کرسی آزاداندیشی‌ای که به اندیشه توجه نمی‌کند!

گروه فرهنگی«خبرگزاری دانشجو»، بلوغ سیاسی و فکری جوانان و بالاخص دانشجویان، قبل از ورود رسمی به صحنه اداره کشور ضرورتی است که نظام جمهوری اسلامی ایران در مقاطع زمانی مختلف و به شیوه هایی این مهم را در دستور کار خود قرار داده است.

اما میزان اهمیت دستگاه های تصمیم گیرنده در دانشگاه ها با توجه به تغییر های مدیریتی در راس و بدنه دانشگاه ها در زمان های مختلف با فراز و فرود ها و سمت و سوهای مختلفی مواجه بود و نگاه واحدی در این زمینه بر دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور در طول سه دهه بعد از انقلاب حاکم نبود و سلایق سیاسی و فکری جایگاه بیشتری داشت تا نیاز های اساسی انقلاب به نیروهای متعهد؛ به همین دلیل رفته رفته دانشگاه ها به مراکزی برای اخذ مدرک و ورود به بازار کار تبدیل شدند که تعهد و بلوغ فکری و سیاسی در این مراکز مغفول واقع شد.

برپایی کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه ها از جمله ایده های قدرتمندی است که می تواند به تنهایی بار زیادی از این مهم را در دانشگاه ها بر عهده بگیرد.

دانشگاه آزاد واحد یاسوج که پرجمعیت ترین دانشگاه در استان کهگیلویه و بویراحمد به شمار می رود، توانست تا اندازه ای از نظر کمی در برگزاری کرسی های آزاد اندیشی موفق عمل کند به گونه ای که در نیم سال جاری حدود 13 کرسی آزاد اندیشی در این دانشگاه برگزار شد.

اما نوع نگاهی که به برگزاری کرسی ها در این دانشگاه حاکم است، کمی متفاوت تر از نگاه حاکم در دیگر دانشگاه های کشور است.

حجت الاسلام حکمت هاشمی پور، رئیس دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد یاسوج پیرامون بررسی کرسی های آزاد اندیشی در این دانشگاه، دانشگاه آزاد یاسوج را یکی از معدود دانشگاه هایی دانست که این مهم را جدی گرفته و توانست در سال گذشته بیش از 16 کرسی برگزار کند.

وی بیان داشت: شاید این کرسی ها قابل قیاس با کرسی های برگزار شده در دانشگاه های مرکز نباشد؛ اما چون هدف از برگزاری کرسی این است که دانشجو تخلیه شود؛ بنا براین هرکسی که می خواست در این جلسات حضور پیدا می کرد و حرفش را می زد.

این در حالی است که مقام معظم رهبری در دیدار سال 84 خود با دانشجویان و اساتید دانشگاه امام صادق (ع) فرمودند: «بعضی خیال می کنند که تحرک سیاسی دانشجویان در دانشگاه ها، فقط فایده ‏اش این است که این جوان یک خُرده تخلیه بشود؛ نه؛ این جوان را ما برای فردای اداره‏ کشور لازم داریم. این باید سیاست را بفهمد و مغزش در زمینه‏ سیاست، مغز پخته و کارآمدی باشد؛ و الّا فریبش می دهند و زمینش می زنند. خوب، این لازم است؛ منتها آنچه که لازم است، قدرت تحلیل و فهم سیاسی است و آن چیزی که متأسفانه جریان های سیاسی بیرون از دانشگاه که دائم برای پیشبرد مقاصد سیاسی خودشان به دانشگاه ها دست ‏اندازی کردند، مطلقاً به این توجه نکردند!

باید فکری بکنید تا این جریان های سالم دانشجویی، چه انجمن ها، چه بسیج، چه تشکل های گوناگون دیگری که امروز تشکل های دانشجویی خوبی در دانشگاه هست، در کنار حرکت فکری علمی، به سمت یافتن قدرت تحلیل سیاسی کشانده شوند. قدرت تحلیل که نبود، انسان فریب تحلیل فریبگر بیگانه را می خورد.»

