سهم صادرات ۲.۵ میلیارد دلاری دانش‌بنیان‌ها از کیک اقتصاد؛ تحقق سرمایه‌گذاری برای تولید با رشد مراکز فناورانه دانشگاهی

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حالا با بازگشایی مراکز آموزش عالی در سال جدید، بررسی سهم دانشگاه‌ها و مراکز نوآوری و فناوری در تحقق شعار سال مسئله‌ای مهم پیش روی دانشجویان و دغدغه مندان است.

در تحقق شعار سال ۱۴۰۴، یعنی «سرمایه‌گذاری برای تولید»، دانشگاه‌ها و مراکز نوآوری و فناوری نقشی حیاتی دارند. این نقش بیشتر از آن که محدود به تولید علم و فناوری باشد، به نهادینه‌سازی تولید به‌عنوان یک گفتمان و فرهنگ اقتصادی در جامعه مربوط است. دانشگاه‌ها با توجه به منابع انسانی متخصص، ارتباطات علمی با صنایع، و ظرفیت‌های فکری و پژوهشی که دارند، می‌توانند گام‌های مؤثری در ارتقاء تولید ملی و تقویت اقتصاد دانش‌بنیان بردارند.

دانشگاه‌ها به‌عنوان بسترهای پژوهشی و نوآورانه

دانشگاه‌ها در ابتدا به‌عنوان مراکز تولید علم شناخته می‌شوند، اما در دنیای امروز، تنها تولید علم کافی نیست. در این شرایط، دانشگاه‌ها باید بتوانند علم و فناوری را به سمت حل مسائل واقعی جامعه هدایت کنند. در این راستا، مراکز نوآوری مانند پارک‌های علم و فناوری و نواحی نوآوری، نقش مهمی در ترسیم مسیر تبدیل ایده‌های علمی به محصولات و خدمات قابل تجاری‌سازی ایفا می‌کنند.

مراکز نوآوری در دانشگاه‌ها، مانند ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی شریف، که به‌عنوان یکی از پیشگامان این حوزه شناخته می‌شود، می‌توانند ارتباط میان ایده‌های پژوهشی و نیازهای صنعتی را برقرار کنند. این نواحی با تسهیل دسترسی به منابع مالی، فضایی مناسب برای کارآفرینی، مشاوره‌های صنعتی و همچنین شتاب‌دهی به استارت‌آپ‌ها، به‌طور مؤثری در تجاری‌سازی فناوری‌ها و محصولات نوآورانه نقش دارند.

ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی شریف؛ الگوی موفق پیوند دانشگاه و صنعت

ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی شریف به‌عنوان یک الگوی موفق در پیوند دانشگاه و صنعت، به‌ویژه در زمینه تولید و توسعه اقتصادی، سهم بسزایی در تحقق شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» دارد. این ناحیه نوآوری به‌عنوان یکی از مراکز برتر در کشور، بستری است که در آن پژوهش‌های علمی به فناوری‌های کاربردی تبدیل می‌شود. به‌طور مشخص، ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی شریف فعالیت‌های زیر را انجام می‌دهد:

توسعه استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان:

دانشگاه صنعتی شریف با راه‌اندازی پارک علم و فناوری، بستری را برای رشد و توسعه استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم کرده است. این استارت‌آپ‌ها می‌توانند در بخش‌های مختلف، از جمله فناوری‌های پیشرفته، بیوتکنولوژی، نرم‌افزار، و صنایع نوین، به تولید محصولاتی بپردازند که نیازهای داخلی را برطرف کرده و همچنین به صادرات کمک کنند.

ایجاد پیوند میان صنعت و دانشگاه:

یکی از چالش‌های اصلی در اقتصاد دانش‌بنیان، عدم هم‌راستایی میان تحقیق در دانشگاه‌ها و نیازهای واقعی صنایع است. ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی شریف با ایجاد ارتباطات مستمر با صنایع مختلف کشور، این شکاف را کاهش داده است. این ناحیه با معرفی نیازهای صنعتی به محققان و ارائه حمایت‌های لازم برای حل مشکلات واقعی کشور از طریق فناوری، به انتقال علم به عمل کمک می‌کند.

حمایت از تجاری‌سازی تحقیقات:

دانشگاه‌ها باید قادر باشند که پژوهش‌های علمی خود را تجاری‌سازی کرده و به محصولات و خدمات قابل استفاده در بازار تبدیل کنند. ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی شریف به‌طور فعال در فرآیند تجاری‌سازی تحقیقات پژوهشگران دانشگاهی مشارکت می‌کند، به‌طوری که فارغ‌التحصیلان و محققان می‌توانند نتایج تحقیقات خود را به محصولات نوآورانه تبدیل کرده و وارد بازار کنند.

برخی دیگر از اقدامات تکمیلی در جهت رسیدن به محصولات دانش‌بنیان و پیوند موفق صنعت و دانشگاه به شرح زیر است:

۱. آموزش و پرورش کارآفرینان فناوری:

دانشگاه‌ها می‌توانند با تأسیس شتاب‌دهنده‌ها و دوره‌های آموزشی، دانشجویان را به کارآفرینی در حوزه تولید و فناوری تشویق کنند. در ناحیه نوآوری شریف، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان این امکان را دارند که نه‌تنها به‌عنوان پژوهشگر، بلکه به‌عنوان کارآفرین در حوزه تولید نیز فعالیت کنند.

