تفاهم‌نامه ایران و چین خط بطلانی بر تحریم‌ها / چین رویکرد استعماری آمریکا را ندارد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، چندی پیش خبری مبنی بر ایجاد توافق دوجانبه میان ایران و چین منتشر شد که طی آن واکنش‌های مختلفی از داخل کشور و حتی کشور‌های غربی به همراه داشت. برخی این تفاهمنامه را یک قرارداد برای اجاره جزیره کیش به چین و فروش امتیازات اقتصادی به آن کشور دانستند و برخی دیگر نیز در پی حمایت از آن برآمدند و این سند را باعث پیشرفت اقتصادی خواندند، از طرفی آمریکا و اسرائیل که خود را جامانده دیدند؛ در پی سیاه‌نمایی هرچه بیشتر این سند برآمدند.

اما مسئله اینجاست که این تفاهمنامه یا سند راهبردی بین ایران و چین، هنوز برای بسیاری از مردم گنگ است و اطلاعات چندانی از آن ندارند، در پی همین کم اطلاعی و یورش اطلاعات نادرست با تقی زاده دبیر کل اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان، موسوی مسئول بسیج دانشجویی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران و مهدوی مسئول مرکز مطالعات اقتصادی بسیج دانشجویی دانشگاه علم و صنعت به گفتگو نشسته‌ایم.

دانشجو: ایران تحت چه شرایطی برای امضای سند راهبردی همکاری ۲۵ ساله با چین به توافق رسیده است؟ آیا در قالب این توافق می توان بر مشکلاتی که امروز کشور به واسطه تحریم‌ها با آن دست به گریبان است فائق آمد؟
تقی زاده: تقریباً در پنجاهمین سالگرد ارتباطات دیپلماتیک ایران و چین سند همکاری جامع دو کشور در تهران به امضای محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان و وانگ یی وزیر خارجه چین رسید. این توافقنامه یک سند همکاری بلند مدت است که می‌تواند در کوتاه مدت و میان مدت به سود هر دو کشور باشد و البته این مهم نیازمند یک سیاست ورزی و هدف گذاری درست در اجرای این سند است.

امروز دنیا به این نتیجه رسیده که نظام بین الملل از حالت تک بعدی خارج شده و آمریکا هیمنه پوشالی و استکباری خود را از دست داده و به همین دلیل شاهد رشد و پیشرفت کشور‌ها در حوزه‌های مختلف هستیم؛ از این رو ایران نیز در راستای نقش آفرینی در نظام بین الملل به انعقاد تفاهم نامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت با دیگر کشور‌ها از جمله قدرت‌های نوظهور همچون چین روی آورده است.

انعقاد تفاهم نامه همکاری با چین تامین کننده منافع کشورمان است

دستیابی به فناوری صلح آمیز هسته‌ای حق مسلم هر کشوری به شمار می‌رود؛ اما آمریکا دستیابی ایران به این فناوری را برنمی‌تابد به همین دلیل با اعمال سیاست‌های مغرضانه، تحریم‌های ظالمانه‌ای را علیه کشورمان وضع کرده است. با این وجود اگرچه اراده مردم موجب شده تا تحریم‌های ظالمانه آمریکا به تدریج تاثیر خود را از دست بدهند، اما ما برای اینکه این تحریم‌ها را به طور کامل بی اثر کنیم توافق نامه‌هایی را با برخی کشور‌ها از جمله چین منعقد کرده‌ایم تا از این طریق منافعی را که کشور‌های سلطه گر مانع دستیابی ما به آن‌ها می‌شوند به دست بیاوریم.

ما در کنار استفاده از توان و ظرفیت‌های داخلی و توسعه توافق نامه‌های همکاری با دیگر کشور‌ها می‌توانیم به رشد چشمگیر اقتصادی و سیاسی در منطقه و نظام بین الملل دست پیدا کنیم با این وجود به نظر می‌رسد که یکی از دلایل انعقاد سند همکاری با چین نیز همین مسئله بوده و به طبع آن نیز یکی از دلایل عمده‌ای که موجب شده تا چین هم در این توافقنامه سهیم شود تامین منابع انرژی مورد نیاز خود از طریق منابع انرژی ایران بوده مضاف بر این مواضع مشترک هر دو کشور در سیاست خارجی در امضای این توافق‌نامه نقش داشته است.

