جهش ۷۰۰ قلب تپنده پهپاد‌های جت ایرانی/ موتوری با پره‌های کریستالی!

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو،  موتور توربوفن جهش 700 که در تاریخ 30 مرداد 1399 رونمایی شد، به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین دستاوردهای صنایع دفاعی ایران در دو دهه اخیر شناخته می‌شود. این موتور، طراحی و ساخت وزارت دفاع ایران، نماد پیشرفت‌های قابل توجه در حوزه فناوری موتورهای هوایی و ورود ایران به گروه معدود کشورهای دارای این دانش است.

موتور توربوفن، نوعی موتور جت است که در آن بخش عمده‌ای از هوای ورودی، بدون ورود به محفظه احتراق، از خروجی انتهایی خارج می‌شود. این موتورها دارای یک کمپرسور فن بزرگ در جلو هستند که هوا را از بین فن و پوسته عبور داده و با گازهای خروجی داغ ترکیب می‌کنند. این فرآیند باعث افزایش نیروی پیشرانه و بهبود کارایی نسبت به موتورهای توربوجت می‌شود. توربوفن‌ها با تولید حرارت کمتر و مصرف سوخت بهینه، قادرند در مدت زمان طولانی و در ارتفاع پایین پرواز کنند، که این ویژگی ردیابی آن‌ها را توسط حسگرهای حرارتی و رادارهای زمینی دشوار می‌سازد.

اهمیت استراتژیک جهش 700

موتورهای توربوفن از ملزومات جنگنده‌های نسل چهارم و بالاتر هستند. جنگنده‌هایی مانند اف-14 و میگ-29 نمونه‌هایی از این نسل هستند که از موتورهای توربوفن اولیه بهره می‌برند. با این حال، مدل‌های پیشرفته‌تر با توان بالاتر، عمر بیشتر و مصرف سوخت کمتر توسط تعداد محدودی از کشورها تولید می‌شود. موتور جهش 700، به عنوان یک مینی توربوفن، برای پهپادها و هواپیماهای تجاری سبک طراحی شده و گامی مهم در جهت توسعه فناوری‌های پیشرفته در صنایع دفاعی ایران محسوب می‌شود.

فناوری پره‌های تک کریستال

یکی از جنبه‌های برجسته در ساخت موتور جهش 700، استفاده از پره‌های تک کریستالی است. این پره‌ها با استفاده از سوپرآلیاژهایی ساخته می‌شوند که در برابر اکسیداسیون و حفظ استحکام در دماهای بالا مقاوم هستند. سوپرآلیاژها معمولاً بر پایه نیکل، کبالت یا آهن-نیکل ساخته می‌شوند و دارای استحکام بالا، مقاومت در برابر خزش، خوردگی و اکسیداسیون هستند.

پره‌های تک‌کریستال، که برای اولین بار توسط شرکت Pratt & Whitney در سال 1982 در موتورهای توربین هوایی بوئینگ 767 و ایرباس A310 استفاده شدند، عمر خزشی بیشتری نسبت به سوپرآلیاژهای دارای دانه‌های جهت‌دار دارند. تولید این پره‌ها نیازمند در نظر گرفتن عواملی مانند قابلیت ریخته‌گری، عملیات حرارتی، پایداری ساختار میکروسکوپی، استحکام خزشی و مقاومت به خوردگی و اکسیداسیون است. استفاده از این فناوری نه‌تنها بخش دفاعی، بلکه بخش‌های هوانوردی غیرنظامی و تولید توربین‌های زمینی را نیز متحول کرده و نیازهای استراتژیک کشور در تولید انرژی‌های نوین را تأمین می‌کند.

جهش 700 و پهپادهای ایرانی

موتور جهش 700 به‌طور خاص برای پرنده‌های بدون سرنشین توسعه یافته و با توانایی‌های قابل توجه خود، یک جهش انقلابی در این زمینه ایجاد کرده است. این موتور با تراست حدود 700 کیلوگرم، برای استفاده در پرنده‌هایی با وزن تا 4 تن طراحی شده و می‌تواند ارتفاع پروازی پهپادهای ایرانی را به 60 هزار پا (18 کیلومتر) برساند، که این ارتفاع مشابه پهپاد جاسوسی RQ-4 گلوبال هاوک است. این افزایش ارتفاع، امکان اجرای عملیات‌های مهم‌تر و دور از دسترس سامانه‌های راداری نسل جدید را فراهم می‌کند.

در حالی که ارتفاع پروازی برخی از بهترین پهپادهای ایرانی در حال حاضر حدود 24 هزار پا (7.3 کیلومتر) است، جهش 700 امکان توسعه پهپادهایی در سطح MQ-9 ریپر را فراهم می‌کند که در ارتفاع بسیار بالاتری پرواز می‌کنند و رهگیری و مقابله با آن‌ها برای سیستم‌های پدافندی زمینی دشوارتر است. علاوه بر این، توسعه پهپادهای دو موتوره جت بر پایه پلتفرم سیمرغ می‌تواند توانایی حمل مهمات بیش از 1 تن را نیز فراهم کند. ایران اولین کشور در منطقه است که موتور جت توربوفنی را برای استفاده در پهپادهای خود توسعه می‌دهد، که این امر قدرت دفاعی و بازدارندگی کشور و نیروهای مقاومت در منطقه را به شدت افزایش می‌دهد.

موتور توربوفن جهش 700، نمادی از توانمندی‌های فنی ایران در حوزه پیشرانه‌های هوایی است. این موتور نه‌تنها امکان ارتقای پهپادهای ایرانی را فراهم می‌کند، بلکه به توسعه فناوری‌های مرتبط با موتورهای هوایی و تولید انرژی‌های نوین نیز کمک می‌کند. با توجه به اهمیت استراتژیک این دستاورد، سرمایه‌گذاری بیشتر در تحقیق و توسعه و تولید این موتور و فناوری‌های مرتبط، ضروری به نظر می‌رسد.