پارادوکسی به نام «دکترای مهارت»

گروه علمی «خبرگزاری دانشجو» - ناصر وحیدی، کارشناس ارشد علم و فناوری؛ به تازگی و برای چندمین بار، از سوی مسئولان دانشگاه جامع علمی-کاربردی بحث ایجاد مقاطع تحصیلی تکمیلی با عنوان کارشناسی ارشد مهارتی و دکتری مهارتی مطرح شده است.

ناصر وحیدی در این یادداشت نکاتی در ارتباط با این رویکرد بیان کرده که به آن اشاره می شود.
 

بحث اول: فلسفه ایجاد دانشگاه‌های مهارتی
 

 اساساً باید معلوم بشود که فلسفه ایجاد دانشگاه های مهارتی چه بوده است؟ و بنا بود چه خلائی را برطرف کنند؟

بررسی اجمالی تاریخ نظام های آموزشی کشورهای جهان حاکی از آن است که به دنبال انقلاب صنعتی و پیشرفت های علمی و صنعتی، آموزش های مهارتی به طور بی سابقه ای افزایش یافتند.

همزمان با تحولات جهانی و توسعه تکنولوژی در ایران، موسسات آموزش عالی در کشور با رویکرد علمی- کاربردی شروع به فعالیت کردند؛ هنرسرای عالی نارمک (دانشگاه علم و صنعت ایران فعلی) و پلی تکنیک تهران (دانشگاه امیرکبیر فعلی) زاده تحولات آن عصر هستند.
 

اما با تغییر رویکرد نهادهایی چون هنرسرای عالی نارمک و پلی تکنیک تهران، خلا چنین آموزش هایی بشدت در کشور و بعد از جنگ تحمیلی احساس می شد، بنابراین دلسوزان به فکر بنیانگذاری دانشگاه جامع علمی- کاربردی افتادند. دانشگاهی باشد که مهارت های لازم نیروی انسانی کشور را جهت برآوردن نیازهای شغلی فراهم کند.

فرق علمی-کاربردی با نظام آموزش دانشگاهی مرسوم در این است که در علمی-کاربردی بعد مهارتی غلبه دارد؛ به طور عمده هدف این است که افراد کار کردن در فضای واقعی را آموزش ببینند و از ارائه خدمات غیراستاندارد در محیط کار جلوگیری شود، لذا مطلوب آن است که روح حاکم بر نهادهای آموزشی، یادگیری یک فعالیت مهارتی بر اساس یکسری استانداردهای مشخص باشد.

اغلب مراد از مهارت، فعالیت هایی با الگوریتم ثابت است؛ به این معنی که فرد الگوریتم مشخصی را یاد می گیرد و آن را تکرار می کند مثل رانندگی اتومبیل.
 

بحث دوم: فلسفه دوره دکتری
 

آنچه در مورد دوره دکتری مورد توجه قرار می گیرد، یادگیری فرایند پژوهش های عمیق و جدی جهت انجام پروژه های علمی و فنی است که به فرد قابلیت توسعه و جا به جایی مرزهای علمی و فنی را می دهد.

مدرک دکتری به کسی داده می شود که توانسته باشد کار جدیدی را ارائه کند یا نظام های موجود را ارتقا دهد؛ در کل نظام های آموزشی دنیا، فلسفه دوره دکتری همین می باشد. دوره کارشناسی ارشد نیز دورهای است که اغلب، دانشجویان در یک فضای گلخانه ای فرایند حل مسئله را یاد می گیرند.
 

بحث سوم: دلایل مسئولان فعلی دانشگاه جامع علمی-کاربردی برای ایجاد دوره کارشناسی‌ارشد و دکتری مهارتی
 

مدتی است در مصاحبه های مسئولان دانشگاه جامع علمی-کاربردی سخن از راه اندازی دوره های ارشد و دکتری مهارتی به میان آمده است؛ این مسئولان مهم ترین دلیلی که برای راه اندازی این دوره ها عنوان می کنند، مطالعه 80 کشور دنیا و الگوگیری از نظام آموزشی آنهاست.
 

می دانیم که در آموزش عالی کشورهای دنیا دو رویکرد نظری و تولید علم و کاربرد علم وجود دارد و در همه کشورهای دنیا آموزش علوم کاربردی و در نتیجه آن توسعه مهارت بر رویکرد نظری غلبه دارد.

این درست است که کشورهای دنیا برای توسعه علوم کاربردی مقاطع عالیه تحصیلی اعم از کارشناسی ارشد و دکتری دارند، اما باید قبول کرد که مهارت و هدف از مهارت در نظام آموزش مهارت (دانشگاه جامع و فنی و حرفه ای) چیزی غیر از علوم و دانش های کاربردی است.
 

متاسفانه در حال حاضر شاهد شکل گیری دوره های ارشد و دکتری در دانشگاه جامع علمی-کاربردی با رویکرد الگوگیری از کشورهای دنیا هستیم؛ سوالی که مطرح می شود این است که چه فرقی میان دانشگاه های ارائه دهنده علوم کاربردی با دانشگاه جامع علمی- کاربردی(مهارتی) وجود دارد؟ آیا غیر از این است که مغالطه بزرگی توسط مسئولین دانشگاه جامع علمی- کاربردی کشور در حال شکل گیری است که آنها مهارت را با علوم کاربردی اشتباه گرفته اند و کم کم به دنبال تبدیل این دانشگاه به علم و صنعت (هنرسرای عالی نارمک سابق) و امیرکبیر (پلی تکنیک تهران سابق) هستند؟ اگر بناست دانشگاه جامع علمی-کاربردی خلا مهارتی و نیازهای مهارتی نیروی کار کشور را تامین کند چه لزومی دارد که سطوح دوره های تحصیلی خود را گسترش دهد؟

در ماده سوم اساسنامه دانشگاه جامع علمی-کاربردی هدف این دانشگاه چنین آمده است: هدف دانشگاه جامع علمی– کاربردی، فراهم آوردن موجباتی است که مشارکت سازمان ها و دستگاه های اجرایی دولتی و غیر دولتی را برای تربیت نیروی انسانی متخصص و مورد نیاز بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور ممکن سازد، به نحوی که فارغ التحصیلان هر یک از مؤسسات وابسته به این دانشگاه بتوانند برای کاری که به آنها محول می شود دانش و مهارت لازم را کسب کنند.

آیا ایجاد دوره های دکتری و ارشد در این دانشگاه تناقض ذاتی با هدف این دانشگاه ندارد؟ آیا این دوره ها مهارت نیروی انسانی فعال کشور را زیاد می کند؟ اگر بناست دانشگاه جامع علمی-کاربردی هم توسعه مهارت نیروی انسانی کشور را در ارتقا و تعریف دوره های عالیه آموزش تعریف و تبیین کند، چه کسی مهارت مورد نیاز و مورد توجه در هدف از تاسیس این دانشگاه را باید ساماندهی کند؟
 

نگارنده خوشحال می شود که پاسخ مسئولان دانشگاه جامع علمی- کاربردی را در این رابطه بشنود.