ایده حکمرانی

نظریهٔ ولایت فقیه در تفکرات امام (ره)، از یک سو تضمین کنندهٔ اسلامی بودن نظام و مانع انحراف آن از اسلام است، و از طرف دیگر تقوای، ولی فقیه و تقید او به احکام اسلامی از استبداد و دیکتاتوری جلوگیری می‌کند.

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محمد میرزایی؛ یکی از مهمترین مسائل مناقشه برانگیز پس از پیروزی انقلاب‌ها، مسئلهٔ روی کار آمدن نظام سیاسی جدید است. به عبارت دیگر، نبرد بعد از پیروزی، نبرد میان فاتحان است؛ که این امر در خصوص انقلاب و تغییر نظام حاکم نیز صدق می‌کند، و در انقلاب‌های مهم جهان نیز ما شاهد این درگیری و منازعه و مناقشه میان فاتحان انقلاب هستیم. از انقلاب کبیر فرانسه و انقلاب اکتبر روسیه گرفته تا انقلاب جمهوری اسلامی ایران، همه و همه با وجود تفاوت‌های بنیادین، در این امر مشترک است.

در جریان مبارزات انقلابی و به تبع آن پیروزی انقلاب اسلامی ایران، گفتمان‌ها و تفکرات متعدد و در برخی موارد متضادی نقش داشتند. یکی از این گفتمان‌ها، گفتمان اسلام سیاسی لیبرال بود که می‌توان از مهدی بازرگان به عنوان مهمترین طراح و نظریه‌پرداز آن نام برد؛ وی می‌کوشید تا تفسیری لیبرال و دموکراتیک از اسلام ارائه دهد. گفتمان بعدی را می‌توان تحت عنوان اسلام سیاسی چپ مطرح نمود که مهم‌ترین و تأثیرگذارترین نظریه‌پرداز آن دکتر علی شریعتی بود. سازمان مجاهدین خلق نیز در ابتدا در زمرهٔ این گفتمان قرار می‌گرفت، اما رفته رفته از این مسیر فاصله گرفت و در نهایت با انتشار بیانیهٔ اعلام مواضع ایدئولوژیک و پذیرش حقانیت تام مارکسیسم - لنینیسم، به طور کامل در زمرهٔ گروه‌های چپ قرار گرفت.

گفتمان بعدی، خود گفتمان چپ می‌باشد که حول محور تفکرات مارکسیسمی - لنینیسمی شکل گرفته و گروه‌های زیرمجوعهٔ آن در مبارزات، رویکردی مسلحانه را برگزیده بودند.

آخرین و مهمترین گفتمان فعال در مبارزات، گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی بود که بر آراء و اندیشه‌های امام خمینی (ره) مبتنی می‌بود. این گفتمان به دلیل دارا بودن یک شبکهٔ اطلاع رسانی و آگاهی بخشی وسیع در سراسر کشور، که متشکل از روحانیون، مساجد، هیئات مذهبی و... بود، به راحتی مطالب، اطلاعیه‌ها و اعلامیه‌های خود را به دورترین نقاط کشور مخابره می‌نمود. همچنین اسلام سیاسی فقاهتی، به دلیل نقش و جایگاه رفیع دین در زندگی فردی و اجتماعی مردم، از جایگاه بالایی میان مردم برخوردار بود و به همین دلیل به راحتی می‌توانست اقشار مختلف جامعه را با خود همراه کند. همین امر سبب شد که رهبری انقلاب در دستان امام خمینی (ره) قرار گیرد.

نظر اسلام سیاسی فقاهتی و مشخصاً حضرت امام (ره) در خصوص امر نظام سیاسی، مبتنی بر نظریهٔ ولایت فقیه بود. حضرت امام در سال ۱۳۴، ۸ و در درس خارج از فقه خود، نظریهٔ ولایت فقیه را به عنوان مدلی از حکومت‌داری اسلامی مطرح نمودند که در قالب کتابی تحت عنوان حکومت اسلامی نشر یافت. مبنای اصلی گفتمان اسلام فقاهتی نیز بر کتاب حکومت اسلامی امام خمینی (ره) گذارده شده است.

از منظر امام خمینی (ره)، فرق حکومت اسلامی با دیگر حکومت‌ها در آن است که در اسلام، قدرت تشریع و قانون‌گذاری تنها مختص خداوند است، و هیچ کس حق ندارد قانونی جز قوانین الهی را به اجرا درآورد. به عقیدهٔ وی حکومت در اسلام به مفهوم تبعیت از قانون است و فقط قانون بر جامعه حکم‌فرمایی دارد، اما قانون خدا. به نظر حضرت امام (ره)، حکومت فی نفسه ارزشی ندارد و تنها وسیله‌ای برای اجرای احکام الهی و برقراری نظام عادلانه اسلام و خدمت به مردم است.

نظریهٔ ولایت فقیه در تفکرات امام (ره)، از یک سو تضمین کنندهٔ اسلامی بودن نظام و مانع انحراف آن از اسلام است، و از طرف دیگر تقوای، ولی فقیه و تقید او به احکام اسلامی از استبداد و دیکتاتوری جلوگیری می‌کند.

در نهایت مردم ایران نیز، به دلیل جایگاه ویژهٔ اسلام و به تبع آن، روحانیون در نزد آنان، گرایش بسیار زیادی به اسلام فقاهتی داشتند که رهبری حضرت امام (ره) در جریان مبارزات بیانگر آن است. به همین دلیل از گفتمان اسلام فقاهتی طرفداری کردند و نظام سیاسی مبتنی بر ولایت فقیه را بر سرکار آوردند.

در راه تشکیل تمدن نوین اسلامی که هدف اصلی از انقلاب اسلامی در جریان اسلام فقاهتی است، وجود، ولی فقیه در رأس امور تنها ضامن حرکت در مسیر درست و شرط لازم تحقق این هدف است. برای رسیدن به این مهم، باید در ساختار حکومت، قوه قضائیه، قوه مجریه (دولت) و قوه مقننه (مجلس) انقلابی و متعهد و معتقد وجود داشته باشد. تا زمانی که مجلس و قوه مجریه شامل افراد ملتزم به نظام جمهوری اسلامی و دلسوز نسبت به مردم و کشور، به اصطلاح جوان مومن انقلابی نباشد، حرکت رو به جلو و به سمت تشکیل تمدن نوین اسلامی میسر نمی‌شود. روی کار آمدن مجلس و دولت جوان انقلابی تنها با رأی مستقیم مردم صورت می‌گیرد و نیازمند بصیرت جمعی مردم نسبت به کاندید‌ها است؛ بنابراین همانگونه که مردم در ابتدای انقلاب از نظریه ولایت فقیه و اسلام فقاهتی حمایت نمودند، باید در انتخابات‌ها، همچون انتخابات پیش‌رو، نیز از افراد تحقق بخش به این گفتمان حمایت کنند تا مشکلات ساختاری دچار گشایش گردند.