به گزارش گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»، طبق این اطلاعات، مجموعا در بهار سال‌جاری تعداد چکهای برگشت خورده در حدود 24 درصد کمتر از تعداد چکهای برگشت خورده در سال قبل بوده‌است. همچنین ارزش چکهای مبادله شده در خرداد امسال در حدود 50 درصد بیش از ارزش چکهای مبادله شده در خرداد سال قبل بوده است.
آخرین گزارش از وضعیت چکهای مبادله و برگشت خورده در اقتصاد ایران در تازه‌ترین نسخه از «گزارش شاخص‌های ماهانه اقتصادی» بانک مرکزی منتشر شده که وضعیت این شاخص‌ها را تا پایان خرداد 1392 مشخص کرده‌است.
چقدر چک مبادله شد؟
بر اساس آمارهای منتشرشده، در خرداد ماه سال‌جاری در اتاق پایاپای اسناد بانکی تهران در حدود 9/3 میلیون برگ سند (چک) مبادله شد که مبلغ ارزش کل آنها به میزان تقریبا 5/92 هزار میلیارد تومان بوده‌است. مقایسه این آمار با تعداد و ارزش چکهای مبادله شده در اردیبهشت‌ماه، نشان از کاهش مبادله چک در خرداد ماه سال‌جاری نسبت به ماه پیشین، هم از لحاظ تعداد و هم از لحاظ ارزش دارد؛ چرا که آمار منتشر شده قبلی در خصوص مبادلات چک در اردیبهشت، نشانگر مبادله حدود4 میلیون چک به ارزش 6/98 هزار میلیارد تومان در این ماه بود. این موضوع نشان می‌دهد در خرداد ماه در مقایسه با ماه قبل، تعداد 192 هزار برگ چک کمتر مورد مبادله قرار گرفته‌است. همچنین مجموع چکهای مبادله شده در خرداد نسبت به اردیبهشت نیز، ارزشی در حدود 6 هزار میلیارد تومان کمتر داشته‌است.
این ارقام را می‌توان با استفاده از ارقام یک سال به عنوان سال پایه تعدیل کرد تا بتوان تغییرات تعداد و ارزش را به صورت ساده‌تری دنبال کرد. بانک مرکزی این کار را در خصوص آمار مربوط به چک، با قرار دادن اعداد سال 1390 به عنوان ارقام سال پایه و معادل عدد 100 انجام می‌دهد؛ یعنی فرض می‌شود تعداد چک‌ها در هر ماه از سال 1390 به طور متوسط، معادل 100 باشد و همین روال برای ارقام ارزش و مبلغ چک‌ها نیز با قرار دادن عدد 100 برای متوسط ارزش چکهای مبادله شده در هر ماه از سال 1390 انجام می‌شود.
کاهش تعداد و ارزش چک‌ها
به این ترتیب، مشخص می‌شود عدد شاخص تعداد چکهای مبادله‌شده در خرداد معادل 90 شده است. در حالی که این عدد در اردیبهشت معادل 4/94 بود. این تغییرات حاکی از کاهشی معادل 7/4 درصد در تعداد چکهای مبادله شده در خرداد است. به همین ترتیب، شاخص ارزش چکهای مبادله شده در خرداد نیز به رقم 7/150 رسیده که در مقایسه با رقم 5/160 مربوط به اردیبهشت‌ماه، نشانگر کاهشی 1/6 درصدی در مبلغ ارزش چکهای مبادله شده در خردادماه نسبت به اردیبهشت‌ماه بوده‌است.
این ارقام نشان می‌دهد درصد کاهش در ارزش چک‌ها، نسبت به درصد کاهش در تعداد چکهای مبادله شده پایین‌تر بوده‌است که معادل این است که «متوسط ارزش هر چک مبادله شده در خرداد ماه نسبت به اردیبهشت‌ماه» کمتر بوده یا به عبارت دیگر هر چک مبادله شده، به طور متوسط مبلغ کمتری داشته است. این موضوع با توجه به تورم موجود در کشور پدیده‌ای تقریبا غیرمنتظره محسوب می‌شود؛ چرا که با رشد قیمت‌های اجناس مبادله‌شده، اسناد و چکهای مورد مبادله شده برای خرید و فروش آنها نیز طبیعتا باید ارقام بیشتری داشته باشد.
