چرا استاد به دانشجو محل نمی گذارد؟

گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»؛ دانشجو اگر باشید، فرقی نمی‌کند دانشجوی چه رشته، چه دانشگاه، دولتی یا آزاد، پیام نور یا علمی- کاربردی هستید؛ دانشجو اگر باشید بالاخره یک روزی، یک جایی، گره کارتان به دست استاد  افتاده است.

 

در منابع دینی، در خصوص رابطه معلم و متعلم سخن زیاد است، در ادبیات فارسی هم کم حکایت نداریم. در یک نگاه کلی اغلب از حق معلم بر گردن شاگرد و مسئولیت هایش شنیده ایم، ولی این بار می خواهیم سراغی از حقوق دانشجو در برابر استاد بگیریم. شاید به نظر شما هم سوال غریبی است؛ مگر دانشجو حقی هم دارد آن هم در برابر استاد؟ این سوال که رابطه استاد با دانشجو در عموم دانشگاه های ایران در مقایسه با سایر کشورها چگونه است، مفید، صمیمی و موثر یا غیر آن؟ نظر دانشجویان در این باره که رابطه استاد با دانشجویش چگونه باید باشد و چگونه هست از سوال های محوری این گزارش است. 

 

ابتدا به سراغ قدیمی ترین دانشگاه کشور رفتیم و نظر دانشجویان را در این باره پرسیدیم. مریم عسگری دانشجویی است که هم دروه کارشناسی و هم دوره ارشدش را در دانشگاه تهران گذرانده است، او می گوید: «اساتید رابطه صمیمی با دانشجویان خود ندارند، منظورم از صمیمی، رابطه صمیمی که بین دو دوست هست نیست، منظورم ارزش قائل شدن برای دانشجو است، اعتماد کردن به دانشجو است، اصلا دیدن دانشجو است. به نظرم اگر اعتماد اساتید به دانشجوها بیشتر شود و از دانشجو توقع معمول داشته باشند رابطه شان بهتر خواهد شد، حداقل در دانشگاه ما در مقطع ارشد توقعی که استاد از دانشجو دارد واقعا بیشتر از توان یک دانشجو است و چون دانشجو نمی تواند مطابق با توقعات استاد عمل کند، از تایید استاد هم محروم می شود.»

 

 

زهره صدیقی دانشجوی ارشد مهندسی برق مخابرات دانشگاه تربیت مدرس است که دوره کارشناسی ارش را در دانشگاه شیراز گذرانده و از تجربیاتش در این دو دانشگاه می گوید. «در هر دو دانشگاهی که من بوده ام، استاد و دانشجو رابطه قوی و عمیقی باهم ندارند. در دوران لیسانس که فاجعه است چرا که تعداد دانشجوها زیاد بود مثلا ما حدود 100 نفر وردوی برق بودیم که با وجود اینکه گاهی با یک استاد چند درس را می گذرانیدیم و لی ارتباطی برقرار نمی شد. در ارشد هم شرایط خیلی تغییری نکرد با این که ما 9 نفریم و سه استاد داریم. حتی استاد راهنما هم آن نگاه از بالا به پایین را به دانشجو دارد و ما باید مرتب نگران این باشیم که کاری نکنیم و حرفی نزنیم که به استاد بربخورد و درنتیجه مشکل ساز شود. نمی دانم دلیل این نوع برخورد اساتید چیست. شاید به علت پرستیژ اجتماعی بالایی که این شغل داشته از گذشته همینطور بوده و دیگر هم تغییری نکرده است.»