مهدوی: بعد از وقایع ۸۸، با تلاش غرب به سردمداری آمریکا و خیانت‌های عناصر داخلی وقایع طوری رقم خورد که ایران به دلیل فعالیت‌های هسته‌ای به عنوان محور بی ثباتی منطقه معرفی شد. علاوه بر این اوباما نیز شعار تغییر، تعامل و خروج نیرو‌های نظامی از عراق و افغانستان (افغانستان همسایه دیوار به دیوار چین بوده و رهایی افغانستان امتیاز بزرگی برای چین بود) را میداد. در این دوران نیز تمرکز چین در غرب آسیا بر دو کشور عربستان و ترکیه به عنوان محور‌های ثبات منطقه بود.

بعد ازسلسه حوادثی همچون انقلاب‌های عربی، تسلیح مسلحین به ویژه از سوی عربستان و ترکیه موجب نگرانی چین از صدور تفکر وهابی و اخوانی و ظهورگروهکی همچون القاعده و داعش در شرق آسیا بوده است. از سوی دیگر چرخش دکترین دفاعی آمریکا از خاورمیانه به سوی شرق آسیا بعد از مقاله معروف هیلاری کلینتون در نشریه فارین افرز اتفاق افتاد. در این مقاله تصریح شده است که چین نخستین تهدید ایالت متحده آمریکاست و اقدامات ترامپ و الان هم بایدن علیه چین، این کشور را به سمت ایران برای تامین انرژی پایدار متمایل می‌کند؛ البته ناگفته نماند امروزه بر خلاف گذشته ایران را در جهان منشا امنیت منطقه میدانند و نا امنی ایران یعنی نا امنی در تامین انرژی برای کشور‌های خواهان آن. به هر روی امروز آمریکا تامین امنیت اسرائیل را در نا امن شدن منطقه می‌داند و از سوی دیگر از آنجا که این کشور خود یک قدرت نفتی محسوب میشود، کشور‌های منطقه را رقیب اقتصادی خود میبیند و نا امن شدن منطقه از این جهت نیز به نفع اوست.

چین برای تامین انرژی از راه خشکی به ایران نیاز دارد

دلیل دیگری که چین متمایل به توافق با ایران شد این است که، منبع تامین انرژی چین از دریا توسط متحدین آمریکا یعنی تایوان و ژاپن و خود آمریکا از جنوب مورد محاصره دریایست و چین برای تامین انرژی خود از طریق خشکی به وسیله جاده ابریشم، لاجرم به ایران نیاز دارد.

ایران نیز بعد از تحریم‌های سال ۹۱ از سوی جهان غرب و تامین مایحتاج خود از شرق، بعد از توافق برجام دوباره به سمت غرب گرایش پیدا کرد؛ البته در آن زمان رئیس جمهور چین، شی جینگ پی به تهران آمده بود و خواستار همین توافق بلند مدت با تهران شده بود که از طرف ایران مورد عنایت قرار نگرفت! شی جینگ پی حتی یک یادداشت برای روزنامه ایران در تاریخ یک بهمن ۱۳۹۴ نیز نوشت که اگر اکنون به آن یادداشت رجوع شود مقدمات همین توافقی است که امروز مطرح است.

انعقاد قرارداد با چین همزمان با توافق هسته ای ریسک خروج آمریکا از برجام را کاهش می‌داد

واقعیت این است که بعد از خروج ایالت متحده از برجام و بی عملی از طرف اروپا، ایران بار دیگر به سمت شرق گرایش پیدا کرد؛ البته تحلیل بنده این است که اگر همان زمان علاوه بر برجام با چین نیز توافق کرده بودیم ایالت متحده ریسک خروج از برجام را به خود نمیداد و شاید برجام هنوز پابرجا بود. به هر روی مجموع علل فوق باعث شد که چین و ایران به سمت این توافق راهبردی حرکت کنند.

لازم به ذکر است که چین اشتباه ما در برجام رو مرتکب نشده و همین الان علاوه بر ایران به دنبال توافق با عراق و عربستان نیز هست؛ البته این توافق‌ها سر و صدای توافق با ایران را ندارند، چون این کشور نمی‌خواهد وابستگی متقابل کشور‌های منطقه به خود را از دست بدهد.

