بود. یعنی ما شاعر و هنرمند و مستندساز و ... داشتیم، ولی اتحاد نداشتند و اگر باهم متحد نمی‌شدند و تعامل نمی‌کردند، آن جبهه اصلی شکل نمی‌گرفت. او این اتحاد را شکل داد و از او نیز بر می‌آمد. چون آدم تک‌ساحتی نبود و در شاخه‌های مختلف هنر وجود داشت و مبانی فکری مختلف انقلاب اسلامی را خوب می‌شناخت و از طرفی دیگر شناخت خوبی نسبت به غرب داشت.

او اظهار کرد: فضای قبل از انقلاب شهید آوینی فضای متفاوتی بود و او غرب را شناخته بود آن را کاملاً درک کرده بود. بعد از انقلاب نیز تحول عظیمی به واسطه انقلاب اسلامی در او شکل گرفت و همیشه نسبت به انقلاب و حضرت امام ارادت عمیقی داشت.

وی در ادامه گفت: کار دیگری که توسط آوینی اتفاق افتاد، همان جمع بین سلب و ایجاب بود. او در مواجهه با جریان غرب زده، هیچ تعارفی نداشت و حرف خودش را صریح می‌زند. چون آن‌ها را کاملاً می‌شناخت. او در کنار نقد‌هایی که می‌کرد، کار‌های ایجابی نیز انجام می‌داد که از درخشان‌ترین آثار هنری در تاریخ جمهوری اسلامی می‌باشد. از جمله روایت فتح که هنوز هم قدر آن به اندازه کافی دانسته و شناخته نشده است.

جلیلی خاطرنشان کرد: ماهرچقدر که از جنگ دورتر شویم، قدر روایت فتح آشکارتر خواهد شد. البته کار‌های او به جنگ و فقط روایت فتح محدود نمی‌شد. او بعد از جنگ، روایتی ساخته است تحت عنوان سراب یا مجموعه دیگری به نام بشاگرد. آوینی ذوالیمینین بود. او هم در عرصه مبارزه و هم در عرصه ساختن کار‌های ماندگاری را انجام داده است. یکی از کار‌های او تحت عنوان آینه‌ی جادو در آن فضای عجیب و غریب روشنفکری که تا الان ادامه دارد، بود که برای خود شاهکاری به حساب می‌آمد. آوینی با یک اعتماد به نفس خارق‌العاده‌ای ورود پیدا می‌کند و جلو می‌رود و این کار واقعا قابل توجه است.

جلیلی اظهار کرد: جریان روشنفکری، دفاع مقدس و بزرگترین حماسه ایرانیان را رسماً انکار کردند و افتخار می‌کردند که کوچکترین نوشته و کاری برای آن نکردند. اما امروز باید دید که آوینی پیروز شده است یا آن ها. به عنوان مثال می‌توان گفت که مدافعان حرم از نسل و تربیت شده‌ی امسال آوینی و فعالیت‌های او بودند. می‌توانم ادعا کنم که راهبرد فرهنگی شهید آوینی منطبق بر آیه «وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ» بود. یعنی قرآن می‌گوید که جریان رسیدن به قله‌ها و اهداف بزرگ بایددر جامعه وجود داشته باشد و کار‌های آوینی از جمله این مسائل بود.

وی گفت: ایشان در زمان خود جوان‌های زیادی را زیر بال و پر خود گرفت. مثلا او از امثال آقای حاتمی کیا حمایت می‌کرد که مبادا آنان در برابر جبروت و ابهت پوشالی روشنفکری تنها بمانند. آوینی در حیات خودش خصوصاً بعد از انقلاب اسلامی، یک خلأ مهمی را پر کرده و یک جریان ماندگاری را ایجاد کرد که تا امروز نتایج آن ادامه دارد. حتماً و حتماً نسل جوان امروز رجوع به اندیشه‌ها و آثار آوینی خیلی می‌تواند برایش موثر باشد.

او با تأکید بر اینکه وجود شخصیت شهید آوینی یک ایجاب است، بیان کرد: ما در زندگی و فعالیت‌های آوینی یکسری ایده‌های درست در مقابل غربگرایی می‌بینیم. مثلا خانم آندر ویکتور تحت تاثیر روایت فتح، یک کتاب درباره‌ی آن مینویسد. او تحت تاثیر خلاقیت و ایده‌ی جدید آوینی در فضای هنری قرار گرفته است. چرا بسیاری دیگر روایت فتح را نتواسنتند ایجاد کنند؟ آیا روایت فتح صرفا یک روایت هنری و سینمایی است؟ از این جهت او توانست به این قله دست پیدا کند که مبانی ایجابی او در حوزه انسان شناسی و معرفت شناسی اسلامی به او کمک می‌کرد. او در کتاب آینه‌ی جادوی خود از عمیق‌ترین مسائل راجع به سینما می‌گوید تا به مباحث ایجابی‌تری از آن می‌رسد و سپس به نقد مصداقی و موردی می‌پردازد. یعنی در حوزه سینما یک پک کامل ارائه کرده است.