 نگاه انتقادی صرف و بدون هر قید و بند برای برگزاری کرسی ها در این دانشگاه از آسیب های جدی وارده بر کرسی ها به شمار می رود.

هاشمی پور در این خصوص بیان داشت: خطوط قرمز کمتری برای کرسی ها گذاشتیم و گفتیم که توهین نکنید و با منطق و استدلال بحث کنید و به هر چیزی و هر کسی که می خواهید انتقاد کنید.

رئیس دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد یاسوج افزود: اگر کسی مغرض باشد، ولی جاهل و ناآگاه باشد، بیاید و نقدش را بکند، ما باید لیاقت داشته باشیم و کسی را به عنوان بیاوریم که برایش ثابت کند؛ او حقش است که نقد داشته باشد.

وی با اشاره به تضمینی که به دانشجویان برای ورود به کرسی ها داده اند، بیان داشت: با وجود این تضمین، هنوز برخی از دانشجویان از ورود به گود کرسی ها ترس دارند که علت اصلی آن ترس از برچسب هاست.

هاشمی پور دوری یاسوج از مرکز کشور برای بهره بردن از داوران و اساتید توانمند را، مشکل دیگر برگزاری کرسی ها در این دانشگاه عنوان کرد.

مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد یاسوج از حمایت همه جانبه مسئولان دانشگاه از کرسی ها خبر داد و گفت: مسئولان با داوران جنجالی موافقت نمی کنند و گرنه هیچ محدودیتی در انتخاب استاد و موضوع و برگزاری کرسی وجود ندارد.

 هاشمی پور به فضای دانشگاه بعد از برگزاری کرسی ها اشاره کرد و گفت: فضای دانشگاه بعد از برگزاری کرسی ها آرام تر شد؛ به گونه ای که اگر به دانشجویان این دانشگاه اعلام شود که یک مسئول کشوری در دانشگاه حضور پیدا می کند، انتقادی برای گفتن ندارند، چون همه انتقادهایشان را در کرسی بیان کردند و به هر کسی از رئیس تا استاد دانشگاه آزادند که انتقاد بکنند!

وی بیان داشت: برخی می گویند برگزاری کرسی ها با معیار های مرکز متفاوت است؛ اما حرف ما این است که باید هدف را دید که مقام معظم رهبری فرمودند: «هدف این است که دانشجو بیاید و حرف بزند و هر اعتراضی را که می خواهد بین مردم و در خیابان بگوید، در محیط علمی و آکادمیک مطرح کند، چه جواب بگیرد و قانع شود؛ چه قانع نشود و تخلیه شود و احساس کند که جایی هست که بتواند حرفش را بزند!»

رئیس دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد یاسوج به برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه آزاد یاسوج اشاره کرد و گفت: بعضی هفته ها تا سه کرسی را در دانشگاه برگزار می کنیم که این کرسی ها شامل مسائل اجتماعی، سیاسی، علمی، فقهی، سبک زندگی و غیره هستند.

وی افزود: چون هنوز متقاضی زیادی برای مباحث فکری و اندیشه ای وجود ندارد، این مباحث کمتر مطرح می شود و بیشتر مباحث داغ و سیاسی موضوع کرسی ها در این دانشگاه است.

مقام معظم رهبری در دیدار سال 88 خود با وزیر علوم و اساتید دانشگاه تهران نسبت به سوء استفاده از فضای دانشگاه هشدار داده و فرمودند: «معناى سیاسى شدن دانشگاه یا حضور سیاست در دانشگاه را نباید اشتباه کرد. معنایش این نیست که دانشگاه بشود یک جایى براى اینکه جریان هاى سیاسى، گروه هاى سیاسى، عناصر سیاسى براى اغراض سیاسى بیایند از این استفاده کنند؛ این نباید باشد؛ این را باید مانع شد. یعنى این دیگر یک چیزى است که باید مدیریت کرد، باید شماها اعمال قدرت کنید؛ نگذارید اینطور بشود. اگر این بشود، دانشجو از دستتان رفته و یک سوء استفاده‌کنى مى‌آید کار خود را دنبال می کند … بنابراین مراقب باشید که این فضا وسیله‌اى نشود براى سوءاستفاده‌ دیگران، سوءاستفاده‌ دشمنان.»