برجام موجب مسکوت ماندن توافق ۲۵ ساله با چین شد

رئیسی: در بهمن ماه سال ۱۳۹۴ در پی سفر رئیس جمهور چین به ایران توافقاتی مابین رئیس جمهور ایران و چین در گرفت که در نتیجه آن تصمیم بر امضای توافق نامه‌ای ۲۵ ساله بین دو کشور گرفته شد. این قرار داد تا فروردین ماه ۱۴۰۰ مسکوت واقع شد و به دلیل توجه دولتمردان ایران به ارتباط با غرب توجه چندانی به آن نشد و این مسئله حتی بعضا اعتراض دولتمردان چین را در پی داشت. در پی خروج امریکا از برجام و بازگشت تمامی تحریم‌ها و شرایط به ماقبل برجام توجه دولت تدبیر و امید به سمت شرقی‌ها از جمله چین، روسیه و حتی ونزوئلا سوق پیدا کرد. این توافق در حالی اتفاق افتاد که سیاست‌های فشار حداکثری دولت امریکا با روی کار آمدن بایدن تغییری در آن ایجاد نشد و بار دیگر تصورات دولتی‌ها نقش برآب شد و به نظر آن‌ها دوباره به ظرفیت مغفول واقع شده کشور‌های شرقی در این سال‌ها پی بردند.

کشورهای ضد امپریالیسم بهترین مقاصد همکاری با ایران هستند

جمهوری اسلامی در راستای دیپلماسی اقتصادی کارامد نیاز به برقراری ارتباط با کشور‌هایی دارد که ذیل گفتمانی مشترک با آن‌ها به اشتراک نظر برسد و به نوعی در برابر زیاده خواهی‌های غربی‌ها به تقابل بایستد در همین راستا کشور‌هایی که سیاست خارج خود را ذیل گفتمان مبارزه با امپریالیسم تعریف میکنند و آمریکا را بزرگترین دشمن خود میدانند همچون چین، روسیه و حتی ونزوئلا بهترین مقاصد هستند.

دانشجو: با توجه با ظرفیت های کشور و از طرفی نیازهایی که باید آنها را در تعامل با دیگر کشورها برطرف کنیم توافق نامه ایران و چین حول چه محور‌هایی طراحی شده و اهمیت این محور‌ها در چیست؟ 
تقی زاده: نفت و انرژی اولین محوری است که سند همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین بر اساس آن امضا شده است. کشور چین نیاز مبرم به انرژی دارد و این منابع را می‌تواند از طریق منابع عظیم انرژی در ایران تامین کند و در قبال آن در توسعه پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های کشورمان سهیم شود تا ما نیز بتوانیم به درستی از منابع انرژی خود استفاده کنیم. مضاف بر این هم ایران و هم چین نسبت به نظام سلطه که بلوک غرب در راس آن قرار دارد موضع گیری‌هایی داشته اند به همین دلیل این دو کشور به این نتیجه رسیدند که بعضاً می‌توانند در سازمان ملل و در اتخاذ سیاست‌ها و تصمیمات به هم کمک کنند.

همکاری با چین تحقق سیاست‌گذاری‌های توسعه سواحل مکران را کوتاه‌تر می‌کند

توسعه سواحل مکران یکی دیگر از محور‌های سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین است. سواحل مکران به عنوان یکی از مهمترین مناطق ژئوپلیتیک به دریای عمان و دریا‌های آزاد دسترسی دارند به همین دلیل این سواحل می‌توانند در حوزه صادرات و استفاده از ظرفیت‌های خارج از کشور مورد بهره‌برداری قرار بگیرند. با این وجود ما می‌توانیم با استفاده از ظرفیت، امکانات و نیروی انسانی کشور چین زمان تحقق هدف گذاری‌های صورت گرفته برای توسعه این منطقه را کوتاه‌تر کنیم.

همکاری در زمینه فناوری و ارتقاء فناوری ارتباطات از دیگر محور‌های همکاری ۲۵ ساله ایران و چین به شمار میرود. چین به عنوان یکی از کشور‌های پیشران در حوزه فناوری می‌تواند تجربیات خود را در راستای ارتقاء فناوری ارتباطات در اختیار ما قرار دهد تا ما نیز بتوانیم بمانند سایر کشور‌ها رشد فناوری ارتباطات در کشورمان را سرعت ببخشیم و در این حوزه به خودکفایی برسیم.

همکاری‌های مالی و اقتصادی با چین موجب می‌شود که ما تحریم‌ها را به راحتی دور بزنیم

همکاری‌های مالی و اقتصادی از موضوعات اصلی سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین محسوب می‌شوند. ظرفیت‌هایی که ایران و چین در اختیار دارند میتوانند اقتصاد هر دو کشور را شکوفا کنند با این وجود استفاده از پول ملی دو کشور در مراودات و مبادلات تجاری که در توافقنامه به آن اشاره شده می‌تواند در تقویت و افزایش ارزش پول ملی هر دو کشور موثر باشد و این راهکاری است که ما میتوانیم تحریم‌ها را به راحتی دور بزنیم و آزادانه با هر کشوری مثل چین به مبادلات مالی و تجاری بپردازیم.