 

 

 

از نظر یکی از دانشجویان  مهندسی دانشگاه آزاد قزوین این رابطه از دو طرف دارای نقص است او معتقد است: به نظر من گویا اساتید دانشگاه یک پیش فرض در ذهن خود دارند و آن هم این است که اگر دانشجو را تحویل بگیرند، دانشجو پر رو می شود، گاهی اینقدر اساتید کم لطفی می کنند که مثلا بچه ها با تعجب برای هم تعریف می کنند که فلانی جواب سلام من را داد. در برخی موراد مثلا استاد نمی خواهد به کلاس بیاید و این امکان را دارد که به دانشجو خبر دهد اما از این کار دریغ می کند چون فکر می کند شان علمی اش پایین می آید و دانشجو را در سطح بسیار پایینی می بیند که از تعامل با آن هراس دارد. شاید اساتید خودشان هم این تجربه را در دوران دانشجویی شان داشته اند و این رفتار را نسل به نسل منتقل می کنند.»

 

بشری خدادایان دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآنی و حدیث دانشگاه الزهرا در این باره می گوید: «شاید به علت رشته خاصی که من در آن درس میخوانم و مذهبی و اخلاقی بودن  اساتید ما در مقایسه،  رفتار و برخورد آن ها از بقیه بهتر باشد و در کل به نظر من بد نیست ولی خب بازهم فاصله جدی وجود دارد و این فاصله جا افتاده شاید بخاطر این که اساتید فکر می کنند با حفظ این فاصله از وجهه علمی بهتری برخودار می شوند. اساتیدی که خیلی مهربان هستند کمتر به حساب می آیند و کمتر جدی تلقی و برش کمتری در بین دانشجویان دارند.»

 

طاهری دانشجوی مهندسی راه آهن دانشگاه علم و صنعت معتقد است هدف از تربیت دانشجو را توسعه دانشی، مهارتی و شخصیتی می داند که با این نوع نگاه اساتید- که تنها انتقال درس به دانشجو است و نه نگاه دلسوزانه -محقق نخواهد شد. اساتید بسیار کم با دانشجویان در ارتباطند من قصد سیاه نمایی در این زمینه را ندارم ولی من با یقین می گویم که سرانه ارتباط استاد با دانشجو کمتر از نیم ساعت است و  استادان عموما  تنها زمانی که در پروژه ایی مشترک با دانشجو ذی نفع است حاضر هستد با دانشجو در ارتباط باشد. این در حالی است که  در دانشگاه های بزرگ و موفق دنیا رابطه دانشجو و استاد حداکثری است حتی سلف استاد و دانشجو مشترک است ! »

 

 

محمد آخوندی دانشجوی سال آخر رشته حقوق دانشگاه شهید بهشتی می گوید اگر قرار باشد به اساتید نمره بدهد از 100  به ان ها 60  می دهد. وی می گوید:« چند باری اتفاق افتاده که اساتید وقت نماز ناهار و یا نیم ساعت بین کلاس خود را به جای این که در اتاق خود بگذرانند به لابی و سلف دانشکده آمدند وقت خود را آنجا کنار دانشجویان گذراندند. من شاهد بودم که دانشجویان مثل آهن ربا جذب اساتید می شدند و ناخود آگاه بحث های علمی ومفید بین دانشجویان و اساتید شکل گرفت که به نظر من خیلی عالی بود و همیشه دوست داشتم این قضیه را به عنوان پیشنهاد مطرح کنم. این باهم بودن به نفع هم استاد و هم دانشجو است.»

 

از نظر نوراللهی دانشجوی مدیریت مالی دانشگاه امام صادق، احترام استاد در هر شرایطی واجب است هرچقدر کم سواد یا اهل تکبر در هر حال رفتار ایمان محور  ایجاب می کند در هر حال احترام استاد حفظ شود. او در ادامه می گوید:« ما با  برخی از اساتید که قبلا دانشجوی این دانشگاه بوده اند رابطه صمیمی داریم و این رابطه صمیمی بسیار در علم آموزی ما موثر است. رابطه صمیمی با این اساتید موجب می شود علاوه بر درس هایمان فضائل اخلاقی آن ها را هم الگو قرار دهیم. به نظر من اردوهای جهادی که ما با اساتید داشتیم هم در شکل گیری رابطه ایی صمیمی کمک کرد.»