وی در ادامه گفت: در حوزه اندیشه‌ی سیاسی، به معنای درست آن، آوینی انسان بسیار پخته‌ای بود. او همیشه نگران این بود که در حوزه سینما، پیام انقلاب برای دیگر مسلمانان وجود ندارد او با وجود سنگینی فضا توانست این دغدغه خود را پیش ببرد. اگر آوینی گاهی مواقع مواضع تند می‌گرفت، این رفتار او یک رفتار واکنشی است. به عبارت دیگر در فضای فرهنگی و هنری کشور، اتفاقاتی می‌افتاد که او را به فریاد وامی‌داشت.

جلیلی خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر مباحثی مطرح شده که بیان می‌دارد آوینی فردی روشنفکر بود و با جریان‌های حزب‌الهی خیلی تفاوت داشت. در صورتی که با نگاهی به کتاب‌ها و نوشته‌های او، چیز دیگری متوجه می‌شویم. او از جریان غربگرا نه ترسی و نه تعارفی داشت و حرفش را در نوشته‌های خود صریح اعلام می‌کرد و همچنین هیچ ذوق‌زدگی‌ای به آن‌ها نداشت.

جلیلی در ادامه افزود: در آن سال‌ها، وزارت ارشاد ۱۱ سال دست آقای خاتمی بود و یکی از افرادی که در استعفای آقای خاتمی نقش داشت، آوینی بود. آقای خاتمی به خاطر منطق درستی که آوینی می‌آورد دیگر نمی‌توانست پاسخ دهد به همین دلیل استعفا داد. بخش عمده مقالات آوینی در مجله سوره مربوط به نقد وزارت ارشاد بود. او در فضای منطقی و محترمانه، محکم و با صلابت حرف خود را مطرح می‌کرد.

او بیان کرد: یکی از دلایلی که از ظرفیت و قابلیت آوینی در نظام استفاده نشد، این بود که فعالان فرهنگی آن زمان نسبت به آوینی شناخت نداشتند. اگر ما شناخت بهتری داشتیم و می‌توانستیم بیشتر سرداران فرهنگی خود را بشناسیم، انقلاب اسلامی از امثال شهید آوینی خیلی بهتر و مناسب‌تر می‌توانست استفاده کند.

جلیلی در ادامه خاطرنشان کرد: یکی دیگر از مظاهر جمع آوینی، مظهر جمع او در مسائل تجدد و تظهر بود. از طرفی او با جریان تحجرگرا می جنگید و از سمت دیگر با جریان تجددگرا. ولی با این حال اختلاف مبنایی آوینی با روشنفکر‌ها خیلی واضح بود و او خود را زیاد معطل اینجور افراد نمی‌کرد.

وی گفت: آوینی در نامه‌ای که به محمد هاشمی (رئیس وقت سازمان صدا و سیما) نوشت و همچنین در برخی مقالات و موضع‌گیری‌های خود نشان داد که علمدار آرمان‌گرایی در برابر محافظه‌کاری است. محافظه‌کاری نگاهش منعطف به حفظ است، ولی آرمان‌گرایی نگاهش منعطف به پیش رفتن است. به هر روی آوینی، در انقلاب ظرفیت‌های عظیمی میدید و میخواست انقلاب به آن آرما‌ن‌ها برسد. او به اهل سینما میگفت که شما سینما را جهانی نکردید و تنها آن را جشنواره‌ای کردید. او می‌گفت که ما با جهان طرف هستیم و سینما ابزار بیانی برای ارتباط با مخاطب عام می‌باشد.

او افزود: یکی از دلایلی که آوینی شور و حرارت و گرما در کارهایش بود، این است که او رو به آینده داشت و ظرفیت‌های انقلاب اسلامی را می‌دید. او عقیده داشت که انقلاب میتواند فراگیر شود و یکی از معضل‌ها او معضل فرهنگی بود و او به خوبی خلأ‌ها را میدید.

وی با تأکید بر برخی ویژگی‌های بی‌مثال آوینی گفت: آوینی یک مجاهد فرهنگی بود و سینما را عرصه جهاد میدید و از کسی نمی‌ترسید. او می‌گفت که باید سینمای مبارزه وجود داشته باشد. آوینی در مبارزه با رئوس روشنفکری آن زمان منفعل نمی‌شد و می‌دانست که اگر اینگونه به غرب زده‌ها حمله نکند، آن‌ها حمله خواهند کرد و بچه‌های انقلاب را زمین گیر و پشیمان خواهند کرد.

وجید جلیلی بیان کرد: ما تک تک کتاب‌های آوینی را که می‌خوانیم، می‌فهمیم که آوینی زنده است و مبانی و تفکرات او همچنان جریان دارد. به خاطر اینکه آن‌هایی که در جبهه مقابل او بودند، همچنان هستند و قوی‌تر هم شده‌اند. به نظر من امتداد آوینی در خواندن مقالات اوست و حرف‌های مبنایی او هیچگاه نباید فراموش شود.