کشورمان در منطقه‌ای قرار دارد که کاملاً دستخوش تغییرات است. با این وجود ما از نظر نظامی آنقدر باید تقویت شویم که بتوانیم در یک فضای کنشگر از کشور و مرزوبوم خود در مقابل تهدیدات دفاع کنیم؛ از این رو همکاری‌های نظامی و سیاسی از جمله بخش‌هایی است که در برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین مورد توجه قرار گرفته است.

با توجه به پیشرفت‌های صنایع نظامی در کشورمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی همکاری‌های ایران و چین در بخش نظامی می‌تواند زمینه ساز انتقال تجربیات و علم و فناوری به هر دو کشور شود؛ همچنین انجام یک سری فعالیت‌های دوجانبه چه در فضای سیاسی و چه در فضای نظامی می‌تواند به تقویت روابط بین ایران و چین کمک کند.

مهدوی: نکته‌ای که ابتدا امر لازم است اشاره کنم، درست نیست به توافق بگوییم قرارداد، چون قرارداد یک سند است که در آن بده بستان به صورت کمی مطرح شده، ولی این توافق فعلا یک سند راهبردی و نقشه راه است و ضمانت اجرایی ندارد. این توافق در ابعاد گسترده همکاری سیاسی، فرهنگی، اقتصادی است.

مطابق این توافق نامه طرفین باید در بعد سیاسی ضمن ارتقای تبادلات، رایزنی و همکاری‌های نزدیک خود در موضوعات مورد نظر و در نهاد‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را افزایش دهند. همچنین طرفین باید زیرساخت‌های دفاعی، مقابله با تروریسم و همکاری در عرصه‌های مختلف دفاعی را تقویت کنند.

در بعد اقتصادی این توافقنامه نیز بر تکمیل زنجیره‌های مکمل فرآوری داخلی و تولید مشترک به منظور تامین بازار‌های داخلی دو کشور وکشور‌های ثالث و در نهایت بهره‌برداری ازظرفیت‌های ایران از جمله نیروی کار جوان و ماهر، همکاری در حوزه‌های نفت، صنعت و معدن و حوزه‌های مرتبط با انرژی (نیرو، انرژی‌های تجدیدپذیر و ...) مبتنی بر دغدغه‌های توسعه ملی پایدار و زیست محیطی، بهره‌برداری از مزایای ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیک، مشارکت موثر ایران در ابتکار کمربند-راه طرف چینی، همکاری در زمینه‌های زیرساختی، ارتباطی (ریلی، جاده‌ای، بندری و هوایی)، مخابراتی، علمی-فناوری، آموزشی و سلامت، تسهیل همکاری‌های بخش خصوصی از طریق رفع موانع، تسهیل همکاری‌های مالی-بانکی، گمرکی، مقررات‌زدایی، و همکاری در توسعه مناطق ویژه و آزاد تجاری و صنعتی از جمله در سواحل مکران و تقویت همکاری‌های غیرنفتی با تمرکز بر حوزه کشاورزی و دانش بنیان و تسهیل همکاری‌ها در زمینه سرمایه‌گذاری و تامین مالی پروژه‌ها تاکید شده است.

همچنین در بعد فرهنگی افزایش شناخت متقابل از طریق ارتقاء تبادلات مردمی (گردشگری)، رسانه‌ای، سازمان‌های مردم‌نهاد، انجمن‌های دوستی و همکاری دانشگاهی و سرمایه‌گذاری و کمک به تکمیل زیرساخت‌های لازم برای ارتقاء همکاری‌های فرهنگی در حوزه‌های مختلف از جمله صنعت گردشگری مورد توجه قرار گرفته است.

رئیسی: این سند همکاری جامع، ۹ بند و ۳ ضمیمه دارد که در واقع بصورت نقشه راه (Road Map) طراحی شده و به این معناست که بند‌ها و ضمائم آن هیچ بار حقوقی و ضمانت اجرایی را با خود به همراه ندارند و بناست دریچه‌ای شود برای قرارداد‌های آینده. طبق سند ۱۸ صفحه‌ای که خردادماه سال گذشته توسط وزارت امورخارجه به انتشار رسید این سند همکاری دارای ابعاد سیاسی، راهبردی، فرهنگی و اقتصادی است که بعد اقتصادی آن ابعاد گسترده‌ای از جمله: حوزه‌های نفت، انرژی، مالی، بانکی و بیمه ای، حمل و نقل و زیر ساخت را شامل می‌شود.

