مختومی: جشنواره فرهنگی هنری ققنوس می‌تواند خلاء کادرسازی در عرصه فرهنگ را پر کند / برگزیدگان در انجمن‌های فرهنگی و هنری سازماندهی می‌شوند

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ در نشستی که با حضور مخدومی عضو شورای عالی انجمن ملی ادبیات دانشجویی، میری دبیر انجمن ادبیات ققنوس و توکلی مدیر هنری و رسانه ای سازمان بسیج دانشجویی در «خبرگزاری دانشجو» برگزار شد، ضمن تشریح فعالیت های این انجمن مسائل و خلاء های پیش روی ادبیات داستانی کشور مورد بررسی قرار گرفت. مشروح این نشست را در ادامه می خوانید.

مختومی: دانشجویان به عنوان موتور محرکه جشنواره ققنوس بزرگ‌ترین و منحصر به فردترین امتیاز این جشنواره محسوب میشوند؛ چون در هیچ عرصه‌ای موتوری با این قدرت تحرک وجود ندارد؛ بنابراین جشنواره ققنوس روی بهترین و امیدبخش‌ترین قشر جامعه دست گذاشته و البته انتظار رهبر معظم انقلاب از قشر دانشجو نیز همین است.

 

نقش آفرینی دانشجویان در عرصه فرهنگ به مانند نقش آفرینی در دفاع مقدس پررنگ نبوده است
دانشجویان به عنوان چشم بیدار جامعه همواره نقش خود را در دفاع از انقلاب اسلامی به خوبی ایفا کرده و استکبار ستیزی را با عمل و جان خود فریاد زده اند و موجب بیداری جامعه شده‌اند؛ منتها وقتی نقش جنبش دانشجوئی را در حوزه فرهنگ بررسی می کنیم متوجه میشویم که این نقش آفرینی قابل قیاس با نقش آفرینی دانشجویان در عرصه دفاع مقدس و شکل گیری قدرت دفاعی کشور نیست؛ البته مسئله‌ای که نباید از آن غافل شویم این است که عرصه فرهنگ بسیار سخت‌تر و پیچیده‌تر از از عرصه نظامی است و شاید یکی از دلایل کمرنگ بودن نقش دانشجویان در این عرصه نیز همین مسئله باشد.

جشنواره ققنوس در فضایی تنفس می کند که برخوردار از انرژی متراکم و امید بخشی به نام دانشجو است؛ با این وجود اگر دانشجویان با آن نگاه تیزبینی که دارند بر ابزار هنر سوار شوند با آثار هنری خود می‌توانند اثر گذار باشند و بر روی مخاطب اثر بگذارند.

جشنواره فرهنگی هنری ققنوس می تواند خلاء کادرسازی در عرصه فرهنگ را پر کند
یکی از خلاء‌هایی که همواره در جامعه فرهنگی با آن مواجه بوده ایم، این است که ایجاد بستر برای کادرسازی و تربیت نیرو خیلی جدی گرفته نشده به همین دلیل پیش از آن که زمینه سازی و بستر سازی صورت بگیرد، خیلی فوری سراغ تولید رفته ایم؛ بنابراین اگر بسیج دانشجویی بتواند نقش خود را در ایجاد بستر کادرسازی و تربیت نیرو در عرصه فرهنگ پررنگ‌تر کند یقیناً با یک جشنواره ققنوس قدرتمندتر مواجه خواهیم شد.

اگر هر ساله بنا بر این باشد که بخش کادرسازی و تربیت نیرو و هنرمند در عرصه‌های مختلف به عنوان یکی از دغدغه‌های جدی در جشنواره ققنوس مورد توجه قرار بگیرد و نتایج این کادر سازی به جامعه تزریق شوند ما نه تنها در عرصه جشنواره ققنوس بلکه در سایر عرصه‌های فرهنگ و هنر شاهد تولید آثار رو به ارتقاء خواهیم بود.

کادرسازی و تربیت نیرو و هنرمند یکی از بخش‌های مغفول مانده در عرصه فرهنگ و هنر کشورمان است و خیلی از دستگاه‌های فرهنگی نیز به این مقوله توجه نمی‌کنند؛ مثلاً تمام هم و غم صدا و سیما افزایش شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی بوده، اما از اول انقلاب تاکنون در این سازمان عریض و طویل فقط یک دانشکده کوچک وجود داشته که این دانشکده هم در جذب، تربیت صحیح و تزریق دانشجویان به بدنه تولیدی صدا و سیما ناموفق بوده است. به هر روی صدا و سیما به جای تکثیر شبکه‌ها باید تکثیر دانشکده‌ها را در اولویت قرار می‌داده است تا نیاز جامعه به نیرو‌های هنری را تامین کند.

