به همت انتشارات حکمت؛
به گزارش گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو» کتاب تاریخ گذاری حدیث به همت سید علی آقایی و انتشارات حکمت منتشر شد. در پشت جلد این کتاب آمده است: محققان غربی احادیث را داده‌هایی تاریخی برای شناخت و بازسازی جنبه‌های مختلف تاریخ اسلام تلقی کرده‌اند و برای ارزیابی اعتبار و تعیین اصالت این داده‌ها به تاریخگذاری آنها پرداخته‌اند. تاریخگذاری حدیث مسئله‌ای در میان گروهی از اسلام‌شناسان غربی است که روش‌ها و ابزارهایی متنوع را برای بررسی تاریخ پیدایش و رواج روایات اسلامی به کار می‌گیرند.
«تاریخگذاری حدیث: روش‌ها و نمونه‌ها» حاوی ترجمۀ فارسی بخشی از مهم‌ترین نوشته‌ها در پیوند با این مسئلة مهم در حدیث‌پژوهی غربیان است که با رهیافت‌ها و نتایج متفاوت در طول چند دهة اخیر منتشر شده‌اند. خوانندۀ کتاب حاضر علاوه بر آشنایی با روش‌ها و نتایج پژوهش‌های نوین غربی درباره تاریخگذاری حدیث، به امکانات و محدودیت‌های هر یک از این روش‌ها پی خواهد برد و همچنین پاسخ‌های برخی محققان مسلمان به نتایج این روش‌ها را درخواهد یافت.
آقایی در پیشگفتار این کتاب می نویسد: کتاب حاضر حاوی ترجمه فارسی مجموعه ای از مهم ترین نوشته های محققان غربی در باب تاریخ گذاری حدیث با رویکردهای متفاوت است که همگی، به استثنای دونوشتار، طی قریب به پنجاه سال گذشته منتشر شده اند. نخستین مقاله، «ارزیابی تاریخ گذاری احادیث» از هارلد موتسکی(۲۰۰۵)، در حکم مقدمه ای جامع وفشرده در این باب است.
فارغ از نگرش و رهیافت خاص موتسکی که در سراسر کارش پیداست، این مقاله برای خوانندگانی که باسیر تاریخی شکل گیری ودگرگونی این روش ها آشنا نیستند حاوی اطلاعات ارزشمند است. چراکه وی علاوه برمعرفی وطبقه بندی روش های مختلف، در توضیح هر روش به پژوهش های شاخص ناظر به آن روش نیز اشاره و نتایجشان را تحلیل کرده است.
در گزینش مقالات این مجموعه به پژوهش های یاد شده در مقاله موتسکی توجه داشته ام و برخی از آنها را که پیش تر به فارسی ترجمه نشده بودند، در کتاب حاضر گنجانده ام و نیز مشخصات کتاب شناختی مقالاتی را که ترجمه فارسی شان جای دیگر در دسترس است، در پانویس ها بین کروشه درج کرده ام. بدین ترتیب، خواننده می تواند با مطالعه مقاله نخست این مجموعه ومراجعه موردی به نمونه هایی از مقالاتی که ترجمه فارسی آنها در همین کتاب یا جاهای دیگر در دسترس است، هم از مسائل و دشواری های تاریخ گذاری حدیث و هم از رویکردهای مختلف و روش های متنوعی که محققان غربی ومسلمان اتخاذ کرده و به کار بسته اند، اطلاع دقیق و جامعی به دست آورد و در گام بعد، بسته به علاقه ونیاز خود، به مطالعه جدی تر نمونه های دیگر بپردازد.
وی تأکید می کند: «حدیث و سنت» ترجمه فصلی از پژوهش جامع واثرگذار ایگناتس گلدتسیهر در باب تطور حدیث است که در کتاب مطالعات اسلامی(اصل آلمانی ۱۸۸۹-۱۸۹۰ ترجمه انگلیس ۱۹۶۷-۱۹۷۱) منتشر شده است. گرچه موضوع این فصل در وهله نخست تاریخ گذاری حدیث به نظر می آید، در آن بصیرت هایی بریت تاریخ گذاری متنی احادیث هست که گلدتسیهر ضمن تحلیل نمونه های فراوانی از احادیث ارائه کرده است. این فصل از ترجمه انگلیسی کتاب گلدتسیهر به فارسی ترجمه شده است.
آقایی در بخشی دیگر از کتاب بیان می کند: کاربرد سند در تاریخ گذاری احادیث با نام یوزف شاخت پیوندی نزدیک دارد. او در فصلی از کتاب خاستگاه های فقه اسلامی(۱۹۵۰) با عنوان «شاهد سند» مبانی واصول این روش را توصیف کرده که ترجمه آن سومین بخش کتاب حاضر است. کار شاخت تاثیر بسزایی برمسیر تحقیقات بعدی داشته و موافقت ها و مخالفت های بسیاری را برانگیخته است.
یکی از منتقدان سرسخت شاخت محمد مصطفی اعظمی، محقق مسلمان و دانش آموخته در غرب است. بخش چهارم کتاب حاضر ترجمه فصلی از کتاب او با عنوان در باب خاستگاه های فقه اسلامی شاخت(۱۹۸۵) است که در آن به «وثاقت و اعتبار نظام اسناد» پرداخته و دیدگاه های شاخت را نقد کرده است.