این در حالی است که متاسفانه در برخی مواقع شاهد هستیم مسئولان دانشگاهی به بی بند و باری حاصل از سوء مدیریت در برگزاری کرسی ها افتخار می کنند و این درک نا صحیح از کرسی ها را با ایجاد فضای فکری آزاد اشتباه گرفته اند.

محمد طاهری، مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه آزاد یاسوج هم به ناپختگی طرفین کرسی ها در دانشگاه اشاره کرد و گفت: در برخی از موارد به خاطر حضور داورهای ضعیف، استقبال دانشجویان کم است و چون داور شناخته شده و قوی نداریم، کمتر استقبال صورت می گیرد.

وی از استقبال و حمایت همه جانبه مسئولان دانشگاه از برگزاری کرسی ها خبر داد و با اشاره به شیوه های برگزاری کرسی ها در این دانشگاه ، برگزاری این کرسی ها را بیشتر به جلسه پرسش و پاسخی عنوان کرد.

علی زمانی، دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه آزاد یاسوج نیز از موفقیت این دانشگاه در برگزاری کرسی ها یاد کرد و گفت: با این حال مسئولان دانشگاهی از این وضعیت گله مند هستند که در برگزاری کرسی ها اهمال و سستی صورت می گیرد.

وی بیان داشت: در اوایل برگزاری کرسی ها فقط یک سری افکار بیان می شد؛ اما رفته رفته  این کرسی ها به سمت پختگی سیر می کند و وجود این کرسی ها به سمت تحقق شعار چرایی نزدیک می شود.

زمانی به حاکم بودن فضای احساسی و هیجانی بر برخی کرسی ها اشاره کرد و گفت: طرفین در برخی از این کرسی ها به صورت هیجانی و احساسی برخورد می کنند؛ ولیکن هر چه جلوتر می رویم از این احساسات و هیجانات کاسته می شود.

دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه آزاد یاسوج  به حمایت مسئولان دانشگاه در برگزاری کرسی ها  اشاره کرد و گفت: در دانشگاه سراغ نداریم کسی را که دانشگاه حتی یک تذکر هم به او در مورد برگزاری کرسی ها داده باشد؛ اما از بیرون دانشگاه برخی پیغام می فرستند که خطوط قرمز را رعایت نکردید.

وی به مشکل این انجمن و دیگر تشکل های دانشجویی در برگزاری کرسی ها اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه نماینده نظارت بر تشکل های دانشجویی دانشگاه آزاد استان بلاتکلیف است، اگر بخواهیم درخواست برگزاری کرسی بدهیم، چون یک رکن هیئت نظارت کم است، برای برگزاری کرسی ها دستمان بسته می ماند.

زمانی به لزوم توجه به برخی موضوعاتی که با استقبال بیشتری از سوی دانشجویان مواجه می شود، اشاره کرد و گفت: در زمینه موضوعات سیاسی، فلسفی و ایدئولوژیک ضعف داور داریم و داورانی را که برای این موضوعات استفاده می کنیم یا توان بیان مسائل را ندارند و یا به خاطر محافظه کاری همه مسائل را بیان نمی کنند.

دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه آزاد یاسوج به فارغ بودن داور از مسائل سیاسی و جناح بندی ها اشاره کرد و گفت: داوران باید واقعیت ها را بیان کنند؛ هر چند دانشگاه با حضور داورانی که مد نظر ما هستند به خاطر مسائل سیاسی در دانشگاه مخالفت می کند و اعلام می کنند که داوری را دعوت کنید که مورد تایید ما بوده و از لیست ما خارج نباشد!

