معاونت بهداشت در حال حاضر در کشور مغفول مانده است/ تأسیس سازمان نظام بهداشت متوقف شد

به گزارش خبرنگار«خبرگزاری دانشجو» از مشهد، سلامت امری مهم در زندگی هر انسانی می‌باشد و هیچ فردی نمی‌تواند وجود این نعمت بی‌مانند را در طول لحظات عمر خود کتمان کند.

سلامتی و داشتن صحت جسمی حقیقتی است که در دین اسلام نیز به آن بسیار پرداخته شده است و به فرموده امام علی(ع) سلامتی تاجی بر سر مومن است که تنها فرد بیمار آن را درک می‌کند. در سال‌های اخیر در کشور در حوزه سلامت و درمان تحولاتی رخ داده است که طرح تحول سلامت مهمترین آن به شمار می‌رود.

طرحی که بر اساس نظر کارشناسان این امر، دارای نقاط قوت و در برخی موارد ضعف می‌باشد. در این راستا اهمیت بهداشت و پیشگیری نیز در جای خود مورد توجه است؛ اما از دیدگاه برخی اساتید حوزه بهداشت در برنامه طرح تحول سلامت اهمیت بهداشت تا اندازه‌ای مورد غفلت قرار گرفته است.

جهت پرداختن به این موضوع گفتگویی تفضیلی انجام داده‌ایم با محمد مقضی، مدرس دانشگاه‌های مشهد و رئیس هیات مدیره انجمن کارشناسان بهداشت خراسان رضوی که به نظر وی در حال حاضر در کشور خدمات سلامت تنها به درمان اختصاص پیدا می‌کند.

دریافت کنندگان خدمات سلامت در کشور چه کسانی هستند؟

 در حال حاضر در ایران بهترین خدمات سلامت را فردی دریافت خواهد کرد که بیمار شده باشد. این در حالی است که معاونت بهداشت در این میان تلاش دارد تا سلامت مردم را حفظ کند و اجازه ندهد تا مردم بیمار شوند؛ اما متاسفانه در حال حاضر این بخش مهم در کشور مغفول مانده است.

اشاره کردید به معاونت بهداشت، لطفا مختصری درباره ساختار دانشگاه‌های علوم پزشکی توضیح دهید؟

دانشگاه‌های علوم پزشکی مصرف کننده نیروهای تولیدی خود هستند، یعنی در کنار معاونت آموزش که تربیت دانشجو را به عهده دارد، دو معاونت دیگر به نام معاونت درمان و معاونت بهداشت وجود دارد که فرآورده‌های معاونت آموزش را که فارغ التحصیلان دانشگاه‌های علوم پزشکی هستند را به کارگیری می‌کنند.

 اسم وزارتخانه هم همین است: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. البته معاونت‌های دیگری هم همچون معاونت دانشجویی فرهنگی، غذا و دارو و پشتیبانی هم وجود دارند که وظایف مخصوص به خود را عهده دار می‌باشند.

آیا طرح تحول سلامت، حوزه بهداشت را در خود جا داده است؟

 قبل از پاسخ به این سوال باید گفت متاسفانه در وزارت بهداشت بیش از 30 سال است که نگاه درمان محور حاکم بوده است.

 این نگاه همانطور که از نامش مشخص است متمرکز بر درمان است که به آن پزشکی عصر صنعتی (Industrial Age Medicine) نیز می‌گویند.  در این مدل، محور، حول بیمار، پزشک و درمان می‌چرخد و اعتبارات در حوزه درمان مصرف می‌شود.

 کسی که بیمار می‌شود، خدمات دریافت می‌کند و پزشک همه کاره این سیستم خواهد بود و بهداشت و پیشگیری در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد، یعنی درست آن چیزی که اکنون در ایران می‌بینیم.

در مقابل این مدل پزشک سالار و درمان محور، تفکر بهداشت و پیشگیری با رویکرد خود مراقبتی وجود دارد که تحت عنوان مدل مراقبت بهداشتی در عصر اطلاعات (Information Age Health Care) شناخته می‌شود.