 راه ابریشم نو اعلام خطری برای سیاست‌های استعمارگرایانه آمریکا و کشور‌های غربی است

یک از نکات بسیار مثبتی که این توافق میتواند با خود به همراه داشته باشد این است که ایران می‌تواند در ابتکار کمربند-راه که به نام راه ابریشم نو شناخته میشود مشارکت کند. ایران به دلیل ظرفیت بالای ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی میتواند نقش قابل توجهی را در حوزه‌های زیرساختی-ارتباطی (ریلی، جادهای، بندری و هوایی) این طرح ایفا کند. به ویژه اینکه از ۶ کریدور اقتصادی که تا به امروز در این طرح در نظر گرفته شده است دو کریدور بر امنیت ملی و اقتصادی جمهوری اسلامی تاثیر بالایی دارند و به نوعی از ایران هم گذر میکنند. این ابتکار نخستین بار در سال ۲۰۱۳ توسط رئیس جمهور وقت چین پیشنهاد شد و اقدامی است که میتواند به کشور‌های درحال توسعه در جهت عمران و آبادانی خود یاری برساند و به نوعی اعلام خطری برای سیاست‌های استعمارگرایانه آمریکا و کشور‌های غربی باشد.

ادعای واگذاری کیش به چینی‌ها بی پایه و اساس است

لازم به ذکر است؛ چین تا به امروز با ۸۰ کشور دنیا قرارداد بسته که متحدین مهم او در این ابتکار هم عضو هستند. مورد دیگر انکه دو کشور چین و ایران بناست در جهت توسعه سواحل مکران با یکدیگر به همکاری بپردازند. نکته جالب انکه حواشی پیش امده نسبت به اینکه ایران بناست کیش را به چینی‌ها واگذار کند بنظر از همین مطلب برداشت شده که اظهار نظری بی پایه و اساس است. نکته‌ای که کمتر به ان اشاره میشود این است که سواحل چابهار هم همچون سواحل مکران که در این طرح بناست بوسیله تعامل با چینی‌ها در مسیر توسعه قرار بگیرد چندین سال است با همکاری هندی‌ها در مسیر توسعه خود حرکت میکند و در این سال‌ها اتفاقات روبه جلویی در ان به وقوع پیوسته است.

از ابعاد سیاسی این طرح هم به تعامل دو کشور در زمینه تقویت همکاری‌ها در مجامع، سازمان‌ها و نهاد‌های منطقه‌ای و بین المللی میتوان اشاره کرد. همچنین بناست دو کشور در زمینه امور راهبردی و مبارزه با تروریسم و تقویت زیرساخت‌های دفاعی به همکاری با یکدیگر بپردازند. در بعد فرهنگی نیز برنامه همکاری جامع ایران و چین بر افزایش شناخت متقابل از طریق ارتقا تبادلات مردمی، رسانه‌ای، سازمان‌های مردم نهاد، انجمن‌های دوستی و همکاری‌های دانشگاهی است.

توافقنامه ایران و چین خط بطلانی بر تحریم‌های مستکبرین

دانشجو: چین و ایران به عنوان دو کشور تاثیرگذار در سطح منطقه و بین الملل به شمار می روند به نظر شما توافق نامه منعقد شده بین دو طرف چه تاثیرات سیاسی و اقتصادی روی ایران و نظام بین الملل می‌گذارد؟
تقی زاده: پیام توافقنامه همکاری ۲۵ ساله ایران و چین به نظام بین الملل و مسئولان در داخل این است که دیگر هیچ بن‌بستی پیش روی کشورمان نیست و این توافقنامه خط بطلانی است بر تحریم‌هایی که کشور‌های مستکبر از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون علیه ما وضع کرده‌اند، چون ما با کمک این توافقنامه می‌توانیم به راحتی منابع و انرژی خود را با کشوری که به شدت به این منابع نیازمند است تبادل کنیم و در فضای بین الملل با سیاست گذاری درست به کنشگری بپردازیم.

متاسفانه بعد از عهد شکنی‌های کشور‌های غربی در اجرای برجام باز هم افرادی در کشورمان وجود دارند که به این نتیجه نرسیده‌اند که راه حل تمام مشکلات ما در داخل و ناشی از ضعف مدیریت‌ها است و اگر این ضعف کنار گذاشته شود و نگاه به ظرفیت‌های داخل مورد توجه قرار بگیرد ما می‌توانیم در مقابل ابرقدرت‌ها در نظام بین الملل بایستیم و اهداف خود را پیش ببریم.

