مقاله‌نویسی‌هایی که تمامی ندارد / جامعه پیشرفت تئوری می‌خواهد یا پیشرفتی عملی با علمی پویا؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ سارا سلیمی- مدتی است که معیار شاخص بودن یک استاد را، در کنار مسائل مختلف، مقاله نویسی تعیین می‌کند؛ اگر دانشجو باشید حتماً تا کنون دیده اید که منتشر شدن مقاله استادی در منابع خارجی و داخلی باعث شده است که چه بنر‌هایی بر سر در ساختمان گروه و یا دانشکده شما نصب شود.

 

برخی اساتید برای به اثبات رساندن مدارج علمی‌شان، مقاله‌های خود را در قالب سندی گنجانده و جزو افتخارات خود، در برابر دانشجویان، رو می‌کنند؛ برای تعدادی کم و برای برخی آنقدر زیاد است که ناخودآگاه چنین سوالی در ذهن پدید می‌آید که این همه مقاله، در آخر که چه؟! همه مقاله‌ها اجرا شده است یا صرفاً یک ایده، طرح یا پژوهشی را شرح می‌دهد؟

دنیای علم کشوری پیشرفته‌تر است که دانه به دانه ایده‌های صاحبان تحصیلات عالی خود را به عرصه دید بکشاند، نه لا به لای انبوهی از کاغذ و فایل به نام مقاله!

دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی از مهمترین مراکز تاثیر گذار بر علم و فناوری هر کشور هستند و البته که اساتید در این مراکز، نقش کلیدی و بسزایی در تحقق این مهم ایفا می‌کنند، پس بدیهی است که هرچقدر حرکت و تکاپو اساتید بیشتر باشد، چرخ علم دانشگاه نیز بهتر خواهد چرخید.

نسخه‌ای برای ارتقا

در آیین‌نامه ارتقا، دستیابی به چهار هدف مهم تاکید شده که شامل تقویت و توسعه توأمان فرهنگ اسلامی و توان علمی (آموزشی، پژوهشی و فناوری) دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی، پژوهشی و فناوری کشور، همچنین، تامین نیاز‌های علمی و فناوری کشور به منظور حفظ و ارتقای دستاورد‌های انقلاب اسلامی در حوزه‌های مختلف فرهنگ، سلامت، اقتصاد، تجارت، صنعت و کشاورزی و آموزش نیروی انسانی مورد نیاز کشور بر اساس اهداف برنامه‌های توسعه و آمایش سرزمینی و اصلاح هرم اعضای هیئت علمی دانشگاه ها و در آخر اصلاح و تغییر بنیادین نظام ارزیابی اعضای هیئت علمی، بر اساس اصولی همچون ایجاد پویایی و نشاط در امر آموزش و تقویت انضباط محیط آموزشی به منظور تربیت نیروی انسانی منضبط، متعهد، متخصص و... است.

 

آیین‌نامه ارتقا با هدف هدایت فعالیت‌های اعضای هیئت علمی به سمت رفع نیازهای بنیادین کشور، تدوین و از سوی محمد فرهادی، وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری، ابلاغ شد؛ همچنین دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در تیر ماه سال ۹۵، در قالب نامه‌ای به فرهادی عنوان کرد که این آیین‌نامه از مهرماه سال ۹۵ اجرا گردد.

وای اگر دارو خودش، معضل بوَد!
پس از تصویب آیین نامه ارتقا و عرض اندام کردنش، نقد‌های بسیاری در رابطه با آن مطرح شد که بسیاری از همان نقد‌ها به دلیل مقاله محور بودن این آیین‌نامه بود.

ماده ۱۶ برنامه پنجم توسعه، بر تغییر آیین نامه ارتقا اساتید ملزم گشت، تا ۵۰ درصد امتیازات پژوهشی اعضای هیئت علمی معطوف به رفع مشکلات کشور باشد؛ تا اینکه سرانجام در اواخر سال ۹۷، بر روی این آیین نامه تغییراتی صورت گرفت.

طبق گفته منصور غلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، ارتقا اساتید در گذشته وابسته به مقاله نویسی بوده است و ۲۵ امتیاز برای ارتقا در آیین نامه مذکور، از طریق مقاله به دست می‌آمده؛ با اصلاحات انجام شده، ۵۰ درصد از امتیاز ماده ۳ این آیین نامه، از طریق طرح‌ها و همکاری‌های استاد با صنعت به دست می‌آید.

مبرهن است که اگر اساتید فقط به مقاله نویسی روی آورند، پیشرفت یک کشور نیز در سطح تئوری خواهد ماند و چه بسا مقاله‌هایی عالی تولید کنند، اما از پژوهش و دست جامعه را گرفتن، خود را کنار بکشند. مقاله نویسی ناخودآگاه اساتید را به چنین راهی می‌کشاند.

حلقه مفقود شده بین صنعت و دانشگاه را اگر سیاست گذاران علم و فناوری کشور نیابند، اساتید برای امتیاز گیری و ارتقا، حداقل در بند ۳ این آیین نامه، راهی پر فراز و نشیب خواهند داشت.

 

ماده‌ای جنجالی!
ماده ۳ آیین نامه ارتقا، بندی مقاله محور، با عنوان فعالیت‌های پژوهشی، فناوری در سال ۹۵ چنین تصویب شده است: مجموعه‌ای از فعالیت‌های عضو هیئت علمی که ضمن هدفمند بودن، قابلیت کشف و توسعه حقایق و به کارگیری یافته‌های علمی را دارد و با هدف رفع نیاز جامعه، توسعه مرز‌های دانش و بسط فناوری‌های برخوردار از اولویت در کشور است؛ فعالیت‌هایی همچون مقاله علمی- پژوهشی منتشر شده در نشریه‌های علمی- پژوهشی معتبر داخلی و خارجی و...

به گفته وزیر علوم، اصلاحیه آیین نامه ارتقا به اساتیدی که در مقابل مقاله کمتر، همکاری بیشتر با صنعت و اختراعات مضاعفی دارند، کمک می‌کند. گویا هنوز مقاله نویسی آن شکل پر ابهت خود را حفظ کرده است، چون در غیر این صورت، فعالیت‌های علمی مفید در راستای حل مشکلات جامعه و همکاری با صنعت، باید وزنه بسیار سنگینی می‌بود تا اینکه به کمک امتیاز گیری استادی بیاید که نتوانسته مقاله بنویسد. یقینا جامعه منتظر اساتید خواهد بود که ورطه علم و پیشرفت کشور را از مقاله‌های بی سر و ته دور کرده و دردی از آن دوا کنند.