۲. ایجاد اشتغال دانش‌بنیان و فناورانه:

ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی شریف به‌عنوان یک فضای کارآفرینانه، اشتغالزایی در حوزه‌های علمی و فناورانه را ارتقاء می‌دهد. این اشتغالزایی نه‌تنها برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها، بلکه برای نخبگان و افراد با استعداد در حوزه‌های مختلف نیز فراهم می‌شود.

۳. ایجاد اکوسیستم کارآفرینی مبتنی بر تولید

مراکز نوآوری در دانشگاه‌ها، به‌ویژه نواحی نوآوری مانند ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی شریف، می‌توانند با فراهم کردن فضای مناسب برای کارآفرینی، همکاری‌های میان‌دانشگاهی و میان‌صنعتی، و ارائه تسهیلات مالی و مشاوره‌ای، به ساخت یک اکوسیستم کارآفرینی مبتنی بر تولید کمک کنند. این اکوسیستم می‌تواند ظرفیت‌های علمی و فناوری دانشگاه‌ها را به‌طور مؤثری به سمت حل مسائل تولیدی هدایت کند و باعث کاهش فاصله میان دانشگاه و صنعت شود.

۴. افزایش تعامل با بخش خصوصی و دولتی

یکی از اقدامات مهم در نواحی نوآوری، برقراری ارتباط مستمر با بخش‌های خصوصی و دولتی است. ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی شریف با ایجاد یک پل ارتباطی میان این دو بخش، علاوه بر جذب سرمایه‌گذاری، به افزایش آگاهی و علاقه‌مندی به‌نسبت پروژه‌های تحقیقاتی و تولیدی نیز کمک می‌کند. این تعامل می‌تواند به افزایش حمایت‌های دولتی از پروژه‌های تولیدی و کسب‌وکارهای نوآورانه و همچنین تسهیل مسیر رشد استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های فناور منجر شود.

توجه به آمار و ارقام مرتبط با تولیدات دانش‌بنیان و صادرات آن‌ها می‌تواند نمایانگر اهمیت و تأثیر این حوزه در اقتصاد کشور باشد.​

تولیدات دانش‌بنیان:

فروش اقلام دانش‌بنیان: بر اساس گزارش‌ها، فروش اقلام دانش‌بنیان در کشور با رشد ۲۲۵ درصدی همراه بوده و پیش‌بینی می‌شود فروش آن‌ها به بیش از ۵۳۰ هزار میلیارد تومان برسد. ​

تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان: در سال ۱۴۰۲، تعداد ۱۰ هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور شناسایی شده‌اند که از این تعداد، ۲۰ درصد به عنوان شرکت‌های نوآور شناخته می‌شوند و سهم قابل توجهی در درآمد و صادرات دارند. ​

صادرات محصولات دانش‌بنیان:

ارزش صادرات: در سال ۱۴۰۲، ۴۹۴ شرکت دانش‌بنیان به بیش از ۱۰۳ کشور محصولات خود را صادر کرده‌اند. مجموع صادرات این شرکت‌ها از ۲ میلیارد دلار عبور به ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار رسید که نشان‌دهنده رشد قابل توجه در مقایسه با سال‌های قبل است. ​

میزان صادرات: حجم صادرات محصولات دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۲ به ۳ میلیون و ۶۰۵ هزار تن کالا رسید که نسبت به سال‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته است.

تمرکز صادرات: تحلیل‌ها نشان می‌دهد که ۸۵ درصد از مجموع صادرات دانش‌بنیان توسط ۳۹ شرکت با صادرات بالای ۱۰ میلیون دلار انجام می‌شود. در حالی که حدود ۷۰ درصد از شرکت‌های صادراتی، مجموعاً سهمی ۳ درصدی از صادرات دانش‌بنیان دارند. ​

مقاصد صادراتی: میزان صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان به کشورهای چین، عراق، امارات متحده عربی، ترکیه، فدراسیون روسیه، هند، افغانستان، پاکستان، عمان و ازبکستان بیشترین حجم را به خود اختصاص داده است. ​​

با توجه به این آمار و ارقام، می‌توان نتیجه گرفت که صادرات محصولات دانش‌بنیان در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. با این حال، برای افزایش سهم این محصولات در کل صادرات کشور و همچنین ارتقاء پیچیدگی و ارزش افزوده آن‌ها، نیازمند برنامه‌ریزی و حمایت‌های بیشتر در راستای توسعه فناوری و نوآوری هستیم.​

سهم دانشگاه‌ها و مراکز نوآوری، مانند ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی شریف، در تحقق شعار سال ۱۴۰۴ «سرمایه‌گذاری برای تولید»، نه‌تنها به‌عنوان نهادهایی برای تولید علم و فناوری، بلکه به‌عنوان پل ارتباطی میان علم و صنعت و کارآفرینی شناخته می‌شود. این نهادها با ایجاد فضاهای نوآورانه، حمایت از استارت‌آپ‌ها، تجاری‌سازی تحقیقات و توسعه کارآفرینی مبتنی بر فناوری، نقشی کلیدی در رشد تولید ملی و تقویت اقتصاد دانش‌بنیان دارند.

در نهایت، دانشگاه‌ها باید از محل تولید علم به مراکز تحول اقتصادی و تولیدی تبدیل شوند و از ظرفیت‌های موجود در زمینه‌های نوآوری، فناوری و کارآفرینی برای پیشبرد اهداف اقتصادی کشور استفاده کنند.