هیچ رابطه منطقی بین تشکل‌ دانشجویی و قدرت وجود ندارد/ دانشگاه گفتمان جریان دانشجویی را نمی‌فهمد

 

خبرگزاری دانشجو: تعریف شما از تشکل دانشجویی و جنبش دانشجویی چیست و آیا این دو مکمل هستند یا با هم تفاوت دارند؟
مفهوم جنبش دانشجویی در ایران یک مفهوم مدرن است، چون در دانشگاه‌های قدیمی مانند دارالفنون و جندی شاپور چنین مفهومی وجود نداشته است پس باید به دنبال این باشیم که چه کارکرد‌هایی در جامعه ایران به وجود آمده که دانشگاه‌های مدرن خواستگاهی به نام جنبش دانشجویی پیدا کرده اند.

جنبش دانشجویی یک طبقه اجتماعی مانند سایر طبقات اجتماعی است، اما این جنبش ویژگی‌های خاص خود را دارد. در واقع جنبش دانشجویی یک طبقه اجتماعی متعلق به جایگاه روشنفکری جامعه است که نقش واسطه گری بین مردم و حاکمیت، مردم و دولت‌ها و مردم و صاحبان علم و اندیشه را ایفاء می‌کند و تا زمانی این نقش ادامه دارد جنبش دانشجویی به معنای امروزی نیز معنا پیدا می‌کند.

ارتباط دانشگاه با اندیشه، حاکمیت و توده مردم موجب شده تا جنبش دانشجویی از سایر جنبش‌های اجتماعی مانند جنبش‌های کارگری متمایز شود. اگر چه سایر جنبش‌ها کارکرد صنفی دارند، اما جنبش دانشجویی طبعا در کنار این کارکرد یک نقش اجتماعی مشخص و مبرزی را در نمایندگی مردم ایفاء می‌کند.

 

به نظر بنده تشکل‌های دانشجویی نیز بخشی از بدنه جنبش دانشجویی محسوب می‌شوند که ایجاد شده اند تا بتوانند به نحوی در ساختار اجتماعی جنبش دانشجویی کار مدیریت و هدایت را انجام دهند و اثرگذار باشند با این وجود جنبش دانشجویی به تشکل‌های دانشجویی نیاز دارد از این رو نمی‌توان تشکل را به عنوان یک آفت در جنبش دانشجویی قلمداد کرد.

خبرگزاری دانشجو: برخی‌ها معتتقدند جریان دانشجویی بیش از آنکه به فکر رشد سیاسی و فکری بدنه خود باشد بیشتر درگیر تشکل داری، جذب اعتبار و برگزاری همایش شده است به نظر شما جریان دانشجویی در این مواقع باید چگونه در مقابل تشکل‌ها عمل کند؟
یکی از ویژگی مبرز و مهم جریان دانشجویی و تشکل‌های دانشجویی از ابتدا این بوده که عموما درگیر بروکراسی نمی‌شده اند و نقش خود را با ساده‌ترین ابزار و روش‌های موجود اجتماعی ایفاء می‌کرده اند با این وجود می‌توان گفت: مجموعه‌های دانشجویی از آنچه که باید باشند مقداری فاصله گرفته اند. در واقع امروز مقداری از تعاریف جریان دانشجویی تغییر کرده و دوستان برخی از نقش‌هایی را ایفاء می‌کنند که شاید دیگران باید آن‌ها را ایفاء می‌کردند با این تفاسیر جریان دانشجویی کارکرد اصلی خود را رها کرده است.

جنبش دانشجویی ایران را می‌توان به دوران پیش از انقلاب و پس از انقلاب تقسیم کرد. پیش از انقلاب جنبش دانشجویی یک جنبش انتقادی بوده که وظیفه آن نقد حکومت و ایستادن در برابر آن بوده است.

جنبش دانشجویی دارای سه کارکرد مهم صنفی، فرهنگی و سیاسی است که در طول زمان هر یک از این کارکرد‌ها به نحوی کمرنگ یا پررنگ شده اند. مثلا پیش از انقلاب جنبش دانشجویی هر کدام از این کارکرد‌ها را به طور همزمان و توامان داشته است، اما بعد از انقلاب، چون این جنبش عموما علیه حاکمیت نبوده پس همواره تلاش کرده تا نقش یک جریان همراه و همگام گا‌ها منتقد را ایفاء کند به همین جهت در این دوران جنبش دانشجویی علاوه بر پرداختن به سه کارکرد خود در مواقعی نیز برخی نقش‌های بر زمین مانده سایر گروه‌ها را ایفاء کرده است. به عنوان نمونه پس از پیروزی انقلاب اسلامی یکی از خلاء‌ها مربوط به نیرو‌های مسلح بوده با این وجود سپاه پاسداران و یا جهاد سازندگی و جهاد دانشگاهی از دل مجموعه‌های دانشجویی شکل گرفتند از طرفی به دلیل نبود احزاب در کشورمان این جنبش مدت زیادی نقش شبه حزبی را ایفاء کرده و طبعا این نقش شبه حزبی بر امورات بروکراتیک جنبش دانشجویی افزوده است.