وی افزود: حضور تفکرات مختلف باعث می شود که دانشجو خود واقعیت ها را تشخیص دهد، ولی در دانشگاه اجازه حضور افرادی از فلان حزب و جناح و گروه سیاسی وجود ندارد و برخی موضوعات ما مورد تایید قرار نمی گیرد.

این گزارش در ادامه به دیدار مقام معظم رهبری با مسئولان وزارت فرهنگ و آموزش عالی و روسای دانشگاه های سراسر کشور در سال 69 اشاره کرد و بیان داشتند: « دور این مسائل خط و خطبازی را هم در محیط دانشگاه قلم بگیرید و نگذارید گسترش پیدا کند. شما که رؤسا هستید، جلویش را بگیرید. این مسائل اختلافات و نزاع سیاسی و خط‌بازی ها، واقعاً ضرر زده است. در دانشگاه، در این سال هایی که من اطلاع دارم، اکثریتی دانشجوی بی مبالات و بی تقید نسبت به دین و مسایل دینی، نمی گویم بی اعتقاد، مشغول کار خودشانند و اقلیتی معتقد به دین، به دو، سه گروه تقسیم شده اند و به سروکله هم می زنند! این، بلاهت است. یک عده تندرو، یک عده کندرو؛ یک عده راست، یک عده چپ! اگر راست می گویند، بنشینند با همدیگر تفاهم بکنند و آن کار اصلی را انجام بدهند.»

ایشان در دیدار با اعضای شورای مرکزی انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه ها در همان سال نسبت به آشفته کردن فضای دانشگاه هشدار دادند و گفتند: «دانشگاه، یک محیط آشفتگی پذیر است و طبیعتش این است … در چنین محیطی که برانگیختگی آسانترین چیز است، هر کسی باید سعی کند که این، در آن جا انفجار ایجاد نکند و برانگیختگی بد را زمینه سازی ننماید. الان این دانشگاه می تواند به وسیله بسیار فعال برای حرکت و امید مردم، برای پشتیبانی از دستگاه و حکومت و دولت، و به عنوان وسیله ای برای روشنگری ذهنی مردم به کار برود. همچنین می تواند وسیله ای برای اغتشاش و ایجاد آشوب و ناامیدی و سرخوردگی باشد. این، بدان معنا نیست که همه‌ دانشجویان، این کارها را می کنند. نه، ممکن است در دانشگاه دو نفر اراده کنند و دویست نفر کاری را انجام بدهند. طبیعت یک محیط جوان و فعال و بسیار برانگیخته و آماده، این است.»

ایشان در همان دیدار نسبت به ورود دعواهای بیرون دانشگاه در دانشگاه هشدار داده و بیان داشتند: «به شدت مراقبت کنید که دیگر این دعواهای بیرون دانشگاهی، داخل دانشگاه نیاید. این به ضرر دانشگاه و انقلاب است. من خیال می کنم که مقداری از این رعایت ها انجام نمی‌شود.»

حجت الاسلام محمد غفاری، رئیس دفتر فرهنگ اسلامی دانشگاه آزاد یاسوج نیز این دانشگاه را موفق ترین دانشگاه استان در برگزاری کرسی های آزاد اندیشی عنوان کرد و گفت: در برگزاری کرسی ها از لحاظ کمی به رشد خوبی دست یافته ایم؛ اما از نظر مسئله شناسی و تعیین موضوع با وجود نیاز سنجی دانشجویی ، ممکن است به بهترین موضوعات نپرداخته باشیم.

وی ضعیف بودن سطح مطالعه در بین دانشجویان حاضر در کرسی ها را یکی از مشکلات کرسی ها دانست و گفت: اظهار نظر های دو طرف کرسی ها در حد دانشجوی قوی نبوده و مورد تایید نیست.

