لازمه تحول در علوم انسانی تغییر در ساختار‌های آموزشی و مدیریتی است

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، دومین نشست از سلسله نشست‌های علمی در خصوص «توصیه‌های سیاستی در جهت تحقق تحول در علوم انسانی» به همت پژوهشکده تحول علوم انسانی دانشگاه علامه‌طباطبائی، در بستر مجازی برگزار شد.  

عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبائی، اردشیر انتظاری، رئیس دانشکده علوم اجتماعی و کامران شیوندی، مدیر دفتر نظارت و ارزیابی دانشگاه سخنرانان این نشست علمی بودند و ابوالفضل فاتحی دهاقانی، رئیس پژوهشکده تحول در علوم انسانی دبیری این نشست را برعهده داشت.

ابتدا فاتحی دهاقانی به عنوان دبیر این نشست علمی با اشاره به اینکه تحول در علوم انسانی ابعاد مختلفی همچون مباحث نظری و محتوایی، سیاستگذاری، برنامه‌ریزی‌های کلان و راهبردی، مدیریتی، آموزشی و پژوهشی دارد، گفت: دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان تنها دانشگاه تخصصی علوم انسانی کشور، برای ورود به موضوع تحول در علوم انسانی مسئولیت بیشتری نسبت به سایر دانشگاه‌ها دارد و به همین دلیل پژوهشکده تحول علوم انسانی دانشگاه برای بررسی ابعاد مختلف این موضوع ۱۴ نشست تا پایان خردادماه ۱۴۰۱ با محوریت توصیه‌های سیاستی در جهت راهبرد‌ها و راهکار‌ها و شیوه‌های تحقق تحول در علوم انسانی پیش‌بینی کرده است.

وی هدف از برگزاری این نشست‌ها را استفاده از تجربه علمی و عملی استادان و صاحب نظران علوم انسانی از دانشگاه‌های کشور عنوان کرد و افزود: مجموع نظراتی که استادان در این سلسله نشست‌ها ارائه می‌کنند، دستمایه علمی و پشتوانه‌ای قابل اطمینان برای ورود عالمانه در این عرصه مهم است.

رئیس پژوهشکده تحول علوم انسانی دانشگاه علامه طباطبائی با ضروری دانستن برگزاری نشست‌هایی در باره چیستی تحول در علوم انسانی و مباحث محتوایی و نظری آن تاکید کرد: رویکرد این پژوهشکده در نشست‌های پیش رو استفاده از پیشنهادت و توصیه‌های سیاستی اساتید با تجربه در خصوص چگونگی تحقق تحول علوم انسانی است که حاصل تجارب زیسته علمی و اجرایی آنان است.

وی افزود: لازمه تحول در علوم انسانی تحول و تغییر در ساختار‌های آموزشی، پژوهشی، مدیریتی و دیگر ارکان نظام آموزشی و پژوهشی دانشگاه‌ها و وزارتخانه متبوع است.

اولین سخنران علمی نشست انتظاری در سخنان خود با موضوع راهبرد‌ها و برنامه‌های تحول، گفت: از ابتدای انقلاب موضوع تحول در علوم انسانی در دستور کار قرار داشته و در دوره‌های مختلف با فراز و نشیب‌های بسیاری مطرح شده است، ولی بعد از گذشت چندین سال اقدامات و نتایج آن رضایت بخش نبوده است. چرا که موضوع تحول در علوم انسانی یک فرایند نظری صرف نیست که بتوان با نشست در دفتر کار آن را ایجاد کرد. تحول از خلال تعامل با مسائل و با متن جامعه ناشی می‌شود.

وی افزود: سازوکار و ساختار‌های آموزشی و پژوهشی موجود دانشگاه‌ها بیشتر خصلت مصرف دانش را که نوعاً ترجمه‌ای است را اشاعه می‌دهد تا خصلت تولید دانش علوم انسانی و اجتماعی را و تا زمانی که ساختار‌های دانشگاهی مصرفی باشند هیچ تحولی اتفاق نمی‌افتد و تولید انجام نمی‌شود. اگر به صورت جدی به دنبال تحول در علوم انسانی و اجتماعی هستیم باید در ساختار، آیین نامه‌ها و مقررات تغییر ایجاد کنیم. به طور مثال در قوانین ارتقای دانشگاه تعداد مقاله‌های استادان مهم است چرا که ساختار دانشگاه‌ها به دنبال تحول و تولید نیست. استادان می‌توانند در طول یک سال سه الی چهار مقاله مصرفی بنویسند، ولی برای نوشتن یک مقاله تولیدی به زمان بیشتری نیاز است. پس تا زمانی که در ساختار دانشگاه تحول رخ ندهد، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که در فعالیت‌های استادان و دانشجویان تحول و تولید اتفاق افتد.