ببینید تا پیش از اینکه استفاده از اینترنت در کشور فراگیر شود جنبش دانشجویی نقش خبرگزاری‌ها را نیز ایفاء و اخباری را که لازم بود مردم از آن‌ها مطلع شوند از مجموعه حاکمیت دریافت می‌کرد، اما بعد از به کارگیری اینترنت به نحوی نقش جنبش دانشجویی در انتقال اخبار کمرنگ‌تر شد. در هر حال با توجه به گذر زمان جنبش دانشجویی باید خیلی از نقش‌های تاریخی خود را که آن‌ها را در راستای کمک به جامعه و حاکمیت پذیرفته بود رها می‌کرد، اما این اتفاق نیفتاد.

خبرگزاری دانشجو: به نظر می‌رسد که جنبش دانشجویی کارکرد‌های امروز خود را همان کارکرد‌های دهه ۶۰ می‌داند و در واقع به نوعی در گذشته خود باقی مانده با توجه به اینکه اقتضائات زمان تغییر کرده جنبش دانشجویی تا چه حد توانسته خود را بر اساس این اقتضائات به روز کند؟

تشکل دانشجویی در وهله اول با هدف تاثیرگذاری بر روی مجموعه دانشگاهی و جنبش دانشجویی شکل گرفته است. با این وجود اگر چه جنبش دانشجویی نقش واسطه گری بین مردم و حاکمیت را ایفاء می‌کند، اما برای اینکه این انرژی به نتایج مثبتی برسد لازمه اش این است که تشکل ها‌ی دانشجویی در برآیند‌ها نقش ایفاء کنند. در هر ال بنده معتقدم این جنبش دانشجویی است که جامعه را ارتقاء می‌دهد نه تشکل دانشجویی، اما جریان دانشجویی این موضوع را برعکس متوجه شده است.

نگاه اصلی ما این است که جنبش دانشجویی یک مجموعه واسطه بین مردم و حاکمیت و مردم و نخبگان است، روی فرهنگ سیاسی جامعه اثر گذار می‌گذارد، با توجه به جایگاهی که در حاکمیت دارد به نقد درون گفتمانی و برون گفتمانی حاکمیتی می‌پردازد و حرف دل مردم و نخبگان را منتقل می‌کند با این وجود این واسطه گری را جنبش دانشجویی ایفاء می‌کند نه تشکل دانشجویی، اما دوستان ما در تشکل‌های دانشجویی اشتباه متوجه شده اند و فکر می‌کنند واسطه بین مردم و حاکمان و مردم و نخبگان تشکل دانشجویی است.

امروز نقش فعالان جریان دانشجویی به یک نقش رسانه‌ای تقلیل یافته است به گونه‌ای که وقتی فردی از این جریان به شورای مرکزی یک اتحادیه دانشجویی راه می‌یابد اولین موضوعی که به ذهن او می‌رسد برگزاری کنفرانس خبری است و این در حالی است که در دوران فعالیت ما این فضا‌ها وجود نداشت. در واقع آن زمان مهمترین دغدغه ما اثرگذاری روی دانشگاه و دانشجویان با استفاده از ابزار‌های موجود بود؛ اما امروز تشکل‌های دانشجویی عموما یک فاصله بسیار جدی از دانشگاه دارند مثلا اگر تشکل دانشجویی در رابطه با موضوعی بیانیه صادر می‌کند دانشگاه و دانشجو ادبیات گفتاری تشکل دانشجویی و مسائلی که به آن اشاره می‌کند را نمی‌فهمند. واقعیت این است که امروز تشکل‌های دانشجویی عموما اسیر روش‌های رسانه‌ای شده اند و برنامه‌ای را اجرا می‌کنند که مورد قبول رسانه باشد و یا رضایت فلان مسئول سیاسی را جلب کند.

معتقدم تشکل دانشجویی باید با عملکرد خود جامعه دانشگاهی را به حرکت و تفکر وادارد به گونه‌ای که دانشگاه بتواند انرژی خود را برای جامعه صرف کند. به عنوان مثال یکی از مشکلات جدی کشورمان که در تمام انتخابات‌ها نیز با آن مواجه هستیم این است که فرهنگ سیاسی جامعه هنوز به بلوغ کامل نرسیده است به همین دلیل شاهدیم که جامعه اسیر جو و اثرگذاری‌های رسانه‌ای و حتی اثرگذاری‌های قومیتی می‌شود با این وجود نگاه قبیله ای، قومیتی و خانوادگی فرای نگاه‌های ملی قرار می‌گیرد به گونه‌ای که ممکن است یک نفر به طور مطلق به یک لیست رای دهد در حالی که ممکن است برخی از افراد این لیست مناسب آن جایگاه نباشند. در هر حال سوال این است که جنبش دانشجویی و تشکل دانشجویی تا چه حد روی این مشکل کار کرده اند؟