رتبه‌بندی‌های معتبر از درخشش ایران در تولیدات علمی می‌گویند / پله پله رشد کشور در دیپلماسی علمی

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محیا معصومی – علم و دانش ایرانیان از دیرباز زبانزد دنیا بوده و کسی نیست که در نخبه‌پروری یا هوش و ذکاوت ایرانیان شک و تردید داشته باشد چرا راه دور برویم و تنها صحبت‌ها و ادعا‌های مطرح را گوشزد کنیم، کافی است پایگاه‌های رتبه‌بندی معتبر دنیا مثل ISI و اسکوپوس را بررسی کنیم تا به ادعای مطرح درباره جایگاه ایران در تولیدات علمی و دیپلماسی علمی شفافیت ببخشیم.

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ISC جایگاه علمی جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌المللی را طبق آخرین آمار منتشر شده در پایگاه‌های ISI و اسکوپوس منتشر کرد. اطلاعات جمع‌آوری شده از گزارش این دو پایگاه مقایسه مواردی از قبیل: «تولید علم در جهان»، «تولید علم در کشور‌های اسلامی»، «استنادات»، «مقالات داغ»، «مقالات پراستناد»، «مقالات برتر»، «مقالات کنفرانس»، «دیپلماسی علمی»، «اچ ایندکس»، «قلمرو‌های پژوهشی برتر» و «کشور‌های همکار» را در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ نشان می‌دهد.

 

 

سهم ایران در تولید علم دنیا
ایران، طبق آمار پایگاه ISI علیرغم آنکه در سال ۲۰۱۵ رتبه ۱۹ و در سال ۲۰۱۶ رتبه ۱۸ را در تولید علم در جهان داشت، اما از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ جایگاه شانزدهم این حوزه را از آن خود کرده که یعنی سهم ۱.۴۳ درصدی کشور ما از تولید علم دنیا، در سال ۲۰۱۹ با رشدی قابل قبول به ۲.۰۱ درصد رسیده است. جداول به خوبی گویاست که حتی داشتن رتبه ثابت ۱۶ برای سه سال سهم تولیدات علمی ما را ثابت نگه نداشته و با رشد دنیا، ایران نیز رشد پیدا کرده است یعنی در سال ۲۰۱۷ سهم ۱.۷۲ درصدی، در سال ۲۰۱۸ سهم ۱.۷۹ درصدی داشتیم و با همان جایگاه شانزدهم در سال ۲۰۱۹ به سهم ۲.۰۱ درصدی رسیده‌ایم.

 

سال	2019	2018	2017	2016	2015
تعداد تولیدات علمی ایران در ISI	58630	55569	54301	49356	42073

آمار پایگاه اسکوپوس هم با اختلاف اندکی از ISI سهم ایران در تولیدات علمی دنیا را برای سال ۲۰۱۹ حدود ۲.۰۵ درصد و جایگاه ایران در این حوزه را بین کشور‌های مختلف پانزدهم اعلام کرده است.

جالب است کمی دقیق‌تر شویم و رتبه ایران در تولیدات علمی را طبق ISI بین کشور‌های اسلامی مقایسه کنیم. کشور ما درحالیکه سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ جایگاه دوم تولید علم را در بین کشور‌های اسلامی داشت، اما از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ حرف اول را می‌زند درحقیقت ایران در تولیدات علمی کشور‌های اسلامی سهم بالایی دارد از ۱۹.۶۴ درصد در سال ۲۰۱۵ به ۲۲.۰۱ درصد در سال ۲۰۱۹ رسیده است. این درحالی است که اسکوپوس ایران را از ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ اول می‌داند و سهم تولیداتش در بین کشور‌های اسلامی را برای سال ۲۰۱۹ حدود ۱۸.۰۲ درصد بیان می‌کند.

 

سال	2019	2018	2017	2016	2015
تعداد تولیدات علمی ایران در کشورهای اسلامی طبق ISI	58630	55569	54301	49356	42073

 

صفر تا صد دیپلماسی علمی
جداول استخراج شده از پایگاه ISI، دیپلماسی علمی کشور‌های مختلف را نیز بررسی کرده است چرا که طبق گفتگوی وحید احمدی رییس مرکز تحقیقات و سیاست علمی کشور با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، دیپلماسی علمی جزء اصلی توسعه علمی در جهان است و با توجه به رویکرد‌های جدید در حاکمیت کنونی کشور‌های دنیا، دیپلماسی علمی مبنای اقتدار و هم اکنون ارتباطات علمی و فناوری عمده‌ترین ابزار تعامل بین کشور‌ها محسوب می‌شود.

البته لزوما این ارتباطات علمی در همه ابعاد مشخص و تعریف شده نیست. از قرارداد‌های مشترک علمی، پژوهشی و فناوری گرفته تا تبادل اساتید و دانشجو و برگزاری کنفرانس‌های مشترک علمی تا پژوهش‌های مشترک علمی منطقه‌ای و بین المللی مثل یونسکو را شامل خواهد شد.

 

سال	2019	2018	2017	2016	2015
دیپلماسی علمی ایران	14575	13779	12052	10220	8807

ایران در دیپلماسی علمی هم طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ خوش درخشیده و توانسته با تلاش و سخت‌کوشی‌های مستمر جایگاه خود را از رتبه ۳۶ در سال ۲۰۱۵ به رتبه ۲۳ در سال ۲۰۱۹ برساند و پله پله رشد کند. این آمار فقط از گزارش‌های پایگاه رتبه بندی ISI عنوان شده و پایگاه اسکوپوس در این خصوص آمار و ارقامی را منتشر نکرده است.

 

 

قلمرو‌های پژوهشی برتر ایران کدامند؟
مطابق گزارش‌های اخیر قلمرو‌های پژوهشی برتر ایران در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ رشته‌های مهندسی، پزشکی و علم مواد بوده است، اما در سال ۲۰۱۷ رشته‌های مهندسی، پزشکی، فیزیک و نجوم، سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۵ رشته‌های مهندسی، پزشکی و شیمی بعنوان قلمرو‌های پژوهشی برتر کشور شناخته می‌شدند. این گزارش به خوبی نشان می‌دهد که رشته‌های پزشکی و مهندسی همواره از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ در قلمرو پژوهشی برتر کشور جای دارند و رشته‌های دیگر نه به جای آن‌ها بلکه در کنارشان قرار گرفته‌اند.

البته این آمار ارائه شده مربوط به پایگاه اسکوپوس بود و رصد وضعیت قلمرو‌های پژوهشی برتر کشور در سال‌ها اخیر طبق پایگاه رتبه بندی ISI گویای موضوع دیگری است. مطابق گزارش‌های این پایگاه مهندسی، شیمی و علم مواد از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ قلمرو‌های پژوهشی برتر کشور مطرح شدند.