از بررسی نگاه شریعتی به مدرنیته تا تبیین رابطه شهید‌مطهری و جریان روشنفکری دینی

گروه اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ استودیو 12، برنامه زاویه، برنامه‌ای که به عنوان یک مجله فرهنگی شناخته شده و قرار است درباره موضوعات مختلف حوزه علوم انسانی به بحث و تبادل‌نظر بپردازد.

 

ساعت 8 شب است که تنها یک نفر از گروه تولید برنامه در استودیو حاضر است. البته مجری هم در اتاق گریم بسر می‌برد. از تعداد صندلی‌های خالی می‌شد حدس زد قرار است چند نفر این برنامه را روی آنتن بفرستند. در استودیو 12 تعدادی صندلی بود که البته گرافیست برنامه‌ می‌گفت تعداد افراد گروه تولید بیشتر از صندلی‌هاست.

 

با گذشت زمان، کم کم گروه تولید برنامه وارد استودیو  ‌شدند. وقتی وارد صحنه فیلمبرداری شدم چهار دکور متفاوت مشاهده کردم، البته از هر زاویه‌ای که نگاه می‌کردی «زاویه» دیده می‌شد.

 

حدود 12-10 پروژکتور برای دکور زاویه روشن بود تا برنامه هر چه بهتر اجرا شود. دویدن‌های پیاپی تهیه‌کننده برنامه این مدعا را به خوبی اثبات می‌کرد.

 

با آقای خداوردیان، تهیه‌کننده برنامه نزد کارگردان تلویزیونی رفتیم، کارگردان دستش روی قلبش بود و می‌گفت قلبم درد می‌کند به احتمال زیاد شب پراسترسی داریم.

 

آقایان زرشناس و زیباکلام که میهمانان برنامه بودند بعد از رفتن به اتاق گریم حدود ساعت 8:20 وارد استودیو شدند.

 

نظر زیباکلام را نسبت به برنامه زاویه جویا شدیم. وی در پاسخ گفت: آقای ضرغامی از آنجا که در فضای دانشجویی بودند، قطعاً می‌دانند که برای دانشجویان و اقشار فرهیخته جامعه برنامه‌هایی از نوع زاویه بیشتر از سریال‌های بی‌محتوا مخاطب دارد، البته صدا و سیما هر اقدامی بکند یک عده نق می‌زنند و انتقاد می‌کنند، اما آقای ضرغامی باید بداند که چنین برنامه‌هایی برای درصد زیادی از دانشجویان جالب است. این نوع برنامه‌ها در همه جای دنیا وجود دارد، کانال 2 انگلیس بیشتر زمان خود را به برنامه‌های تاریخی، علمی، فلسفی و سیاسی اختصاص می‌دهد.

 

وی تصریح کرد: در ایران نیز قاعدتاً شبکه 4 سیما که شبکه فرهیختگان است و با این تفکر شکل گرفته و بیشتر مخاطبان آن اقشار تحصیلکرده جامعه هستند، قطعاً چنین برنامه‌هایی مفید فایده خواهد بود، در حالی که اکثر شبکه‌های صدا و سیما اصرار دارند مردم را در معرض دیدگاه‌های دولتی قرار دهند، اما کار ویژه شبکه 4 چنین رویکردی ندارد.

 

زرشناس در رابطه با زاویه گفت: این برنامه خیلی موثر است و می‌تواند برای فرهیختگان جامعه خیلی مفید باشد. بنده از نوع برگزاری این برنامه با مدیریت جدید بسیار راضی بودم؛ چرا که احساس می‌کنم در مدیریت قبلی یک مقدار تمایلات شخصی در موضع‌گیری دخالت می‌کرد، ولی این بار فضا یک فضای برابر و عادلانه‌ بود و این امکان ایجاد شد که صحبت‌ها گفته شود.

 

ساعت 8:30 بود که مجری روی صحنه رفت، آخرین هماهنگی‌ها برای اجرا صورت گرفت. وقتی به پشت صحنه برگشتم یک صندلی خالی برای نشستن پیدا نشد. تمامی مسئولان برنامه آماده اجرای برنامه بودند. از کارگردان برنامه تا منشی صحنه و مدیر صحنه و نورپرداز و گرافیست و صدابردار.

 

برنامه زاویه برنامه‌ای درباره موضوعات مختلف حوزه علوم انسانی است که از شبکه فرهیختگان پخش می‌شود. زاویه که به عنوان یک مجله فرهنگی شناخته می‌شود، هر هفته با دعوت از استادان حوزه علوم انسانی درباره مهمترین موضوعات فرهنگی روز به بحث و تبادل‌نظر می‌پردازد.

 

برنامه‌ای که می‌توان آن را یک کرسی نظریه‌پردازی دانست که می‌تواند الگویی برای اجرایی کردن کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها باشد. این تنها برنامه تخصصی صدا و سیماست که به وضعیت و چیستی علوم انسانی می‌پردازد؛ اندیشه‌محور بودن این برنامه چیزی است که آن را از دیگر مناظرات جدا می‌کند.