خودمراقبتی شامل ارتقای سلامت با اصلاح شیوه زندگی است

خود مراقبتی شامل ارتقای سلامت، اصلاح شیوه زندگی، پیشگیری از بیماری، ارزیابی علائم، حفظ سلامت، درمان بیماری و حتی توانبخشی با کمک خود فرد است.

در این مدل که عملاً پیشگیری بر درمان اولویت دارد و هم اکنون در بسیاری از کشورهای توسعه یافته اجرا می‌شود.

 هزینه‌ها به جای بخش درمان به بخش بهداشت سرازیر می‌شود و با سرمایه‌گذاری در این بخش، ضمن جلوگیری از هدر رفتن بودجه عمومی کشور جهت درمان بیماری‌ها، فرصت سالم زیستن و زندگی بهتر و بیشتر برای افراد مهیا می‌شود.

حساب کنید شما قبل از اینکه مبتلا به دیابت شوید و عوارض ناشی از آن مانند نابینایی، نارسایی کلیه، قطع عضو و غیره را متحمل شوید خودتان یاد بگیرید که چگونه مبتلا به دیابت نشوید این رفتار تا چه اندازه به سود خودتان، خانواده، جامعه و دولت است.

اولویت پیشگیری بر درمان خواسته رهبر معظم انقلاب است

این مسئله، اولویت پیشگیری بر درمان علاوه بر استناد روایی و حکم عقل و تجربه، صراحتاً در سیاست‌های کلی سلامت توسط رهبر معظم انقلاب نیز به آن امر شده است که لازم است دولت محترم توجه ویژه به آن داشته باشد.

 علیرغم این‌که باید مشکلات درمانی مردم هر چه زودتر حل شود؛ اما من معتقدم مهمترین برنامه‌ای که باید در وزارت بهداشت دنبال شود سرمایه گذاری بر آموزش خود مراقبتی است نه سرمایه گذاری بر درمان.

حال با توجه به این مقدمه باید در جواب سوالتان گفت که طرح تحول سلامت در ایران ابتدا از بخش درمان آغاز به کار کرد و پس از آن به بخش بهداشت رسید و در ادامه به قسمت درمانی، بهداشت توجه شد.

کارشناسان بهداشت و تلاش گران در این حوزه کماکان منتظر طرح هایی در حوزه بهداشت هستند که در آن به معنای واقعی به پیشگیری و خود مراقبتی توجه شده باشد.

جایگاه دانشجویان بهداشت را تعریف کنید و حوزه کاری آینده این دانشجویان را شرح دهید؟

دانشجویان بهداشت در سه رشته بهداشت عمومی، بهداشت محیط و بهداشت حرفه‌ای در دانشگاه تحصیل می‌کنند.

حوزه کاری رشته بهداشت عمومی پیشگیری و مبازه با بیماری‌ها اعم از واگیر دار و غیر واگیر است، بهداشت محیط بر سالم سازی محیط تاکید دارد و بهداشت حرفه‌ای بر سالم سازی محیط‌های کاری و ادارای می‌پردازد.

ارکان شبکه بهداشت و تلاش متخصصان این حوزه را شرح دهید؟

شبکه بهداشت دارای دو رکن اساسی است که رکن اول را بهورزان و رکن دوم را کارشناسان بهداشتی شکل می‌دهند.

با کمال تاسف باید گفت هر دو رکن شبکه بهداشت در کشور بر درمان محوری مبتنی بر پزشک سالاری استوار است و بهورزان و کارشناسان بهداشتی در این میان مورد غفلت دوستان قرار گرفته‌اند.

در این میان آن‌چه که بیش از دیگر موارد کارشناسان بهداشتی و تلاش گران در این عرصه را رنج می‌دهد تبعیض‌های گسترده‌ای است که نمونه آن در دریافتی‌های میان برخی پزشکان حوزه درمان و کارشناس بهداشت که گاهاً به صدها برابر می رسد، می‌باشد.