دولت با کوته‌بینی و دل بستن به برجام فرصت استفاده از بازار کشورهای محور مقاومت را از دست داد

طی این سال‌ها دولت به جای اینکه تلاش کند تا با استفاده از ظرفیت بازار کشور‌های محور مقاومت قدم‌هایی را در راستای بی اثر کردن تحریم‌ها بردارد با یک سری کوته بینی‌ها و بستن قرارداد‌هایی مانند برجام این فرصت‌ها را از دست داد است.

تاسیس بانک مشترک ایران و چین گام مهمی در دلارزدایی است

مهدوی: همانطور که گفتم این توافق یک نقشه راه است و برای اجرایی شدن خود نیازمند ده‌ها زیر توافق در هریک از زمینه‌های اشاره شده می‌باشد، این کاملا بستگی به تیم مذاکره کننده ایرانی دارد که بتواند با توافقی خوب، منافع ملی را تامین کند. این توافقنامه در ابعاد بین الملل میتواند با نشان دادن ایران به عنوان الگویی که زیر سلطه غرب و شرق نرفته، این پیام را به دیگر کشور‌ها مخابره کند که دیگر جهان تک قطبی تمام شده و آمریکا دیگر هژمونی سابق را ندارد. البته بنظرم مهم‌ترین حسن توافق که بیشترین نفع را برای ایران دارد و همین آمریکا را به شدت عصبانی کرده، وجود بانک مشترک در این توافق است، وجود این بانک مشترک گامی مهم در دلارزدایی هم برای ایران و هم دیگر کشور‌های جهان است. بدون دلار نیز آمریکا قدرت اعمال تحریم خود بر کشور‌ها را از دست میدهد.

توافقنامه همکاری ایران و چین زنگ خطری برای پایان دوران سلطه امریکا بر خاورمیانه است

رئیسی: این توافق نامه در صورت تحقق میتواند بدیلی باشد در برابر تحریم‌های ظالمانه امریکایی‌ها و غربی‌ها و به نوعی میتواند به ایران کمک کند که تحریم هارا دور زده و از این طریق بازاری در جهت صادرات نفت و گاز ایران و توسعه سرمایه گذاری و تبادلات اقتصادی خود پیدا کند. از طرف دیگر در سطح بین المللی این توافق بیش از پیش هژمونی آمریکا را در منطقه زیر سوال میبرد و زنگ خطر مهمی برای امریکاست که میتواند حاکی از پایان دوران سلطه امریکایی‌ها بر غرب اسیا و خاورمیانه باشد.

نکته مهمتر اینکه ایران میتواند به وسیله این توافق از موضع ضعف در جوامع بین المللی که سالهاست به او تحمیل شده خارج شود و به دلیل ظرفیت‌های بالایی که داراست در سال‌های اینده به قطب اقتصادی مهمی در اسیا و حتی جهان تبدیل شود.

دانشجو: از زمان مطرح شدن موضوع انعقاد توافقنامه همکاری بین ایران و چین اظهارات ضد و نقیض فراوانی در مورد محورهای این توافق مطرح شده با این وجود سوال این است که ایران چه خدماتی باید به چین ارائه دهد و آیا این خدمات منطقی است؟
تقی زاده: پس از امضای سند همکاری‌های دوجانبه ایران و چین برخی در داخل و خارج از کشور با دروغ پردازی اینگونه وانمود می‌کنند که این توافقنامه نیز به مانند معاهده ترکمنچای و فلان واگذاری‌ها بوده؛ اما واقعیت این است که در سند اصلاً به این موضوعات اشاره نشده است. معتقدم اینگونه دروغ پردازی‌ها دیگر کارساز نیست، چون مردم ما نسبت به مسائل آگاه هستند و می‌دانند که یکی از راه‌های عبور از مشکلات ناشی از تحریم‌ها امضای چنین توافقنامه‌هایی است. به هر روی ما باید در چارچوب این توافقنامه به درستی از ظرفیت‌های کشور چین استفاده کنیم تا بتوانیم هر چه سریعتر به توسعه و خودکفایی در حوزه‌های مختلف برسیم.

مهدوی: مهم‌ترین نقش ایران در این توافق تامین انرژی پایدار برای چین و مشارکت فعال ایران و مشارکت فعال در کریدور‌های جنوب-شمال (بندر چابهار-آسیای مرکزی) و جنوب-غرب (چابهار و بندرعباس-ترکیه و جمهوری آذربایجان) است. اینکه ایران در قبال این وظایف و فروختن نفت به چین با قیمت توافق شده و تعهد متقابل چین به ایران برای سرمایه گذاری و. به چه صورت باشد به نوع توافقی برمیگردد که ایران امضا میکنند و اکنون نمی‌توان در مورد اینکه این بده بستان منطق ایست اظهارنظر کرد.