 

علی سلیمی دانشجوی دانشگاه امیر کبیر معتقد است رابطه استاد با دانشجو،از سمت هر دو طرف رابطه ایی خالی از اشتیاق و کاملا اداری و خشک  است. هر دو یک هدف مشخص دارند و باید یک سیکل را بگذرانند اینطور نیست که استاد اشتیاقی رابطه به تربیت دانشجو دارد و نه دانشجو اشتیاقی به کسب علم از محضر او در خصوص دلایل این امر می گوید: به نظر من این که استاد دانشجو را تحویل نمیگیرد یا مسائلی از این دست مربوط به اخلاق فردی است و مشکل جدی این است که این دو نفر صرفا در یک مکان کنار هم قرار گرفته اند و اصلا کاری به کار هم ندارند. سلیمی مدرک گرایی را یکی از دلایل این اتفاق می داند چرا که علم آموزی نیست که مهم است مدرک مهم است.»

 

بابک پیران دانشجوی مکانیک دانشگاه خلیج فارس بوشهر، می گوید: «رابطه خوب که هیچ در بسیاری موارد اینقدری روابط دانشجو و استاد تیره وتار است که حتی زمانی که  کاملا مطمنی آنقدری دانش علمی داری که درس را پاس کنی بازهم باید نگران باشی که بخاطر رفتار سلیقه ای استاد بیفتی، تا به حال شده که استادی 8 بار یک دانشجو را به خاطر سخت گیری های غیر منطقی و بیش از حد انداخته است! بسیاری اساتید به زور جواب سلام می دهند البته در این میان استثناتی هم وجود دارد ولی عموما این گونه است.»

 

صدریه قنبر زاده، دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف، معتقد است به طور کلی رابطه استاد با دانشجو در این دانشگاه خوب است و اساتید خیلی نگاه از بالا به پایین ندارند و در بسیاری موراد از دانشجویان در طرح ها استفاده می کنند و در واقع به آن ها اعتماد می کنند و این که برخی اساتید رفتار ناراحت کننده ایی دارند بخاطر شخصیت خود ان هاست نه مقامی که در آن قرار دارند.

 

 

دانشجوی تخصص داروسازی دانشگاه تهران، نوع رابطه دانشجو و استاد را در تخصصا نسبت به دوره ی عمومی بهتر می داند و معتقد است. دلیل نبود این رابطه سازنده به نظر من مشغله زیاد اساتید است، وی می گوید :«گاهی استاد مقام اجرایی در دانشگاه دارد، در بیمارستان و داروخانه باید حضور داشته باشد و همزمان تدریس هم داشته باد خب معلوم است که نمی تواند فزرصت چندانی را به صورت مکفید و مستمر در اختیار دانشجو باشد.»

 

الهه رسولی دانشجوی کارشناسی فیزیک دانشگاه تبریز، معتقد است هرجا که ارتباط خوبی با استاد داشته است و او را دوست داشته بهتر درس او را فراگرفته است.« راستش من در دانشگاه اساتید خوب و صمیمی زیاد داشتم هرچند عموم اساتید دانشگاه تبریز بسیار خشک و جدی هستند مثلا من هنوز هم از بحث مغناطیس هیچ نمی دانم و در کنکور آن را کنار گذاشته ام چون  اینقدر استاد این درس خشک بود که من جرات نمی کردم سر کلاس یک سوال ساده بپرسم.»

 

معصومی، دانشجوی ارشد مدرسه عالی شهید مطهری معتقد است اساتید این دانشگاه کلا در دسترس نیستند و عموما دانشجویان حتی پایان نامه را به تنهایی می نویسند و استاد فقط امضا می کند وی می گوید: «من خاطرم هست که استاد پروپوزال من را رد کرد و وقتی به سختی آن را در حالی که داشت سوار ماشین می شد  که برود پیدا کردم گفت این عنوان برای رساله دکترای مناسب نیست و من با تعجب به او گفتم که من دانشجوی ارشد هستم، یعنی حتی نمی دانست که من دانشجوی ارشدم یا دکترا!»

