فراز و فرود‌های جهاد دانشگاهی برای رسیدن به پیشرفت / ارائه ۱۸۰۰ طرح پژوهشی در سال

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ جهاد دانشگاهی در اوایل انقلاب با حضور گروهی از جوانان تاسیس شد. هدف از تشکیل این سازمان در کنار سایر دانشگاه‌ها استفاده از ظرفیت اساتید و دانشجویان برای کمک به رفع نیازهای فنی جبهه‌ و تهیه تجهیرات جدید در میدان رزم بود. ستاد عالی انقلاب فرهنگی در سال ۵۹ با اتخاذ ضوابطی این سازمان را به نهادی فرهنگی، پژوهشی، آموزشی، تبدیل کرد. شاید مهم ترین دلیل تاسیس چنین نهادی ارتباط نسل جوان دانشگاهی با انقلاب، در برهه ای از زمان بود که هنوز دانشگاه های ما علوم غربی را تدریس می کردند و توجه‌ی به علوم اسلامی نداشتند؛ در همین زمان بود که  نیاز به نهادی برای ترویج فرهنگ و علوم اسلامی احساس شد. درنتیجه با ایجاد این نهاد سازمانی، پلی میان دانشگاه و بخش صنعتی و خدماتی کشور، در جهت حل مشکلات جامعه و کمک به اساتید و دانشجویان در راستای تحقق اهدافشان ایجاد شد.

حال قصد داریم برای آشنایی با اهداف این نهاد و ارزیابی عملکرد آن در سال‌‎های گذشته و همچنین بررسی مشکلات این نهاد در جهت نیل به اهدافش گفتگویی با محمد رضا پورعابدی، معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی داشته باشیم.

جهاد دانشگاهی در چه حوزه‌هایی فعالیت می‌کند؟
جهاد دانشگاهی در چهار حوزه کلی فنی و مهندسی، علوم پایه، علوم انسانی و اجتماعی، هنر، پزشکی، کشاورزی و منابع طبیعی به فعالیت می‌پردازد. یکی از مهمترین حوزه‌های کاری جهاد دانشگاهی پاسخگویی خلاقانه و دانش‌بنیان به چالش‌ها و مسائل موجود درسطح جامعه از طریق پژوهش‌های کاربردی و توسعه‌ای است.  این سازمان با ۱۴۶ گروه پژوهشی ۱۲۶ مرکز خدمات تخصصی ۳ پژوهشگاه و ۲۳ پژوهشکده فعال سالانه حدود ۱۸۰۰ طرح پژوهشی را به انجام می‌رساند. ۶۵ درصد این طرح‌ها با همکاری کارفرمایان بیرونی انجام شده است. به طوری که ۸۹ درصد از آن‌ها توسط خود کارفرمایان تامین اعتبار شد. این وضعیت نشان دهنده کاربردی بودن طرح‌های پژوهشی در جهاد دانشگاهی است.

 

در راه رسیدن به اهدافتان با چه مشکلاتی مواجه بوده اید؟
بحث پژوهش و فناوری همواره با فراز و فرود‌های مواجه بوده است. دولت به عنوان اصلی‌ترین و مهمترین تامین کننده منابع پژوهش و فناوری و طرح‌های پژوهشی و مطالعاتی هرگاه وضعیت مناسب‌تری داشته باشد منابع و حمایت‌های بیشتری را از این حوزه خواهد کرد، همچنین هر زمان که با تنگنا‌هایی مواجه شده است شاید بیشترین تاثیرش را در همین حوزه پژوهش و فناوری گذاشته است.

هر ساله یک در‌صد از بودجه GDP به پژوهش اختصاص می‌‍یابد. این بودجه تا کنون به دست پژوهش نرسیده است. اگر قرار باشد پاسخ‌های عالمانه‌ای برای مسائل و مشکلات کشورارائه دهیم، میبایست توجه بیشتری به این حوزه کنیم. عدم باور به توان داخلی و فناوری ملی نیز از دیگر مشکلاتی است که با آن مواجه هستیم در واقع هر زمان که مدیران حاضر به پذیرفتن ریسک معقول برای استفاده از محصولات و فناوری‌های تولید داخل شده‌اند ما به عنوان یک نهاد پژوهشگر به تولید فناوری و تجاری سازی رسیده‌ایم، درمواردی که مدیران خودباور حضورنداشتند و ریسک استفاده از آن محصول را نپذیرفته‌اند، قاعدتا با مشکلاتی روبه رو بوده‌ایم به طوری که مدت زمان بیشتری را برای تولید آن فناوری و رفع نیاز جامعه اختصاص داده ایم.

عدم وجود آزمایشگاه‌های مرجع نیز از مسائلی است که باید به آن توجه جدی شود. اگر آزمایشگاه مرجع ایجاد شود محصولی که برای اولین بار تولید شده است قبل از ورود به بازار کار مورد بازبینی قرارمی‌گیرد. عدم وجود این آزمایشگاه مشکلاتی برای کارفرمایان حوزه پژوهشی ایجاد کرده است. برای ایجاد آزمایشگاه مرجع، سازمان استاندارد و تحقیقات، وزارت صنایع، دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و همچنین معاونت علمی ریاست جمهوری و در برخی از حوزه‌ها جهاد دانشگاهی می‌تواند موثر باشد.

