کش و قوس‌های تربیت معلم / دردسر‌های ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فاطمه قره داغی؛ تامین نیروی انسانی آموزش و پرورش همواره یکی از چالش‌های اساسی این وزارت خانه بوده است. طبق ماده ششم برنامه توسعه و سیاست‌های ابلاغی رهبر انقلاب، با تاسیس دانشگاه فرهنگیان، وظیفه تامین و تربیت معلمان باید تنها به عهده این دانشگاه و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی باشد. با این حال، آموزش و پرورش در این سال‌ها همچنان از طرق مختلف اقدام به تامین معلم می‌کرده است. پس از کش و قوس‌های فراوان، ریاست جمهوری در تاریخ ۸ آذر ۹۹ مصوبه‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنوان ماده واحده ((نحوه جذب منابع انسانی در مشاغل آموزشی و تربیتی وزارت آموزش و پرورش)) را به هیات وزیران، وزارت آموزش و پرورش و سازمان اداری و استخدامی کشور ابلاغ کرد. طبق این مصوبه وزارت آموزش و پرورش مکلف است نیروی مورد نیاز خود را تنها از طریق این دو دانشگاه تامین کند و هرگونه استخدام خارج از این طریق ممنوع است. مسئله اینجاست که با ابلاغ این مصوبه نیز مشکل تامین معلم حل نمی‌شود و وجود یک ماده قانونی تحت عنوان ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان، وزارت آموزش و پرورش و این دانشگاه را به چالش کشانده است. نمونه اش نامه‌ی اخیر وزیر علوم به رهبر انقلاب.

منصور غلامی، وزیر علوم و تحقیقات و فناوری در نامه‌ای به رهبر انقلاب، آمادگی خود و مجموعه وزارت را برای تامین معلمان اعلام کرده است. وزیر علوم اینطور بیان داشته که به جای پذیرش دانشجومعلم از سطح دیپلم، این وزارت خانه آماده است تا اقدامات لازم برای جذب معلمان از فارغ التحصیلان دیگر دانشگاه‌ها از طریق ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان صورت بگیرد. بلافاصله پس از انتشار این نامه، محمود مهرمحمدی، سرپرست سابق دانشگاه فرهنگیان در یادداشتی موافقت خود را با این طرح اعلام داشت و انحصارزدایی عملیاتی تربیت معلم را به عنوان یک رسالت خطیر ملی در چهار وضعیت متصور شد. انحصار مطلق از صفر تا صد فرایند عملیات تربیت معلم آنگونه که دانشگاه فرهنگیان برای دوره کارشناسی صورت می‌پذیرد، واگذاری تربیت علمی به دانشگاه‌های کشور و تربیت حرفه‌ای به دانشگاه فرهنگیان (الف)، مشارکت جویی از بخش‌های حرفه‌ای معلمان و برگزاری و انتخاب از طریق آزمون تشخیص صلاحیت حرفه‌ای از سوی دانشگاه فرهنگیان (ب)، نقش نظارتی داشتن دانشگاه فرهنگیان و آموزش حین خدمت با واگذاری بخش‌های تربیت علمی و حرفه‌ای به سایر نهاد‌های ذیصلاح (ج) و ایشان در نهایت نتیجه می‌گیرد که برای خروج از انحصار، از وضعیت (الف) باید آغاز کرد و در آینده پا به وضعیت (ج) گزارد.

در پی این اقدام واکنش‌های زیادی از سوی دانشجویان دانشگاه فرهنگیان، معلمان و فعالان عرصه‌ی تعلیم و تربیت صورت گرفت. آنان این اقدام وزیر علوم را در راستای تضعیف و تعطیلی دانشگاه فرهنگیان دانسته و خواستار پاسخگویی ایشان نسبت به عملکرد خود در قبال دانشگاه فرهنگیان شدند. نظرات متفاوتی درخصوص این ماده قانونی و فرایند تربیت معلم وجود دارد. در این راستا به گفتگو با کارشناسان تعلیم و تربیت نشستیم.