انتظاری ادامه داد: شرایط ما یک شرایط دانشگاه تولیدی نیست، ولی به دنبال تحول هستیم. دانشگاه‌های ما دانشگاه سکولار هستند. سکولار معانی مختلفی دارد و من اینجا آن را به معنای تفکیکی در نظر می‌گیرم، یعنی ساحت دانش از ساحت اجرا جدا است. وقتی دانشگاه سکولار می‌شود به رانت خواری‌ها، بدبختی‌ها، فلاکت‌ها و سایر مسائلی که در جامعه وجود دارد توجه نمی‌کند. دانشگاه سکولار باید تبدیل به دانشگاه مسئول شود و خود را در مقام و موقعیت آمر به معروف و ناهی از منکر بداند و به دانشگاه تولیدی تبدیل شود.

وی افزود: نخست باید موانع ساختاری را از میان برداریم و بعد به فکر تحول باشیم.

لازمه تبدیل حرف‌ها از شعار به شعور، شناخت موانع ساختاری است

وی با بیان اینکه معرفت از خلال مبارزه و جهاد علمی به دست می‌آید، گفت: منظور از مبارزه، مبارزه و جهاد علمی دانشگاه در مواجهه با آسیب‌ها و مسائل اجتماعی است که در جامعه وجود دارد. از خلال این نوع مبارزه و این نوع جهاد علمی است که معرفت جدید در دانش‌های علوم انسانی و اجتماعی تولید می‌شود؛ بنابراین دانشگاهِ با ورود جهادگونه علمی و پژوهشی است که می‌تواند معرفت تولید کند و تحول ایجاد کند. در دانشگاه بوروکراتیزه شده نمی‌توان از مشکلات و مسائل جامعه و دولت صحبت کرد. لازمه تبدیل حرف‌ها از شعار به شعور، شناخت موانع ساختاری است. با شناخت درست موانع می‌توانیم آن‌ها را رفع کنیم و تحول را رقم بزنیم. نباید از رادیکال بودن بترسیم، باید روحیه جهادی، انقلابی و تحول گرا داشته باشیم تا بتوانیم به نتیجه برسیم.

انتظاری با اشاره به ضرورت تعمیق دانش اجتماعی و درگیر شدن با مسائل جامعه به عنوان عناصر اصلی در تحول، افزود: یکی از ارکان مورد نیاز برای تحول که در سیره نبوی و منابع دینی نیز وجود دارد تعمیق دانش اجتماعی است. قبل از اسلام، انسان یک موجود ذاتی انگاشته می‌شد؛ بنابراین وقتی اندیشه ذات گرا باشد انسان موجودی متغیر محسوب نمی‌شود. وقتی انسان موجودی متغیر نباشد، در نتیجه انسان موضوعی برای شناسایی نخواهد بود. از اسلام به بعد انسان تبدیل به موجود متغیر می‌شود و این نقطه عطفی برای شکل‌گیری اندیشه اجتماعی است.

وی ادامه داد: فیلسوفان، عالمان و استادان مختلف ایرانی و غیر ایرانی بسیاری داریم که به ابعاد انسان به عنوان موجود متغیر پرداخته اند. عرفای ما که اندیشه‌های بسیار عمیق و اصیلی در رابطه با انسان دارند و موضوع متغیر بودن انسان در اندیشه آن‌ها عمیق است کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. ما نیاز به تعمیق اندیشه‌های خود نسبت به قدما و اندیشمندان مسلمان داریم و به موازات این تعمیق اندیشه‌های انسانی و اجتماعی به بررسی و نقد نظریه‌های غربی نیز نیاز داریم.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی در پایان سخنان خود گفت: رکن دیگر تحول درگیر شدن با مسائل جامعه است. دانشگاه باید بتواند در میدان اجتماعی و حل مسائل آنچه را که آموخته به کار گیرد و در جریان مبارزه با مسائل جامعه، تولید معرفت کند. اگر این ارکان به صورت منسجم و هدفمند در کنار یکدیگر دیده شود، تحول در علوم انسانی ایجاد می‌شود.