ضرورت شفاف‌سازی مفاد توافقنامه ایران و چین

رئیسی: یکی از اشکالاتی که میتوان به نحوه عملکرد وزارت امورخارجه در این توافق وارد کرد همین عدم شفافیت کافی و عدم اقناع صحیح مردم و نخبگان سیاسی نسبت به این توافق نامه. بوده است. درست به همین خاطر است که ما نمیتوانیم توضیح دقیقی پیرامون خدمات متقابل ایران به چین بدهیم و صرفا از روی متن منتشر شده توسط وزارت امورخارجه به کلیاتی که در ان به انتشار رسیده است، بسنده میکنیم؛ البته لازم به گفتن است که منتشر نشدن جزئیات این توافق نامه تا حدی قابل درک است به این دلیل که کشور‌های غربی به ویژه آمریکا اکنون که منافع خود را در خطر میبینند در پی اگاه شدن از مفاد این سند همکاری بوده تا بتوانند همچون گذشته هرگونه که میتوانند در مسیر تحقق ان سنگ بیندازند.

از طرف دیگر در روابط بین الملل مرسوم این بوده که موافقت نامه‌هایی این چنینی که هیچگونه الزام اوری با خود به همراه ندارند بصورت تفصیلی به انتشار نرسند ولیکن این دلیل نمیشود که دولتمردان نسبت به اگاه سازی مردم و اقناع نخبگانی اهتمام نورزند.

توافقنامه همکاری با چین برخلاف برجام به دور از هرگونه نگاه جناحی اجرایی شود

دانشجو: با توجه به تجربه مذاکرات هسته ای و ایرادهایی که به برجام وارد است به نظر شما تیم مذاکره کننده در جریان مذاکرات بین ایران و چین باید به چه مسائلی توجه کند تا توافق مناسبی صورت بگیرد و ما منفعت لازم را کسب کنیم؟
مهدوی: باید مسائلی را که نیاز فوری و واجب کشور است و امکان تامین آن از طریق غرب میسر نیست، بتوان از طریق چین تامین کرد. همچنین باید این توافق بدور از هرگونه نگاه جناحی و صرفا با نگاه تامین منافع ملی برخلاف برجام امضا شود، لازمه اینکار مشارکت تمام گروه‌های کارشناسی و شفافیت و نظارت عامه مردم بر توافق است.

رئیسی: امروز جمهوری اسلامی با کوله باری از تجربه نسبت به راهی که در این سال‌ها طی کرده قرار دارد. تجربه‌هایی که برجام اخرین آن‌ها بود. لحظه به لحظه اتفاقاتی که در طی مذاکرات برای تیم مذاکره کننده اتفاق افتاد درسی است که امروز و حتی در اینده باید همچون چراغ راهی برای مذاکره کنندگان باشد.

برجام به ما اموخت در صورتی که نتوانیم طرف مقابل را متعهد به اجرای تعهداتش کنیم او با روحیه قلدرمابانه خود سربزنگاه زیر همه چیز میزند. این واقعیتی در عرصه بین المللی است که تمامی کشور‌ها به دنبال تحقق منافع خود هستند پس نباید نسبت به چین هم ساده لوحانه و با حسن نیت صد در صدی نگاه کرد. از نظر بنده چه این دولت و چه دولت‌های بعدی باید سیاست‌های خود را بر پایه عزت، حکمت و مصلحت طرح ریزی کنند و راستی ازمایی طرف مقابل را سرلوحه تمامی مفاد تعهد خود قرار بدهند.

دانشجو: به نظر شما توافقنامه همکاری بین ایران و چین علاوه بر تاثیرات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی چه آورده‌های دیگری می تواند برای ما و چین به همراه داشته باشد؟
تقی زاده: توافقنامه ایران و چین علاوه بر تاثیرات سیاسی و اجتماعی برای کشورمان دارای آورده‌های فرهنگی و امنیتی است. مثلا ما می‌دانیم که ایران و چین دو کشور با قدمت تاریخی هستند و هر کدام فرهنگ و رسوم خاص خود را دارند؛ پس این سند همکاری می‌تواند زمینه نزدیکی فرهنگی بین دو کشور را فراهم کند. از سوی دیگر با توجه به اینکه هم کشور ما و هم کشور چین با یکسری تنش‌های امنیتی روبرو هستند ما می‌توانیم از طریق همکاری‌های امنیتی تهدید‌ها را به فرصت تبدیل کنیم.