حجت الاسلام صادق زاده، معاون فرهنگی سابق دانشگاه فرهنگیان و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و نائب رئیس انجمن فلسفه تعلیم و تربیت ایران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو اظهار داشت: برداشت صحیحی از نامه‌ی وزیر علوم نشده است، ایشان به دنبال تعطیلی دانشگاه فرهنگیان نیست و به دنبال ابداع طرح جدیدی برای جذب نیز نمی‌باشند. نکته‌ی ایشان اولویت بندی کردن توسعه‌ی دانشگاه است. به طوری که دانشگاه به آموزش‌های ضمن خدمت توجه بیشتری کند و درکنار دانشجومعلمان بتوانیم از دانشجویان دیگر دانشگاه‌ها ذیل ماده ۲۸ اساسنامه استفاده کنیم.

وی تصریح کرد: مسئله اینجاست که در آموزش و پرورش تنها از یک روش نمی‌توانیم استفاده کنیم و می‌توانیم از ظرفیت دیگر دانشگاه‌ها استفاده کنیم. لازم به ذکر است برای معلمان دوره‌ی ابتدایی که بحث‌های تربیتی و متابولوژیکی از اهمیت والایی برخوردار است، نمی‌توان با جذب از دیگر دانشگاه‌ها و آموزش‌های یک ساله معلم خوب تربیت کرد و به کلاس‌های درس فرستاد؛ لذا باید طی چهار سال در دانشگاه فرهنگیان این حرفه را بیاموزند. اما در دوره‌های متوسطه که دروس تخصصی است، این امکان وجود دارد.

 

صادق زاده افزود: دانشگاه فرهنگیان به جای اینکه صفر تا صد تربیت معلم را برعهده بگیرد، برای مقاطع متوسطه از فارغ التحصیلان دیگر دانشگاه‌ها استفاده کند. البته این را نیز در نظر بگیرید که دانشگاه فرهنگیان هم اکنون ظرفیت تامین معلم مورد نیاز کشور را ندارد و تربیت معلم باید مشارکت سایر نهاد‌های آموزش عالی را نیز داشته باشد. البته طرحی دیگر نیز وجود دارد که ذیل این مشارکت، دانشجویان دیگر دانشگاه‌ها در دوسال آخر تحصیل خود مهارت‌های معلمی را در دانشگاه فرهنگیان بیاموزند و دانش تخصصی را در دیگر دانشگاه‌های کشور.

این مدرس دانشگاه تاکید کرد: دانشگاه فرهنگیان باید تربیت معلم با کیفیت داشته باشد؛ این درحالی است که در سال‌های گذشته، عملکرد خوبی نداشته ایم. آنقدر به کمیت پرداخته ایم که کیفیت کارمغفول واقع شد. اگر بر تربیت معلم تاکید می‌کنیم  باید زیرساخت‌های لازم را فراهم آوریم و برای این دانشگاه سرمایه گذاری کنیم.

 

محمد علی جواهری، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان و عضو کمیته تخصصی فلسفه تعلیم و تربیت ایران و دبیرکارگروه پیگیری سند تحول در دانشگاه فرهنگیان درخصوص نامه‌ی وزیر علوم به رهبری می‌گوید: این اقدام وزیر علوم فارغ از هر بحثی دارای اشکالاتی اساسی است. اگر قراراست طرحی ارائه شود باید در چهارچوب قانون باشد. ارسال چنین نامه‌ای به رهبری خلاف شئون وزارت علوم است. این نامه باید به شورای عالی انقلاب فرهنگی زده می‌شد، آنهم از سوی وزارت آموزش و پرورش؛ ضمن اینکه طبق بند ۷ ماده ۸ اساسنامه‌ی دانشگاه فرهنگیان، هرگونه ابلاغیه به دانشگاه فرهنگیان باید از طرف ریاست جمهوری صورت بگیرد.