ظرفیت دانشگاه علامه طباطبائی برای تحقق تحول در علوم انسانی یک ظرفیت متمایز و منحصر به فرد است
در بخش دیگری از این نشست معتمدی با بیان اینکه تحول درعلوم انسانی یکی از اهداف راهبردی دانشگاه علامه طباطبائی است، گفت: به دنبال تحقق این امر هستیم. رویکرد کلی برنامه راهبردی تحول این است که همه دانشکده‌ها، گروه‌های آموزشی و استادان در راستای برنامه‌های دیگر خود، موضوع تحول در علوم انسانی را به صورت جدی مورد توجه قرار دهند و پیشنهاد‌های خود را برای پرداختن به این موضوع به ما دهند. برنامه راهبردی دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی در شرف نهایی شدن است. ما در هفته‌های اخیر جلسات و نشست‌هایی را با مدیران دانشکده‌ها برگزار کردیم تا بتوانیم این برنامه را نهایی کنیم و به خوبی مورد توجه گروه‌های مختلف در سال جاری قرار گرفته و در سال‌های بعد نیز با انگیزه بیشتر و عمق بیشتر برنامه راهبردی شکل خواهد گرفت و در آن مسیر حرکت خواهیم کرد.

وی عنوان کرد: انتظارم از سخنرانان و شرکت کنندگان در این مجموعه نشست‌ها این است که به ما بگویند، با چه شرایطی و با چه اقدامات و مقدماتی می‌توانیم گام به گام به تحول نزدیک شویم. تحول در علوم انسانی باید تبدیل به گفتمان متداول علمی در فضای دانشگاه شود. هر چند دستگاه‌ها و مجوعه‌ها و مؤسسات دیگر نیز مسئولیت تحقق این تحول را برعهده دارند، اما به نظر می‌رسد ظرفیت دانشگاه علامه طباطبائی یک ظرفیت متمایز و منحصر به فرد در بین نهاد‌های دیگر است. به ویژه وقتی این ظرفیت با حمایت استادان دانشگاه همراه می‌شود و استادان به ما می‌گویند که در این جهت چه گام‌هایی را می‌خواهند بردارند. امیدوارم به زودی بتوانیم از دستاورد‌های این مجموعه نشست‌ها در تحقق تحول علوم انسانی استفاده کنیم.

هدف از روان شناسی تحول دینداری کمک به افراد برای دست‌یابی به شخصیت توحیدی است

کامران شیوندی به عنوان آخرین سخنران این نشست علمی در خصوص توصیه‌های سیاستی در روان‌شناسی تحول دینداری سخن گفت و اظهار کرد: روان‌شناسی تحول دینداری، یک حوزه مطالعاتی زیر شاخه روان‌شناسی دین است و در پاسخ به این سوال اساسی که دینداری از کودکی تا بزرگسالی چه تحولاتی پیدا می‌کند، شکل گرفته است. اینکه درک و فهم انسان از مفاهیمی مثل ایمان، دعا، نبوت، انگیزه و داوری دینی، احساس مسئولیت، کتاب مقدس و … چگونه متحول می‌شود و در ذهن انسان، رابطه باور‌های دینی در افرادی که پدر و مادر دیندار دارند با افرادی که پدر و مادر بی دین دارند چگونه شکل می‌گیرد.

وی تصریح کرد: در روان‌شناسی تحول دینداری نیاز به روش فهم دینی است که این روش مقدم بر روش تجربی است و افراد تا آن را متوجه نشوند، نمی‌توانند به این حوزه وارد شوند. بر خلاف روان‌شناسی مرسوم، زبان، مفاهیم و اصطلاحات در روان‌شناسی تحول دینداری از جنس دینی و با فرهنگ و تمدن اسلامی سازگار هستند. ما یافته‌هایی را در روان‌شناسی تحول دینداری به دست می‌آوریم که نحوه به کارگیری این یافته‌ها ممکن است متفاوت از روان شناسی مرسوم باشد. در روان‌شناسی تحول دینداری دامنه بررسی ما عمق بیشتری پیدا می‌کند و هدف آن کمک به افراد برای دست‌یابی به شخصیت توحیدی است.

وی در این نشست ضرورت برگزاری نشست‌های تخصصی استادان رشته روان‌شناسی و روان‌شناسی تربیتی با استادان حوزه‌های علمیه، آگاهی بخشی عمومی نسبت به روان‌شناسی تحول شناختی در انسان برای عموم مردم به خصوص مربیان، والدین، استادان رشته‌های مختلف، به ویژه رشته‌های مرتبط که در عرصه آموزش و پرورش به معنای عام فعالیت می‌کنند، ضرورت برگزاری کرسی‌ها و جلسات نقد نظریه‌های غربی، ارائه راهکار‌های تربیتی به مسئولین سیاست‌گذار و تصمیم گیر کلان کشور در حوزه‌های تربیتی و حمایت از تألیف کتب درسی در رشته روان‌شناسی تحول دین‌داری به صورت مشترک در حوزه و دانشگاه را به عنوان توصیه‌های سیاستی روان‌شناسی تحول دینداری مطرح کرد و گفت: این توصیه‌ها می‌توانند در جهت تحول در علوم انسانی بسیار تاثیرگذار باشند.