 

داستان دانشگاه های علمی-کاربردی از بقیه دانشگاه ها متفاوت است. تعدا زیاد و نبود مدیریتی واحد در این دانشگاه ها موجب شده نوع رابطه استاد و دانشجو در هر مرکز و هر رشته متفاوت باشد. عده ایی معتقدند اساتید این دانشگاه ها رابطه بسیار خوبی با دانشجویان دارند و وقت زیادی برای آن ها می گذارند و در مقابل عده ایی به شدت منتقد اساتید دانشگاه هستند.

 

شکوفه مظفری پور دانشجوی کارشناسی خبرنگاری در دانشکده خبر علمی- کاربردی  در این باره  می گوید: «برخی اساتید از ساعت کلاس خود می زنند و کلاسی که باید تا 19 ادامه پیدا کند 17 و نیم به اتمام می رسانند و این کار بر رابطه استاد و دانشجو بی تاثیر نیست. همچنین این نکته که برخی اساتید دروس تخصص دفعه اولی که تدریس می کنند و بی تجربه بودن شان فقط باعث دل زدگی دانشجو از درس می شود، تعدادی از اساتید هم به واسطه نزدیکی با مسئولین دانشگاه فرصت تدریس پیدا می کنند. البته در حال حاضر رئیس و معاون آموزشی عوض شده اند و من امیدوارم ما از اساتید بهتری در ترم جدید بهره ببریم»

 

 

اوضاع دانشجویان در دانشگاه پیام نور تنها از این جهت متفاوت است که به دلیل ساختار این دانشگاه، دانشجویان اصلا انتظاری برای داشتن رابطه با استاد ندارند و عموم دانشجویان دانشگاه پیام نور این سوال برایشان سوال غریبی است. البته اوضاع دانشجویان به نسبت رشته هایشان متفاوت است و عموما دانشجویان رشته های فتی نیاز بیشتری به حضور در کلاس و در نتیجه برخورد بیشتری با اساتید دارند.

 

 

آزاده رضوی دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه شاهد که دوره کارشناسی خود را در دانشگاه تهران گذرانده است می گوید:« راستش رابطه اساتید با دانشجویان در دانشگاه از جهت نوع برخورد خوب است اما در واقع سطح دانش اساتید عموما آنقدری نیست که با مراجعه به آنان مشکلی حل شود، در نتیجه بسیاری از دانشجویان اصلا تمایلی به رابطه داشتن با استاد ندارند چون خیلی به حالشان فرقی نمی کند.»

 

با یک نگاه استقرایی می شود حکم کرد تقریبا در اغلب دانشگاه ها دانشگاه ها اعم از دولتی، آزاد، پیام نور، علمی-کاربردی، شهرهای بزرگ، کوچک، دانشگاه های فنی و علوم انسانی و پزشکی اکثریت متفق القول، معتقدند استاد و دانشجو رابطه عمیق و صمیمی با یکدیگر ندارند.

 

این در حالی است که رسانه، تصویر دیگری از رابطه استاد و دانشجو را به تصویر می کشد برای مثال در سریال های تلویزیونی و حتی فیلم های سینمایی( برای مثال دلشکسته) تصویری صمیمی و دوستانه از رابطه استاد و دانشجو نشان داه می شود تا آنجا که دانشجویان گمان می کنند در حال دیدن فیلمی با ژانر علمی- تخیلی هستند و کسانی که هنوز در صف ورود به دانشگاه هستند تصوری از رابطه استاد و دانشجو پیدا می کنند که زمین تا آسمان با اصل ماجرا متفاوت است.

از آنجایی که این مسئله یعنی رابطه استاد و دانشجو، موضوعی دو سویه است برای بررسی دقیق تر و قضاوت منصفانه باید حرف های اساتید راهم شنید و این سوال را از خود ایشان پرسید که چرا رابطه استاد با دانشجو در ایران، چنگی به دل نمی زند؟