 

موضوع این هفته برنامه زاویه «ما، غرب و مدرنیته» و مهمانان آن شهریار زرشناس، فعال فرهنگی و صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی بود. برنامه با گفتن یک، دو، سه کارگردان هنری آغاز شد.

 

مهمانان زاویه بعد از سه میان‌برنامه در صحنه حاضر شدند و قسمت اصلی برنامه شروع شد. شروع دوباره بحث مدرنیته، غرب، خدا، توسعه و ... تکرار جدیت زرشناس و سخنان نقض زیباکلام که پشت صحنه را به وجد می‌آورد. جدیت کار و جذاب بودن بحث به قدری بود که عوامل تولید گذر زمان را متوجه نشدند و کارگردان اذعان کرد که چقدر امشب زود گذشت.

 

انگار یک ساعت و نیم برنامه چند دقیقه بود؛ در آخر تکاپوی عوامل تولید را برای تیتراژ پایانی شاهد بودیم؛ فریاد عوامل پشت صحنه که تنها یک دقیقه مانده تا خداحافظی مجری و بسته شدن زاویه و صدای خسته نباشید و خدا وقت که فضای سالن را پر کرده بود. زرشناس، مجری برنامه، زیباکلام، خداوردیان، «چیک چیک» عکس یادگاری و این آخرین صحنه‌ای بود که از زاویه می‌شد دید.

 

آخر برنامه بود که به سراغ تهیه‌کننده برنامه زاویه رفته و سوالاتی درباره این قسمت «زاویه» مطرح کردم.

 

وی درباره تفاوت کارکرد گروه جدید مدیریتی با گروه قبل گفت: اساساً این برنامه درباره مسائل و مشکلاتی که سر راه علوم انسانی است، فعالیت می‌کند و می‌خواهد آن موارد را مورد کنکاش قرار دهد، البته این روند در گذشته هم دنبال می‌شده منتها تغییری در تهیه‌کنندگی برنامه زاویه اتفاق افتاده که این امر در سایر برنامه ها نیز متداول است.

 

خداوردیان در رابطه با اقبال مردم نسبت به برنامه نیز گفت: همان طور که مستحضرید در خصوص هر شبکه‌ای سیاستگذاری خاصی شده و شبکه 4 هم شبکه فرهیختگان بوده و مخاطب برنامه اش مشخص است، البته این مطلب بدین معنا نیست که سایر مردم برنامه را نگاه نمی‌کنند و خاص دانشجویان و فرهیختگان است.

 

وی ادامه داد: به خاطر اینکه مخاطب نسبت به برنامه زاویه فضای ذهنی داشت، همان ساختار را حفظ کردیم و با همان تیم سیاست‌گذاری کار کردیم. مباحثی که در این گونه برنامه‌ها مطرح می‌شود برای جامعه دانشگاهی بسیار موثر خواهد بود؛ با توجه به جایگاه شبکه 4 سیما و بازخوردی که از جامعه دانشگاهی می‌گیریم، مباحثی در برنامه «زاویه» مورد چالش قرار می‌گیرد که هم مخاطب برنامه پیدا می شود و هم مخاطب از برنامه بهره‌برداری می‌کند.

 

تهیه کننده برنامه زاویه گفت: با توجه به تاکیدات رهبری در خصوص برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی می‌طلبد که دانشگاه‌ها هم چنین فضایی را ایجاد کنند که البته در شش ماه گذشته چنین اتفاقاتی در حال رخ دادن است.

 

خداوردیان افزود: ما به دنبال آن هستیم که علاوه بر اینکه مخاطب خاص خود را حفظ کنیم، بتوانیم کمیت مخاطب عام خود را هم افزایش دهیم؛ به همین خاطر از مجری خواستیم از کلمات ثقیل استفاده نکند، اما باید این را مدنظر گرفت که برنامه زاویه از شبکه 4 پخش می‌شود و این شبکه، شبکه فرهیختگان است.

 

وی ادامه داد: برنامه زاویه به دنبال آن نیست که بخواهد یک نوع تفکر خاصی را القا کند، اساساً برنامه زاویه  افراد دو طیف را در هر مولفه‌ای دعوت می‌کند، نظر له و علیه را می‌شنود و قدر متیقنات موضوع و نقطه تفاوت را هم مشخص می کند. بر سر همین موضوعات چالش به وجود می‌آید و نظرات مخالف و متفاوت بیان می‌شود که نتیجه‌گیری قطعاً برعهده مخاطب خواهد بود.

 

تهیه کننده برنامه زاویه در پایان گفت: در هدف برنامه زاویه هم اسلامی کردن علوم انسانی و هم بومی کردن آن می‌گنجد. رفع کاستی‌ها و معضلات موجود در علوم انسانی نیز در این برنامه مطرح است، به همین خاطر سعی خواهیم کرد به همه موضوعات علوم انسانی بپردازیم، اما به خاطر وقت کم برنامه، امکان دارد که در مورد موضوعی خاص تنها یک تلنگر زده شود.