مهدوی: این توافق، یک توافق بسیار کلان بوده و در ابعاد گسترده مطرح شده است، این توافق علاوه بر افزایش قدرت چانه زنی سیاسی و بهبود اقتصاد، آزاد شدن تجارت ایران و سرمایه گذاری طرف مقابل در زمینه‌های آموزشی و فناوری را در پی دارد و همین مسئله باعث ارتقا نظام آموزشی و دانشگاهی، ارتقا شرکت‌های دانش بنیان و ارتقا تکنولوژی صنایع و فناوری‌های ارتباط از راه دور همچون نسل پنج اینترنت، پیامرسان‌های اجتماعی، سرور‌ها و Gps میشود.

ضرورت اجرای گام به گام توافقنامه همکاری ایران و چین

دانشجو: سازوکار اجرایی توافق نامه ۲۵ ساله همکاری ایران و چین باید چگونه باشد تا ما بتوانیم به درستی این توافقنامه را به سرانجام برسانیم و به سرانجامی مانند برجام دچار نشویم؟
تقی زاده: ساز و کاری که باید حتماً به آن توجه شود این است که توافق نامه‌ها باید دارای هدف گذاری‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت باشند. از طرفی این معاهده‌ها باید به صورت گام به گام اجرا شوند به این معنا که ما باید تعهدات خود را در قبال انجام تعهداتی که به کشور چین واگذار شده انجام دهیم تا هر دو کشور به صورت همزمان از این توافقنامه منفعت ببرند. به هر روی ما در توافق هسته‌ای اینگونه عمل نکردیم و آقایان بدون توجه به این مسئله تعهدات کشورمان را به صورت یک جانبه انجام دادند و در مقابل غربی‌ها و به ویژه آمریکا به صورت یکجانبه توافقی را که مورد توجه نظام بین الملل بود زیر پا گذاشتند و البته امروز نیز موضوعی که مطرح می‌شود این است که ما به صورت گام به گام به برجام برگردیم و این در حالی است که رهبر معظم انقلاب و مردم بر این باورند که ما نباید به طرف غربی اعتماد داشته باشیم و تحریم‌ها باید بالمره لغو شوند؛ بنابراین ضرورت دارد تا دولت سیاست خود در مذاکره با غربی‌ها را تغییر دهد و بداند که غربی‌ها به هیچ وجه قابل اعتماد نیستند و ما امریکای خوب آمریکای بد نداریم. در مجموع معتقدم شتابزدگی آقایان برای بازگشت به برجام بیشتر منافع ملی را متضرر خواهد کرد.

چین رویکرد استعماری آمریکا را ندارد

مهدوی: نکته مهمی که در تحلیل‌ها از آن غفلت میشود این است که چین بر خلاف آمریکا نگاه استعماری به کشور‌ها ندارد و دنبال تامین منافع اقتصادی خود با افزایش وابستگی دیگر کشور‌ها به خود است. اکنون نیز بر خلاف آمریکا که در اقصی نقاط جهان پایگاه نظامی داشته، چین در حال حاضر تنها در جیبوتی پایگاه نظامی دارد! نمونه سوریه خود شاهدی بر این مدعاست، در سوریه که از آمریکا، فرانسه، انگلیس گرفته تا ایران، روسیه و کشور‌های عربی به طور مستقیم و غیر مستقیم نیرو نظامی داشتند، چین در این کشور دخالت نظامی نداشت، ولی اکنون بزرگ‌ترین شریک تجاری سوریه است. چین در جنگ عراق و ایران نیز موضع بی طرفی گرفت و به هر دو طرف جنگ سلاح میفروخت.

برای سازوکار اجرایی این توافق نیز باید ضمانت اجرایی مناسبی از طرف مقابل گرفته شود که همان اتفاقی که در برجام بر سر ایران آمد، تکرار نشود. علاوه بر ضمانت اجرایی باید تعهدات به صورت گام به گام تعریف شود. هر چند چین نسبت به آمریکا و اروپا از دوران سازندگی که با ایران مراوده و تجارت داشته، نشان داده که بهتر از طرف غربی پای تعهد خود می‌ماند.

رئیسی: همانطور که در سوال قبل بیان کردم هرگونه اقدامی که ایران طبق قراداد انجام میدهد، طرف چینی متقابلا گام پذیرفته شده خود را بردارد وگرنه جمهوری اسلامی دوباره تجربه نامیمون برجام را خواهد چشید. در ضمن طرف چینی باید بداند هر زمان که تمایل داشت نمیتواند از موافقت نامه خارج شود و هرگونه تخطی از مفاد ان برای او هزینه به دنبال خواهد داشت.