وی افزود: مسئله بعدی این است که ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان صراحت قانونی دارد. این بند قانونی می‌گوید در رشته‌هایی که در دانشگاه فرهنگیان نیست و امکان توسعه آن وجود ندارد؛ می‌توانیم از سایر دانشگاه‌ها کمک بگیریم؛ نه اینکه مسیر اصلی جذب ما شود؛ لذا از این وجه نیز درخواست ایشان قانونی نمی‌باشد.

مدرس دانشگاه فرهنگیان تصریح کرد: در قانون متعهدین خدمت که شامل دانشجومعلمان می‌شود فرد در بازه سنین ۲۲ تا ۲۶ سالگی وارد کار می‌شود و به نقاط دور افتاده برای خدمت و تدریس نیز می‌رود؛ اما وقتی ذیل این طرح این قانون تبدیل به قانون استخدام کشوری می‌شود، افراد تا سنین ۳۵ و ۴۰ سال نیز می‌توانند وارد آموزش و پرورش شوند. حال این فرد را با یک جوانی که می‌خواهد شروع به کار کند مقایسه کنید. در ضمن  برخی از این افراد که مدرک دکتری دارند صرفا به دنبال گرفتن ردیف استخدامی هستند و نه تعلیم و تربیت.

 

جواهری اظهار داشت: ما تنها دانشگاهی هستیم که رویکرد تربیت محور داریم، اما وزارت علوم اینگونه نیست. آیا کسی که در دانشگاه دیگر درمسائل علمی قوی است، می‌تواند پاسخگوی رویکرد تربیت محور باشد؟ اما درخصوص ضعف دانشگاه فرهنگیان ابتدا باید گفت که عملکرد دیگر دانشگاه‌ها نیز به نوبه خود قابل قبول نبوده است؛ درثانی مسئولین باید پاسخگو باشند که چرا هیچ اقدامی برای توسعه دانشگاه صورت نگرفته است؟ چرا اساتید دانشگاه فرهنگیان را در شعب ابی طالب نگه داشته اند و هیچگونه حمایتی نمی‌کنند؟! به اساتید این دانشگاه بها داده نمی‌شود و موجب بی انگیزگی اساتید می‌شوند.

وی افزود: چرا وزارت علوم هیئت علمی لازم را به این دانشگاه تزریق نکرده است؟ چرا اعتبارات لازم دانشجویی را به این دانشگاه اختصاص نداده است؟ چرا به جای حمایت از روند تربیت معلم، دانشگاه‌های تربیت معلم را تغییر ماهیت دادند؟ نمونه اش دانشگاه خوارزمی تهران.

 

هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان درخصوص راهکار گذر از بحران کمبود معلم گفت: ابتدا اینکه باید یک اصلاح ساختاری در ادارات ما شکل بگیرد. اصلا نیازی به این تعداد نیرو در ادارات آموزش و پرورش نیست و سند تحول اینگونه ساختار را نمی‌پذیرد؛ لذا تعدادی از این افراد می‌توانند در کلاس‌های درس مشغول شوند. راه حل بعدی این است که می‌توانیم به مدت کوتاهی از ظرفیت معلمان بازنشسته توانمند با فراهم آوردن شرایط لازم استفاده کنیم که اتفاقا به صرفه‌تر از ورود افراد از طریق ماده ۲۸ است. یک راهکار مهم نیز استفاده از ظرفیت دانشجومعلمان در قالب کارورزی است. چه کسی گفته است که کارورزی نوشتن گزارش است؟ طبق تبصره ۳ ماده ۲۳ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان دانشجومعلمان برای گذراندن دوره کارورزی باید ۸ واحد تدریس کنند و آموزش و پرورش نیز تمهیدات لازم را ببیند؛ لذا می‌توان در سال‌های آخر دانشجومعلم تحت عنوان کارورزی روز‌هایی به عنوان معلم در کلاس درس تدریس کند.