از بدو پیروزی انقلاب کشورمان با کمبود نیروی هنری مواجه بوده و در حال حاضر نیز که ۴۱ سال از عمر انقلاب می‌گذرد و علیرغم اینکه هجمه‌ها چندین برابر شده، اما همچنان نسبت به کادرسازی و تربیت نیروی هنری بیتفاوت هستیم.

دانشجویان به عرصه هایی فرهنگی که مغفول مانده اند ورود پیدا کنند
در عرصه جشنواره فرهنگی و هنری ققنوس دانشجویان باید به عرصه‌هایی ورود پیدا کنند که تاکنون کسی به آن‌ها نپرداخته است؛ مثلا تاکنون یک رمان و اثر فاخر در مورد امام خمینی (ره) تالیف نشده و یا رهبر معظم انقلاب به مواردی اشاره کرده اند که عدم پرداختن به آن‌ها مایه شرمساری جامعه فرهنگی است. البته برای ریشه یابی این مسئله باید ببینیم کسانی که در عرصه فرهنگی مسئولیت دارند جامعه فرهنگی را به سمت تولید چه آثاری سوق دهند، چون بودجه و امکانات دست این افراد است و آن‌ها تعیین می‌کنند که کدام جهت را پررنگ و کدام جهت را کمرنگ کنیم و به کدام جهت اصلاً نپردازیم و همین رویه باعث می‌شود تا در بین آثاری که تولید می‌شوند به مقوله مهم و واجبی مانند امام خمینی (ره) کم توجهی صورت بگیرد.

برخی دستگاه های فرهنگی پرداختن به شخصیت های شاخص را منع کرده اند
متاسفانه امروز موضوع انحصاری کردن برخی از شخصیت‌های شاخص باب شده و برخی از مجموعه‌ها نه تنها خود به برخی مسائل و موضوعات نمی‌پردازند بلکه دیگران را هم از ورود به این مسائل منع کرده اند؛ مثلاً موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره) اجازه نمی‌دهد هر کسی در مورد امام خمینی نکت‌های بنویسد و حتماً هر اثری باید از فیلتر این موسسه عبور کند و یا موسسه نشر آثار و ارزش‌های دفاع مقدس نیز طی بخشنام‌های به ادارات اعلام کرده کسی حق ندارد به موضوع دفاع مقدس ورود پیدا کند. به هر روی بنده نسبت به اینکه مجموعه‌های مختلف خود به موضوعات و مسائل بپردازند و حق مطلب را ادا کنند خوشحال هم میشوم، ولی وقتی که این مجموعه‌ها دست روی دست میگذارند و اقدامی نمیکنند واقعا باید پرسید که هدفشان چیست؟ چون با این رویه جامعه نمیتواند قهرمانان خود را بشناسد و بعد باید حرص بخوریم که چرا امروز نسل جوانان ما چگوارا را می‌شناسد، اما چمران را نمی‌شناسد.

 

احصاء مسائلی اصلی در حوزه ادبیات داستانی
میری: انجمن ادبیات ققنوس از اردیبهشت ماه سالجاری با محوریت مسئله محوری و آسیب شناسی حوزه ادبیات در بسیج دانشجویی پا گرفت؛ اما خود را به بسیج دانشجویی محدود نکرد و به عرصه اجتماع نیز پا گذاشت و هدفمان هم این بود که میخواستیم بدانیم مسائل اصلی در حوزه ادبیات و به ویژه ادبیات داستانی کدامند. به همین دلیل در اولین اقدام به سراغ اساتیدی که در این عرصه نقش آفرین اصلی هستند همچون رحیم مختومی، احمد شاکری، میر شمس الدین فلاح هاشمی، جهانگیر خسروشاهی و یک سری دیگر از دوستان و مدیران رفتیم و بیش از ۳۰ تا ۴۰ جلسه را با این عزیزان برگزار کردیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که باید سه مسئله اصلی را در ادبیات داستانی دنبال کنیم.