فکر می‌کنید چگونه می‌شود شرایط را برای پیشرفت شرکت‌های نوپا ایجاد کرد؟
اکنون که کشور تصمیم گرفته است روی پای خودش بایستد و از توانمندی‌های خودش استفاده کند و در این راستا اشتغال دانش بنیان را برای جوانان به ارمغان آورد، میبایست از آن استاندارد‌های سختگیرانه خارجی جدا شود و به سوی استاندارد‌های ملی حرکت کند به طوری که شرایط برای شرکت‌ها و صنایع نوپا ایجاد شود. اینگونه به تدریج می‌توانیم در حوزه‌‎های کیفیت، قیمت، و کمیت با بهترین محصولات خارجی رقابت کنیم.

در سال ۹۸ از حمایت ویژه‌ای برخوردار شده اید؟  
جهاد دانشگاهی حدود ۵ درصد از بودجه مصرفی خودش را از طریق منابع دولتی به دست می‌آورد. عمده هزینه‌های جهاد دانشگاهی از طریق درآمد‌های حاصل از طرح‌های کاربردی و پژوهشی و مقداری از حوزه آموزش حاصل می‌شود. اتفاق خوبی که امسال با حمایت مقام معظم رهبری، دولت، مجلس شورای اسلامی رخ داد است، تخصیص اعتبار جداگانه برای انجام ۳۱ طرح فناورانه در بودجه سال ۹۸ کشور بود. با این حمایت ۱۵ میلیون یورو برای انجام ۳۰ طرح فناورانه از ذخیره ارزی به اقتصاد جهاد دانشگاهی تخصیص داده شد.

 

 

رابطه شما با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری چگونه است؟
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بیش از آن که نقش عملیاتی داشته باشد، نقش سیاست گذاری و ستادی را دارد. جهاد دانشگاهی همواره در ادوار مختلف و دولت‌های گوناگون ارتباط خوبی را با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری داشته است به طوری که همواره در تلاش برای تعریف پروژه‌های مشترک  با این معاونت بوده است. درحقیقت جهاد دانشگاهی و معاونت علمی با همکاری‌های مشترک می‌توانند در بحث تجاری سازی و کاربردی کردن طرح‌ها و همچنین دوام شرکت‌های دانش بنیان نقش موثری را ایفا کنند.

جهاد دانشگاهی با همکاری معاونت علمی و فناوری صندوق مشترکی را برای اجرای طرح‌های پژوهشی تدارک دیده است، طی این طرح ۵۰ درصد منابع مالی از طریق جهاد دانشگاهی و ۵۰ درصد دیگر از طریق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تامین می‌شود.

طی ده سال گذشته با حضور معاون اول ریاست جمهوری و معاون علم و فناوری رئیس جمهوری ازتعدادی طرح پژوهشی رونمایی شد. عمده این طرح‌ها در حوزه‌هایی همچون فنی مهندسی همچون بحث نفت، گاز، پتروشیمی و کشاورزی بوده این سازمان همچنین در حوزه سلول‌های بنیادی نیز فعالیت‌های داشته است. در این زمینه با ستاد اجرایی فرمان امام همکاری کرده‌ایم. با توجه به اینکه این ستاد با پژوهشگاه رویان هم مشارکتی داشت توانستیم تعدادی از دانش فنی جهاد دانشگاهی را در حوزه سلول‌های بنیادی ارزش گزاری کنیم. وزارت نفت نیز در حوزه پژوهش حمایت‌های خوبی از جهاد دانشگاهی کرده است.

با چه کشور‌هایی تاکنون همکاری کرده اید؟
پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌های جهاد دانشگاهی مخصوصا آن‌هایی که در مرز علم فعالیت می‌کنند و بحث تولید علم را در دستور کار خود قرار داده‌اند، به همکاری‌های بین‌المللی می‌پردازند، ازجمله این پژوهشکده‌ها می‌‎‌توانیم به پژوهشگاه رویان، ابن سینا در حوزه فنی و مهندسی و انتقال فناوری اشاره کرد. در بحث انتقال فناوری با کشور‌های مسلمان همچون ترکیه، مالزی، عراق، افغانستان و در زمینه انجام پروژه‌های مشترک عمدتا با کشور‌های اروپایی و بعضا آمریکایی همکاری داشته‌ایم.

تحریم‌های ظالمانه تا حدی موجب شده است تا ارتباطات و مراودات بین المللی ما با کشور‌های دیگرکاهش یابد. اما همین تحریم‌ها با وجود مشکلاتی که ایجاد کرده است توانسته فرصت خوبی را برای تقویت خود باوری و توجه به توان تولید داخل و ایجاد فناوری به وجود آورد. امیدوار هستیم ما نیز دراین زمینه از فرصت‌های موجود به بهترین نحو استفاده کنیم.