 

سجاد صدیقی، کارشناس تعلیم و تربیت درخصوص نامه‌ی وزیر علوم گفت: علاوه بر تمام اشکالاتی که به این نامه وارد است و ایشان باید پاسخگوی آن باشند، موضوع صرفه اقتصادی مطرح است که یک دروغ بزرگ است که مدام تکرار می‌کنند. مگر جز این است که طی این طرح ۵ سال برای دانشجوی دیگر دانشگاه‌ها هزینه می‌کنند؟

 

 

صدیقی تشریح کرد: در تربیت معلم با دونگاه مواجه هستیم، یک نگاه این است که معلمی را یک حرفه از هم گسسته و صرفا دانش و مهارت تدریس می‌دانند. درحالی که معلمی یک کل بهم پیوسته است، ما نمی‌توانیم بگوییم دانش را درجایی دیگر بیاموزد، مهارت تدریس را در جایی دیگر. باید یک نظام جامع تربیت معلم وجود داشته باشد. اساسا هویت معلمی یک هویت چهار سطحی است که نیازمند یک جریان بهم پیوسته است. اینان می‌گویند اگر یک نفر فقط مدرس خوبی باشد، کفایت می‌کنند. درصورتی که این تنها حلقه‌ی ابتدایی از هویت معلمی است. حلقه‌ی بعدی این است که فرد به بینش معلمی برسد و بینش صحیحی از وضعیت موجود و دانش آموزانش داشته باشد، سپس نگرش معلمی در او شکل بگیرد؛ یعنی امورات جاری و ساری زندگی اش وابسته به شئون معلمی باشد و درنهایت همانگونه که معلمی رسالت انبیایی است، باید شخصیت فرد با معلمی یکی شده باشد. دانشگاه فرهنگیان با تمام مشکلاتش ظرفیت شکل دهی هویت معلمی را دارد، اما آیا ماده ۲۸ نیز این ظرفیت را دارد؟

ایشان تصریح کرد: مسئله‌ای که مطرح می‌کنند این است دانشگاه فرهنگیان عملکرد خوبی نداشته است؛ اگر اینگونه است باید مسئولین مربوط پاسخگو باشند نه اینکه یک راهکاراشتباه را ارائه کنند. تربیت معلم یک جریان است و نه یک امر مقطعی؛ لذا دانشگاه‌های دیگر نه ظرفیت اینکار را دارند و نه به لحاظ قانونی این امکان وجود دارد.

 

وی اظهار کرد: سوال من این است؛ آیا کمبود فعلی پرستار در بیمارستان‌ها باید موجب شود به هرقیمتی نیرو روارد وزارت بهداشت کنند که برای معلمی این کار را می‌کنند؟ چطور برای جسم انسان‌ها ارزش قائل هستیم، ولی برای روح آن‌ها نه!

این کارشناس تعلیم و تربیت گفت: درخصوص کمبود فعلی معلم باید گفت که ریشه‌ی این اتفاق دقیقا در همین دولت و در زمان وزارت آقای فانی و سرپرستی آقای مهرمحمدی است که دانشگاه را به مرز تعطیلی کشاندند. این افراد باید پاسخگوی عملکرد خود باشند. حال برای رفع این بحران راه حل‌هایی بسیار بهتر از وارد کردن غیراصولی نیرو به آموزش و پرورش وجود دارد؛ افراد در آموزش و پرورش در سنین ۴۸ و ۵۰ سال بازنشسته می‌شوند و برخی بعد از معلمی به سراغ شغل‌های دیگر می‌روند که می‌شود به صورت مقطعی با فراهم آوردن شرایط از ظرفیت این افراد استفاده کرد. راه حل بعدی اینکه با بهبود روند کارورزی دانشجومعلمان، از این ظرفیت استفاده کرد. در نهایت باید توسعه کمی وکیفی دانشگاه را به سرعت در دستور کار قرار دهند.