باید با نگرش مسئله محور به مسائل و آسیب های اجتماعی بپردازیم
در حوزه ادبیات داستانی با چند طیف سروکار داریم که یکی از آن‌ها طیف شبه روشنفکری است؛ البته اینکه بنده میگویم شبه روشنفکری به خاطر این است که روشن فکر‌ها در حوزه ادبیات تا مقصدی پیش رفته و معمولا هم به پوچی رسیده و برگشته اند؛ مثلا جلال آل احمد یک نویسنده روشنفکر بوده و ته این ماجرا را دیده و یا فروغ فرخزاد یکی دیگر از این دست نویسندگان است که تغییر رویکرد و تغییر مضامین را در جلد چهارم و پنجم آثارش میبینیم. با این وجود امروز دوستان شبه روشنفکر ما پوست‌های از روشنفکری را گرفته و روی آن سوار شده اند و معمولا محتوایی را که در این حوزه منتشر میکنند یک محتوای سیاه است یعنی فضای جامعه را به گون‌های ترسیم میکنند که انگار این بدبختی و سیاهی دائمی است. به هر روی ممکن است دوستان روشنفکر بگویند ما از مسائل روز جامعه مینویسیم. قبول ما هم میگوییم مشکلاتی وجود دارد و نویسندگان طیف مذهبی هم باید از این مشکلات بنویسند؛ اما باید با نگرش مسئله محور به مسائل مختلف همچون ازدواج، خیانت در خانواده ها، حاشیه نشینی، کودکان کار و دیگر مسائل توجه کنیم.

نویسنده باید از درد و رنج بنویسد در غیر اینصورت آثارش عمق پیدا نمیکند؛ منتهی نوشتن از درد‌ها و رنج‌ها باید به گون‌ه ای باشد که وقتی در این اقیانوس رنگ غواصی میکنیم بتوانیم بیرون بیاییم و مسئله را حل کنیم. درست مانند سالار شهید حضرت اباعبدالله الحسین (ع) که با شهادت خود مسئله را حل کرد و این شهادت عین عقلانیت است.

 

برخی نویسندگان مذهبی در پرداختن به ادبیات دفاع مقدس خام فروشی می کنند
علاوه بر طیف شبه روشنفکر طیف دیگری که در حوزه ادبیات با آن‌ها سروکار داریم طیفی هستند که معمولا به صورت سطحی مینویسند و یا طیف دیگری وجود دارد که مذهبی هستند، ولی محتوا را خام فروشی میکنند؛ مثلا دفاع مقدس و ادبیات کهن کشورمان هر کدام یک گنجینه اند و محتوای بسیار غنی دارند، اما برخی از نویسندگان مذهبی از این محتوای غنی اطلاع ندارند به همین دلیل در این حوزه‌ها آثار را خام و به صورت خاطره که پایینترین سطح داستان است و ارزش داستانی ندارد، مینویسند.

 

سه اولویت انجمن ادبیات ققنوس
کتاب «دا» یک فروش بی نظیر داشت؛ اما اگر همین کتاب ارزش داستانی پیدا میکرد و یا اگر خاطرات شهدای ما ارزش داستانی پیدا میکردند میتوانستیم در دنیا حرف برای گفتن داشته باشیم؛ چرا که دنیا نمیخواهد حرف‌های دست چندم خودش را از ما بشنود دنیا میخواهد تفاوت‌ها و حرف‌هایی که ما برای گفتن داریم را بداند چیست؟ مثلا ما در دفاع مقدس حرفی برای گفتن داریم که دنیا در ادبیات جنگی خود از آن‌ها محروم است؛ بنابراین ما باید این حرف‌ها را در قالب ادبیات داستانی به دنیا عرضه کنیم؛ لذا با توجه به این مبانی اندیش‌های که به آن‌ها اشاره کردم ما در انجمن ادبیات ققنوس به سه مسئله اصلی رسیدیم؛ مثلا ما گفتیم میخواهیم نویسنده تربیت کنیم، اما وقتی نگاهی به کسانی که میخواهند نویسنده‌ها را تربیت کنند یعنی مدرسین نویسندگی انداختیم دیدیم که در جامعه هنری کشورمان مدعیان آموزش نویسندگی بسیار زیاد هستند و تعداد زیادی کلاس‌های نویسندگی بر مبنای ورک شاپ، نقد و منابع خارجی با یک دنیا سلیقه برگزار میشود که برخی از مدرسین این کلاس‌ها به روند‌های آموزشی اشراف نداشته و برخی نیز به مبانی انقلاب اسلامی اعتقاد ندارند.