از طرفی می‌توان ارقام مربوط به مبادلات چک در خرداد 1392 را با ارقام مبادلات با خرداد سال قبل نیز مورد مقایسه قرار داد. امری که نشان می‌دهد در این یک سال، تعداد چکهای مبادله‌شده در حدود 1/9 درصد کمتر بوده، در حالی که ارزش چکهای مبادله شده در این مدت حدود 1/50 درصد بیشتر بوده‌است.
چکهای مبادله شده در بهار
با استفاده از آمار ارائه شده می‌توان تعداد و ارزش کل چکهای مبادله شده در بهار سال‌جاری را نیز مشخص کرد. به این ترتیب، مشاهده می‌شود که در این بازه سه ماهه، مجموعا در حدود 4/10 میلیون چک مورد مبادله قرار گرفته که ارزش کلی آنها حدودا 3/240 هزار میلیارد تومان بوده‌است. این در حالی است که در بهار سال قبل، تعداد چکهای مبادله شده در حدود 2/11 میلیون برگ و ارزش آنها نیز، در حدود 9/169 هزار میلیارد تومان بوده‌است. این ارقام نشان می‌دهد در بهار سال‌جاری در مقایسه با بهار سال 1391، تعداد چکهای مبادله شده حدودا 5/7 درصد کمتر شده و در مقابل، ارزش آنها 4/41 درصد بیشتر شده‌است.
رشد 53 درصدی ارزش هر چک در بهار
آمار ارائه شده حاکی از این است که در خرداد ماه سال‌جاری، هر چک مبادله شده به طور متوسط ارزشی حدودا به میزان 0/24 میلیون تومان داشته‌است. این در حالی است که در اردیبهشت‌ماه به طور متوسط ارزش هر چک مبادله شده در حدود 4/24 میلیون تومان بوده‌است که نشان می‌دهد ارزش متوسط هر چک در خردادماه نسبت به اردیبهشت‌ماه، حدودا 400 هزار تومان کمتر بوده که نشانگر کاهشی ماهانه و تقریبا 4/1 درصدی در ارزش متوسط هر چک مبادله شده در خرداد است.
این در حالی است که در بهار سال‌جاری، ارزش متوسط هر چک مبادله شده حدودا به میزان 1/23 میلیون تومان بوده که در بهار سال گذشته، این رقم به میزان 1/15 میلیون تومان بوده‌است. این موضوع نشان می‌دهد به طور متوسط در سه ماهه ابتدایی امسال، ارزش هر چک به طور متوسط 8 میلیون تومان بیشتر از رقم آن در سه ماهه ابتدایی سال پیش بوده که رشدی 53 درصدی را نشان می‌دهد.
کاهش 24 درصدی چکهای برگشتی
آمار منتشرشده حاکی از این است که در خرداد ماه سال‌جاری، در حدود 420 هزار چک به ارزش 9/3 هزار میلیارد تومان برگشت خورده‌است. این در حالی است که در اردیبهشت‌ماه، تقریبا 415 هزار چک برگشت خورده که ارزش کل آنها نیز 6/4 هزار میلیارد تومان بوده‌است. به این ترتیب، در خرداد ماه سال‌جاری نسبت به اردیبهشت‌ماه، حدودا 5 هزار چک بیشتر برگشت خورده که ارزش آنها نیز، حدودا 710 میلیارد تومان کمتر بوده است. این موضوع حاکی از این است که در خردادماه نسبت به ماه قبل، حدودا تعداد 2/1 درصد چک بیشتری برگشت خورده، حال آنکه ارزش این چکهای برگشتی، تقریبا 4/15 درصد کمتر بوده‌است.