وی در ادامه متذکر می شود: مارستن اسپیت روش تاریخ گذاری بر مبنای متن را در مقاله ای با عنوان «وصیت سعدبن ابی وقاص: تطور یک روایت» (۱۹۷۳) آزموده است. ترجمه فارسی این مقابله پیشتر ضمن مجموعه مقالاتی با عنوان حدیث اسلامی: خاستگاه ها و سیر تطور (۱۳۸۹) منتشر شده بود، اما به دلیل اغلاط مطبعی فراوان و افتادگی بخش هایی از مقاله، خواننده همچنان ناگزیر بود برای فهم درست مطلب و اصل انگلیسی مقاله مراجعه کند. از این رو از مترجم مقاله در همان مجموعه خواستم آن را بازنگری و اشکالات و کاستی هایش را برطرف کند تا دوباره در این مجموعه چاپ شود. در مقاله ششم (وصیت سعدبن ابی وقاص:بازنگری) از دیوید پاورز ۱۹۸۳ روش تاریخگذاری اسپیت نقد و نتایج تحقیق وی بازنگری شده است.
آقایی تأکید می کند: یوزف فان اس در فصل نخست کتاب پیوند حدیث و کلام رهیافتی مرکب از تحلیل سندی و متنی را برای بررسی خواستگاه ۴ حدیث جبرگرایانه برگزیده است. ماهر جرار این فصل را از آلمانی به عربی ترجمه و در مجله الابحاث منتشر کرده است. در آغاز همین نسخه عربی را مبنای کار قرار دادم و به مترجم سپردم اما پس از اتمام کار به دلیل اشکالات و کاستی هایی که در ترجمه عربی آشکار شده مجددا با کمک دوستان و آشنا به زبان آلمانی ترجمه فارسی را با اصل آلمانی مقابله و اصلاح کردم که حاصل آن بخش هفتم کتاب است.
این مقاله صرفا یکی از تحلیل های چهارگانه فان اس را شامل می شود که راجع به تاریخگذاری حدیثی با مضمون «تقدیر در رحم مادر» است. مایکل کودک در فصل تاریخگذاری روایات از تاریخ عقاید کهن اسلامی به اشکالات روش شناختی پژوهش فان اس پرداخته که این ترجمه این فصل از کتاب او بخش هشتم مجموعه حاضر است.
وی در ادامه معرفی این اثر می نویسد: پژوهش خوتیر ینبل با عنوان «نافع مولای ابن عمر و جایگاه او در آثار حدیثی» باتکیه بر روش تحلیل سندی و نقد مفصل موتسکی بر آن و پیشنهاد روشی جایگزین به نام تحلیل ترکیبی سندی – متنی با عنوان «مطالعات حدیثی به کجا می رود؟» مقالات نهم ودهم کتاب حاضر است. ینبل در مقاله بازنگری برخی اصلاحات در علوم حدیث مدعی شده است که اصطلاحات ابداعی وی در روش تحلیل سندی با برخی اصطلاحات حدیثی در علم و حدیث معادلند.
در مقابل خالد ازکان در مقابله با عنوان «حلقه مشترک و پیوندش با مدار» تلاش کرده است ضمن بررسی کاربردهای مختلف این اصطلاحات حدیثی از سوی عالمان مسلمان در دوران متقدم، متاخر و معاصر، مدعای ینبل را رد کند. این دو نیز مقاله های پایانی مجموعه حاضرند.
نویسنده در ادامه می نویسد: چنانکه پیداست در گزینش مقالات این نکته را در نظر داشتم که تنوع دیدگاهها و روش ها در باب تاریخگذاری حدیث بازنمایی شده و از یک جانبه نگری در این باره پرهیز شود. خواننده مقالات این کتاب هم با روش های گوناگونی که محققان غربی و مسلمان برای تاریخگذاری حدیث بکار بسته اند آشنا می شودو هم نقاط قوت و ضعف یا به تعبیری دیگر امکانات و محدودیت های آنها را در خواهد یافت.
وی تصریح می کند: این مجموعه طیف متنوعی از نویسندگان را در بر می گیرد: از گلدتسیهر و شاخت به عنوان پیشکسوتان تحقیق در باب حدیث و تاریخگذاری آن گرفته تا محققان معاصر و سرشناس غربی چون فان اس، ینبل و موتسکی، و پژوهشگران مسلمان و نام آشنایی چون اعظمی. روشن است که روش بحث و سبک نگارش این نویسندگان یکسان نیست. بعضی از مقالات زبانی دیریاب دارند و واژگان بعضی دیگر کاملا ابدایی است که احتمالا برای خواننده اندکی نامونس جلوه می کند.
بدیهی است که این ویژگی ها و ناهمگونی ها هم در ترجمه فارسی مقالات هم نموده یافته است اما برای فهم بهتر مقالات کتاب و دریافت پیوند آنها با یکدیگر بهترین راهنما، مقاله نخست مجموعه است که خواننده را به مطالعه و مراجعه مکرر آن توصیه می کند.
کتاب تاریخ گذاری حدیث، روش ها و نمونه ها، به کوشش ویرایش سیدعلی آقایی. به همت انتشارات حکمت با شمارگان ۱۰۰۰نسخه و در ۵۳۶ صفحه به قیمت۳۴هزار تومان منتشر و روانه بازار نشر شد.
ارسال نظرات