مطالبه­ گری از جنس عسل خالص

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-زهرا ماهینی؛ با گذشت زمان از انقلاب اسلامی، تشکل­های دانشجویی در مسیر حل مسائل کشور در قالب­های مختلفی از جمله گفتمان­سازی و مطالبه­گری به نقش­آفرینی پرداخته­اند. با وجود همه‌ی انرژی­ها و تلاش­هایی که دانشجویان و تشکل­های دانشجویی در این مسیرکرده­ اند، سوالی که پیش می­آید این است که چرا تعداد قابل توجهی از این مطالبات به نتیجه مطلوب مورد نظر نرسیده­است و درواقع نقد کارآمد باید چه ویژگی­هایی داشته باشد؟!

 نقد و انتقاد کردن یعنی چه؟ انتقاد را نمی‌توان عیب‌جویی تعریف کرد چرا که در عیب‌جویی انسان‌ها تنها به دنبال نواقص هستند و نکات مثبت را نمی‌بینند و بعضا در نظر نمی‌گیرند و عیب‌جویی نه هنر زیاد و نه اطلاعات دقیقی می­خواهد. به بیان مقام معظم رهبری نقد یعنی عیار سنجی؛ یعنی یک چیز خوب را آدم ببیند که خوب است، یک چیز بد را ببیند که بد است و آنگاه از جمع بندی باید دید چه حاصل می­شود.

چگونه باید نقد کرد؟ اولین و یکی از مهم­ترین ویژگی­هایی که برای یک نقد کارآمد باید در نظر گرفته شود، مصلحانه و طبیبانه بودن آن است. امیرالمومنین (ع) در خطبه­ی 126 از نهج البلاغه می­فرمایند: فعلیکم بالتناصح فی ذلک و حسن تعاون علیه ... . بر شما باد که یکدیگر را بر ادای حقوق متقابل حکومت و مردم نصیحت کنید و به خوبی در انجام آن همکاری نمائید. نصح به معنای خلوص است. به عسل خالص، عسلی که موم نداشته باشد ناصح گفته می­شود. در واقع اظهار نظر ناصحانه اظهار نظری­ست که جز قصد خیر­خواهی غرضی دیگر در آن نباشد. همانطور که حضرت آقا فرمودند "که من آن دغدغه داشتن، آن هشدار­دهی، آن طلبکارانه در مسائل و مشکلات نظام و نواقص وارد شدن را صد در صد تائید می­کنم. این را البته در حاشیه عرض می­کنم که نوع برخورد با مشکلات درون نظام باید علاج­جویانه و طبیبانه باشد".

در نقد طبیبانه باید از افراط و تفریط در بیان پرهیز کرد. همانطور که خداوند نیز در قرآن وقتی کفار و مخالفین پیامبر یک مطلبی را بیان می­کنند می گویند: اکثرهم یجهلون، و به تعبیر مقام معظم رهبری اکثرهم یجهلون یعنی عده­ای هم در بینشان هستند که محکوم به این حکم نیستند. در واقع نباید یک مجموعه­ای را به طور کامل و قاطعانه زیر سوال برد، درحالی که ممکن است در بین آنها افرادی باشند که این اشکالات بر آنها وارد نباشد و این خود موجب می­شود نقد اثر خود را از دست داده و دیگر مصلحانه منظور نشود. در واقع نقد بایدمنصفانه و محترمانه باشد، نقد باید مسئولانه باشد و نباید با فحاشی و تهمت همراه باشد.

نکته ­ای که باید در نقد طبیبانه که در آن از افراط و تفریط پرهیز شده­است به آن توجه داشت، ادبیات نقد است. ادبیات و لحن بیان نقد، منظور صحیح شما را از نقد می­رساند. در واقع استفاده از الفاظ و لحن نامناسب در نقد حتی اگر در جهت اصلاح هم باشد، نقد را از اثر انداخته و بعضا منجر به برداشت­های غلط از آن می­شود. از همین جهت مقام معظم رهبری در دیدار ماه رمضان خود با دانشجویان با تاکید بر این نکته فرمودند که انتقاد­هایی که دوستان کردند خوب است، بسیاری از انتقاد­ها هم به جاست، منتها لحن انتقاد را خیلی تند نکنید.

نکته مهمی که در نقد کردن باید در نظر گرفت این است که در انتقاد­ها باید با دقت تمام عمل کرد و نقطه ضعف به طرف مقابل نداد. به تعبیر مقام معظم رهبری نباید جوری حرف زد که بتوانند شما را در مرجع قضایی محکوم کنند. توجه داشته باشید که طوری حرف نزنید که مورد استفاده طرف مقابل قرار بگیرد و ازآن برای محکوم کردن قضایی شما استفاده کنند.

نقد اثرگذار نقد مصلحانه، طبیانه، به دور از عیبجویی و بی انصافی، محترمانه و به تعبیر حضرت آقا باید عیارسنج باشد.

جنبش دانشجویی در زمینه مطالبه­ گری منتقدانه از تجارب بسیاری برخوردار است و باید از آنها استفاده کرده و با اصلاح روش خود در شیوه و منش نقد کردن حرکت خود را در مسیر پیش­رو تسریع ببخشد.
زهرا ماهینی-عضو قرارگاه شهید احمدی روشن
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.