امروز موسساتی در کشور فعالیت میکنند که اتفاقا آثاری را منتشر کرده اند که حائز مقام در جشنواره‌های ادبی نیز شده اند؛ اما وقتی عقبه مدرسینی که در انتشار این آثار موثر بوده اند را مینگریم، متوجه میشویم که این اساتید خیلی هم عقبه ایدئولوژیک انقلابی ندارند؛ از طرفی وقتی کتاب را هم بررسی میکنیم حتی اگر با تم دفاع مقدس هم نوشته شده باشد، اما می بینیم هیچ سنخیتی با دفاع مقدس ندارد کما اینکه دفاع مقدس سیاه است؛ یعنی یک کاراکتر انقلابی به گون‌های روایت شده که متعصبترین شخصیت کتاب است، ولی کسی که اصلا مسلمان با یک شخصیت لطیف و عمیق معرفی شده است. به هر روی یکی از مسائلی که ما احصاء کرده ایم آموزش مدرسین نویسندگی است.

در حوزه آموزش مدرسین نقد اجرای یک طرح وسیع را پیش بینی کرده ایم که شامل برگزاری کنگره، همایش و آموزش است؛ البته با توجه به زبان بر بودن فرآیند آموزش این طرح زمانبر خواهد بود با این وجود ما یک دوره میان مدت چهار تا پنج ساله را برای آموزش تربیت مدرسین نویسندگی در نظر گرفته ایم و این آموزش‌ها نیز به برگزیدگان جشنواره ققنوس ارائه خواهند شد.

دومین مسئله ای که ما توانستیم آن را در انجمن ادبیات ققنوس شناسایی کنیم رصد مخاطب در حوزه ادبیات است. واقعیت این است که امروز مخاطب ما برای اینکه بفهمد در حوزه ادبیات چه خبر است و چه جریاناتی وجود دارد به منبعی مانند نشریه و یا یک برنامه تلویزیونی دسترسی ندارد. به هر روی باید منبعی برای بررسی آثار مختلف وجود داشته باشد و مخاطب نیز در جریان آن قرار بگیرد و اگر این بستر فراهم شود شاید ما تا جایی قائل به سانسور و ممیزی باشیم، اما مهم درک مخاطب است که با شناخت از جریانات مختلف در حوزه ادبیات محقق میشود و این شناخت است که در نهایت به مخاطب کمک میکند تا بداند در پشت هر اثر چیست.

ادبیات به ویژه ادبیات داستانی دارای یک اهمیت استراتژیک است به گونه ای که رهبر معظم انقلاب نیز ادبیات داستانی را پایه و اساس فیلمنامه‌ها میدانند با این وجود کشور‌هایی که از صنعت فیلمسازی قوی برخوردار هستند عقبه ادبیاتی قوی هم داشته اند پس اگر میخواهیم در فیلمسازی رشد کنیم باید ادبیات داستانی خود را تقویت کنیم. به هر روی ما در حوزه فیلمسازی برنامه مانند «هفت» را داریم، اما در حوزه ادبیات از این ظرفیت برخوردار نیستیم و فقط به ترویج میپردازیم و مرجعی برای بررسی آثار نداریم.

در حوزه رصد مخاطب طی جلساتی که در انجمن ادبیات ققنوس برگزار شده به انتشار یک نشریه آنلاین فکر کرده ایم و برای انتشار این نشریه قرار است یک سایت اینترنتی را که دارای بخش‌های نقد، گزارش نویسی و اخبار است، راه اندازی کنیم. در این سایت نقدها، آثار و نوشته‌های اساتید و دانشجویان توانمند در حوزه نقد منتشر خواهد شد. به هر روی امیدواریم این نشریه آنلاین به یک مرجع در حوزه ادبیات تبدیل شود.

 

در حوزه ادبیات فاقد  یک جریان نقد متعهد هستیم
مسئله سومی که ما در حوزه ادبیات شناسایی کرده ایم فقدان یک جریان نقد متعهد است؛ البته افرادی هستند که به صورت شخصی یا گروهی در حوزه نقد ادبی فعالیت میکنند که میانگین سنی آن‌ها بالاست و جزو اساتید ما محسوب میشوند، اما دربین جوانان نتوانسته ایم منتقدانی را تربیت کنیم که بتوانند در این حوزه نقش آفرینی کنند. به هر روی یکی از اهداف ما این است که بتوانیم در ۳۲ استان کشور و یا حداقل در ۲۰ استان هدف یک نفر جوان منتقد را که به علم نقد مجهز است، تربیت کنیم.