تلاش گران بهداشت در ایران گمنام هستند

با آن‌که کنترل و کاهش بار بیماری‌های واگیر و غیرواگیر، واکسیناسیون و حذف برخی از بیماری‌های کشنده، مقابله با بیماری‌های ویرانگری چون ایدز و سرطان، مقابله با تخریب کنندگان بهداشت عمومی، تلاش در جهت بهبود وضعیت بهداشت محیط و ناشی از تلاش‌های نیروهای بهداشتی بوده است؛ اما شرایط به سمتی حرکت کرده است که جامعه ایران اسلامی پزشک، پرستار و ماما را می‌شناسد و با کارشناسان بهداشت بیگانه هستند.

 این گمنامی نه فقط در ذهن مردم که حتی در ذهن مسئولان و حتی رسانه‌ها هم وجود دارد، و کار را تا جایی پیش می‌برد‌ که برای قتل یک پزشک در اردبیل رسانه‌های دولتی و غیر دولتی جنجالی به پا می‌کنند که پایانی ندارد؛ اما در برابر شهادت یک کارشناس بهداشت در ساعات اداری در حین ماموریت توسط اشرار هیچ سرو صدایی از رسانه‌ها برنمی‌خیزد!!.

راهکار شما جهت تغییر نگاه مردم از درمان به پیشگیری چیست؟

در روایت داریم که «الناس علی دین ملوکهم» مردم همانطور زندگی می‌کنند که حاکمانشان زندگی می‌کنند، بنابراین این تغییر نگاه باید از خود حکومت و مشخصاً وزارت بهداشت شروع شود. این به معنای تغییر سیاست‌ها و برنامه‌ها است.

می‌شود گفت هنگامی که در عمل، پیگشیری بر درمان تقدم گیرد تحول واقعی در حوزه سلامت شکل گرفته است.

همانطور که قبلاً هم عرض کردم، تقدم پیشگیری بر درمان از منویات مقام معظم رهبری است و ما باید تا سال ۱۴۰۰ و رسیدن به خواستگاه مقام معظم رهبری در همه چیز از جمله بهداشت در منطقه برتر باشیم.

رسانه‌ها باید نگرششان به مقوله سلامت از حوزه درمان،‌ بیمارستان و دارو به حوزه بهداشت منعطف شود.

جهت رسیدن به این موفقیت باید ارتقاء سواد سلامتی مردم، آموزش خود مراقبتی، تغییر نگرش مردم، فرهنگ سازی بهداشتی در رسانه‌ها و غیره در دستور کار قرار گیرد.

به عنوان رئیس انجمن کارشناسان بهداشت خراسان رضوی بفرمائید این انجمن در چه زمان و با چه هدفی تاسیس شد و اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

این انجمن از سال ۱۳۹۰ در راستای توسعه دانش بهداشتی در جامعه، ارتقاء سلامت، ارتقاء شئون اجتماعی دانشجویان و دانش آموختگان رشته‌های بهداشت، تبیین جایگاه کارشناسان بهداشت در سطح جامعه، دفاع از حقوق صنفی و بالا بردن روحیه جامعه هدف خود، همکاری با دستگاه‌های مجری در حیطه سلامت، بررسی مسائل بهداشتی استان، تقویت روحیه همکاری و تبادل علمی میان کارشناسان بهداشتی و با مجوز رسمی از وزارت کشور آغاز به کار کرده است.

 هم اکنون در تلاش هستیم که با توکل به خدا و با همکاری وزارت کشور این انجمن استانی را به انجمن کشوری تبدیل کنیم.

 البته هدف اصلی ما تأسیس سازمان نظام بهداشت است که در همین راستا اقداماتی هم انجام داده‌ایم که مهمترین آن ارائه پیش نویس قانون سازمان نظام بهداشت به مجلس شورای اسلامی بود که البته با وجود ۵۰۰۰ امضای حمایت از این طرح از سوی کارشناسان بهداشت سراسر کشور با مخالفت وزارت بهداشت روبه رو شد و در حال حاضر راکد شده است.