غفاری اعضای اصلی شرکت کننده در بحث ها را گروه هشت عنوان کرد و گفت: در همه جلسات ما فقط هشت نفر ثابت هستند که حضور پیدا می کنند و به اظهار نظر می پردازند و ما دنبال این هستیم که این هشت نفر به هشتاد نفر افزایش یابند.

رئیس دفتر فرهنگ اسلامی دانشگاه آزاد یاسوج یکی از دلایل کمبود نیروی توانمند در کرسی ها را پایین بودن سطح مطالعه و آگاهی دانشجویان نسبت به موضوعات دانست و گفت: احساس ترس دلیل دیگری است که دانشجویان قوی را از آمدن به کرسی ها منع می کند و این در حالی است که مصونیت سخن در کرسی ها را تضمین کرده ایم؛ اما هنوز این فضای اعتماد سازی صورت نگرفت.

وی به راه حل های اعتماد سازی در دانشجویان اشاره کرد و گفت: یک راه این است که با تکرار کرسی ها حس نا امنی را در دانشجویان کمتر کنیم و در این راه خسته و نا امید نشویم.

 نا آگاهی عموم دانشجویان از آیین نامه های کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه باعث ایجاد ترس از ورود به مباحثه و بیان آزاد فکر می شود که غفاری ضمن تایید این اشکال در این دانشگاه، به شفاف سازی و القای مصونیت در کرسی ها به دانشجویان تاکید کرد.

رئیس دفتر فرهنگ اسلامی دانشگاه تحقق فضای اخلاقی در کرسی ها را وظیفه همه دانشگاه ها دانست و بر لزوم آغاز این حرکت به صورت جدی در همه دانشگاه ها تاکید کرد.

 خط کشی های نابجا و حساسیت برانگیز در انتخاب موضوع و داور یکی از مولفه هایی است که باعث بی اعتمادی دانشجویان مخصوصا دانشجویانی که به عنوان منتقد و موافق در کرسی ها شرکت می کنند می شود و روح آزادی فکر را در دانشگاه سلب می کند.

هر چند رئیس دفتر فرهنگ این دانشگاه در ابتدا از بی اعتقادی خود به خط کشی در این زمینه گفت، اما در ادامه بیان داشت: ممکن است خروجی کار ما به گونه نمود پیدا کند که برخی این تصور را داشته باشند.

غفاری افزود: توانمندی و اشراف افراد بر موضوع برای انتخاب داور مد نظر ماست که برخی اساتید به خاطر مشغله حاضر به پذیرش داوری نیستند و شخصیت های کشوری در اولویت دوم ما هستند؛ اما هیچ محدودیتی برای استفاده نداریم و اگر دانشجویان اساتید مد نظرشان را درخواست کنند استقبال می کنیم و بعد از بررسی دانشگاه آری یا خیر حضور این استاد را اعلام می کنیم.

در یک جمع بندی کلی از برگزاری کرسی ها در دانشگاه آزاد یاسوج، می توان این دانشگاه را در برگزاری کرسی به معنای راه اندازی جلسه آزاد اندیشی موفق ارزیابی کرد؛ اما نکته ای که باید به آن توجه شود نگاه متفاوت مسئولان این دانشگاه در برگزاری کرسی های آزاد اندیشی است که یکی از اهدافشان را در برگزاری کرسی ها تخلیه دانشجو به هر قیمتی عنوان می کنند؛ که این خود دستخوش آسیب هایی است که می توان به بی بند وباری در برگزاری و مدیریت کرسی ها، آشفته کردن فضای دانشگاه، هیجان سالاری به جای آزادی بیان، ورود مسائل فرعی و غیر دانشگاهی به فضای دانشگاه، ورود دانشجو به کرسی با بیان آنچه می خواهد بگوید به جای آنچه باید بگوید، خروج از حوزه تخصصی ، رو کم کنی طرف مقابل به هر قیمتی حتی بی منطقی و غیره اشاره کرد.