اما با استفاده از آمار کلی برای سه ماه نخست سال‌جاری، می‌توان محاسبه کرد که مجموعا در بهار امسال، 1/1 میلیون برگ چک برگشت خورده و ارزش چکهای برگشتی نیز حدودا 7/10 هزار میلیارد تومان بوده‌است. این در حالی است که در بهار سال قبل، حدودا 5/1 میلیون برگ چک با مبلغ 1/10 هزار میلیارد تومان برگشت خورده بود. به این ترتیب می‌توان ملاحظه کرد که مجموعا بهار سال‌جاری نسبت به بهار سال گذشته، شاهد کاهشی 24 درصدی در تعداد چکهای برگشتی و افزایشی 1/6 درصدی در ارزش چکهای برگشت‌خورده بوده‌است.
رقم 9 میلیون تومانی هر چک برگشتی
آمار منتشرشده حاکی از این است که ارزش متوسط هر چک برگشتی در خرداد ماه سال‌جاری، در حدود 3/9 میلیون تومان بوده‌است. این در حالی است که ارزش متوسط هر چک برگشت‌خورده در فروردین ماه سال‌جاری، در حدود 7/7 میلیون تومان و در اردیبهشت‌ماه، در حدود 1/11 میلیون تومان بود. موضوعی که نشان می‌دهد ارزش متوسط هر چک برگشتی در خرداد، نسبت به فرودین ماه بیشتر و نسبت به اردیبهشت‌ماه کمتر بوده‌است. ارزش متوسط هر چک برگشت‌خورده در خرداد سال گذشته 6/6 میلیون تومان بود.
به طور متوسط در بهار سال‌جاری نیز، هر چک برگشتی ارزشی در حدود 5/9 میلیون تومان داشته که در مقایسه با ارزش متوسط 8/6 میلیون تومانی چکهای برگشت خورده در بهار سال قبل، روند افزایشی را نشان می‌دهد.
کاهش نسبت چکهای برگشت خورده
برخی از کارشناسان می‌گویند برای این که تصویری از فضای اعتماد تجاری در کسب‌وکار فعالان اقتصادی به دست آید، می‌توان از آمار تغییرات برگشت چک در بازه‌های زمانی استفاده کرد. گفته می‌شود به دلیل تورم موجود و افزایش طبیعی رقم اسمی هر چک، استفاده از «شاخص‌های ارزش چک» و تغییرات آن معیار مناسبی نیست و بهتر است از «شاخص‌های تعداد چک» استفاده کرد. با این حال ممکن است به دلیل تغییراتی در شیوه‌های پرداخت یا قوانین چک، در دوره‌ای «تعداد کل چکهای مبادله شده» افزایش پیدا کند و به تبع آن «تعداد کل چکهای برگشت خورده» نیز افزایش یابد. این نشان می‌دهد هر افزایشی در تعداد چکهای برگشتی، لزوما نمی‌توان منعکس‌کننده افزایش نااطمینانی و برگشت چک در بازار باشد. به این ترتیب، گفته می‌شود شاخصی که بیش از شاخص‌های دیگر می‌توان این نااطمینانی و برگشت چک در بازار را نشان دهد، «درصد تعداد چکهای برگشت خورده به کل چکهای مبادله شده» در هر دوره است.
بر اساس آمارهای منتشر شده در گزارش شاخص‌های ماهانه اقتصادی بانک مرکزی، در خردادماه امسال 9/10 درصد از کل تعداد مبادله شده برگشت خورده است. این در حالی است که در اردیبهشت‌ماه این رقم در حدود 3/10 درصد و در فروردین‌ماه نیز این رقم در حدود 6/11 درصد بوده است. به طور متوسط در سه ماه نخست امسال هم درصد تعداد چکهای برگشتی به کل چکهای مبادله شده، 8/10 درصد بوده است. این در حالی است که در خرداد سال قبل، 1/13 درصد تعداد چک‌ها و در بهار سال قبل نیز به طور متوسط 2/13 درصد تعداد چک‌ها برگشت می‌خورد که مقایسه آن با آمار جدید، نشانگر کاهشی بیش از 2 درصدی در نسبت «تعداد چکهای برگشت خورده به کل چکهای مبادله شده» است.