توکلی: همزمان با برگزاری پنجمین دوره جشنواره ققنوس در سال گذشته ما به این نتیجه رسیدیم که نباید ظرفیت دانشجویان هنرمند را نادیده بگیریم و آن‌ها را بعد از برگزاری جشنواره رها کنیم؛ که در این راستا ۱۱ بخش فرهنگی و هنری راه اندازی و برای هر بخش یک دبیر انتخاب شد تا فعالیت‌ها به صورت تخصصی پیگیری شوند.

یکی از اهداف ما برای راه اندازی ۱۱ بخش فرهنگی و هنری در جشنواره ققنوس این است که هر کدام از این بخش‌ها را به یک انجمن و هسته تخصصی تبدیل کنیم. واقعیتی که وجود دارد این است که سایر جشنواره‌های فرهنگی و هنری در سطح کشور به صورت نمایشی، مقطعی، بدون پیوست و پیگیری برگزار می‌شوند و اینکه هنرمندان در دوره‌های بعد جشنواره آثاری ارائه بدهند اصلا مشخص نیست و در واقع هنرمندان را به حال خود رها می‌کنند؛ اما ما در جشنواره ققنوس این رویکرد‌ها را تغییر دادیم و بر این اساس نمی‌خواهیم برگزیدگان را رها کنیم.

جشنواره ققنوس در ۳۲ استان کشور برگزار می‌شود با این وجود یکی از اهداف ما این است که برگزیدگان هر بخش را در قالب انجمن‌ها و هسته‌های تخصصی مسئله محور نقش آفرین ساماندهی کنیم. همچنین پیش بینی شده تا انجمن‌های فرهنگی هنری در سطح ملی و به تبع آن در سطح استانی و دانشگاهی راه اندازی و به هم وصل شوند.

در سطح ملی برای راه اندازی شورای عالی انجمن‌های فرهنگی هنری ققنوس از اساتید و نخبگان هر رشته که بیشتر نگاه انقلابی دارند و خلاء‌های ادبیات حوزه انقلاب و دفاع مقدس را می‌شناسند، استفاده شده که در این راستا شورای عالی انجمن ادبیات ققنوس با حضور اساتیدی همچون استاد مخدومی، سرشار و شاکری راه اندازی شده همچنین شورای عالی انجمن فیلم ققنوس را با حضور جهانگیر الماسی، کامران ملکی و مهدی عظیمی میرآبادی راه اندازی کرده ایم. پس نگاه ما در این بخش استفاده از ظرفیت اساتید برای اعتلای هنر انقلابی است و در نهایت هم به دنبال کشف استعداد‌های هنری، شبکه سازی، توانمندسازی در قالب دوره‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، فراهم کردن بستر فعالیت، تولید آثار فاخر و الگو سازی هستیم. در واقع هدف ما این است که هر کدام از استعداد‌های کشف شده در رشته فرهنگی و هنری خود به مانند شهید آوینی به عنوان یک الگو معرفی شوند تا در نهایت بتوانیم هنرمندان متعهد و متخصص را پرورش دهیم.

با توجه به اینکه انجمن ادبیات ققنوس راه اندازی شده رویکرد ما در این انجمن این است که به سمت تولید آثار فاخر انقلابی با هدف احیاء ادبیات انقلاب، دفاع مقدس و و ادبیات کهن کشورمان حرکت کنیم. واقعیت این است که امروز بچه‌های ما شخصیت‌هایی مانند بن تن و مرد عنکبوتی را خوب می‌شناسند، اما آیا رستم و سهراب و از آن بدتر آیا شهید فهمیده و شهدا را می‌شناسند و این ضعف ما در تولید آثار ادبی است با این وجود ما در انجمن ادبیات ققنوس با قدرت تمام کار خود را برای تولید آثار فاخر و الگوسازی از زندگی شهدای دانشجو پیش می‌بریم.

یکی از درخواست‌های ما از انجمن ادبیات و دیگر انجمن‌ها این بوده که با توجه به هجمه‌هایی رسانه‌های غربی علیه پیامبر اعظم (ص)  به تولید آثار در خصوص زندگی پیامبر (ص) بپردازند. همچنین تلاش می‌کنیم تا در بخش ادبیات جشنواره ققنوس و یا خارج از بحث جشنواره یک جایزه ادبی ویژه انقلابی و یا با محور شهدا داشته باشیم.