نوع نگاهی که نسبت به این کرسی ها در این دانشگاه حاکم است و باعث بالا رفتن آمار کرسی های این دانشگاه شده، این است که برخی، جلسات پرسش و پاسخ را که با سخنرانی یک سخنران و پاسخ دانشجویان بدون مدیریت خاصی اجرا می شود، کرسی آزاد اندیشی قلمداد می کنند و بر اساس بیان برخی دانشجویان این دانشگاه، روند تعداد زیادی از  کرسی ها در این دانشگاه به این شیوه است.

هر چند این نوع پرسشگری نوعی آزاد اندیشی است؛ اما در مقوله کرسی های آزاد اندیشی که با هدف تولید علم و اندیشه و یا عقلانی سازی فضای دانشگاه در محیط گفت وگو صورت می گیرد، منافات دارد و تنها فضایی برای تخلیه دانشجو به حساب می آید.

دیگر آسیبی که به کرسی های این دانشگاه وارد است و در نوع برگزاری و میزان استقبال دانشجو و نوع نگاه مسئولان دانشگاه نیز می توان آن را رصد کرد، سیاسی، هیجانی و سطحی بودن بحث ها در کرسی ها به جای اندیشه ای بودن این مباحث است که با تعریف کرسی منافات دارد.

برگزاری کرسی به هر قیمت و با هر کیفیتی و بدون نقشه راه مشخص، آسیب جدی دیگری است که در این دانشگاه وارد است؛ به گونه ای که رئیس دفتر فرهنگ اسلامی این دانشگاه در پاسخ به سوال خبرنگار این خبرگزاری مبنی بر اینکه تا چه اندازه توانستید نسبت به تحقق شعار مقام معظم رهبری در برگزاری کرسی ها در این دانشگاه جامه عمل بپوشانید و به آنچه مد نظر ایشان است برسید، گفت: آیا ممکن است کرسی برگزار شود و هدف محقق نشود، از لابلای اظهار نظر های مخالفین و موافقین هم خود این دو گروه و هم شاهدین و حضار کرسی ها دچار هم افزایی می شوند.

و این در حالی است که نداشتن راه و هدف مشخص در برگزاری کرسی ها شاید نتیجه عکس بدهد؛ به گونه ای که  مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای انجمن اهل قلم در سال 81 به مشخص بودن راه در حرکت به مسیر قله تاکید کردند و بیان داشتند: « آزاداندیشى یک حرف و بى‏بندوبارى یک حرف دیگر است. آزاداندیشى این است که شما در حرکت به سمت سرزمین هاى ناشناخته معارف، خودتان را آزاد کنید، بروید، نیروها و انرژی هایتان را بکار بیندازید و حرکت کنید؛ اما معناى بى‏بندوبارى این است که در حرکت به سمت قله یک کوه، اصلاً اهمیت ندهید که از کدام راه بروید. نتیجه این مى‏شود که از راهى مى‏روید و به نقطه‏اى مى‏رسید که نه راه پیش دارید و نه راه پس و فقط راه سقوط دارید! در کوهنوردى، آنهایى که اهل رفتن به ارتفاعاتند، این را کاملاً تجربه کرده‏اند.

خوب، براى اینکه انسان به قلّه برسد، راه وجود دارد؛ باید آن راه را شناخت. هیچ مانعى ندارد که ما یک نقشه راهنما داشته باشیم و بگوییم راههایى که به قلّه مى‏رود، اینهاست و این نقشه راهنما را در جیبمان نگه‏داریم و از آن حفاظت کنیم. این‏کار به معناى این نیست که ما متحجریم، بلکه به معناى این است که ما عاقلیم و مى‏دانیم که بدون این نقشه هدایت، حرکت کردن نااندیشیده ما را به سقوط منتهى خواهد کرد؛ بنابراین، این کارها لازم است. امروز ما احتیاج مبرمى داریم به اینکه تفکر آزاداندیشانه که با آن فرهنگ و علم تولید خواهد شد و گسترش و توسعه واقعى پیدا خواهد کرد، در جامعه رشد پیدا کند و بتواند استعدادهاى افراد را به سمت خود جذب کند. »