به گزارش گروه فضای مجازی خبرگزاری دانشجو، دختران تانک سوار سومالیایی به جنگ با گروه تروریستی الشباب می‌روند. این نبرد حتی از جهت تحقق حقوق زنان هم حائز اهمیت است و بخش مهمی از آن را “سربازان زن” تعیین می‌کنند. کریستینا گلدمن گزارش می‌دهد.
به گزارش فرادید به نقل از فارن پالیسی، ساعت ۹:۳۰ دقیقه صبح بود و ما در گوشه‌ای از خاک سومالی بودیم. سرجوخه ژولیت اوویمانا سوار تانک شد. تازه یک هفته بود که ژولیت و دیگر اعضای “یگان رزمی هجدهم” سومالی از جنگی طاقت فرسا در منطقه “شبیلی سفلی” برگشته بودند، اما یگان همچنان در حالت آماده باش قرار داشت.
گروه تروریستی الشباب در سال گذشته میلادی کنترل سه پادگان را در دست گرفت و بیش از ۱۰۰ سرباز را نیز کشت. البته آن‌ها فقط به سه پادگان بسنده نکرده و به پادگان‌های دیگر نیز پاتک زدند. امروز صبح اما همه چیز آرام بود! اوویمانا (Uwimana) سوار تانک تی-۵۵ می‌شود. او روی یک صندلی فلزی ایستاده و تانک به سمت جلو در حرکت است. تانک از روی تپه‌های شنی رد شده و دود از زیرش بیرون می‌زند؛ سپس داخل شن‌ها فرو رفته و گویی دارد بلعیده می‌شود.
آمیسوم و یکی از خطرناک‌ترین نقاط جهان
اوویمانا جزو ۵۰۰ زن دلیری است که در شاخه اوگاندای آمیسوم حضور دارد. نیروهای اتحادیه آفریقا در سومالی موسوم به «آمیسوم» متشکل از ۱۷۰۰۰ نیروی آفریقایی است که در حال نبرد با الشباب و تامین امنیت شاخ آفریقا است تا زمانی که امکان آغاز فرآیند سیاسی فراهم شود. این زنان به عنوان راننده، توپچی تانک و تکنسین خدمت می‌کنند؛ نقش‌هایی که تا همین سال پیش حتی در ارتش آمریکا نیز میسر نبود. در سومالی اما همه چیز فرق دارد؛ زنان مبارزِ صلح سال‌هاست که در چنین پست‌هایی مشغول به کار می‌شوند.
این موضوع از دو جهت حائز اهمیت است: اول اینکه الشباب یکی از خطرناک‌ترین گروه‌های تروریستی جهان محسوب می‌شود و دوم اینکه سومالی یکی از خطرناک‌ترین نقاط روزی زمین برای زنان به حساب می‌آید: ۱۶۰۰ مرگ مادر از بین هر ۱۰۰ هزار زایمان، نقص عضو اندام جنسی و تهاجم جنسی.
با این حال، حضور پررنگ زنان در میادین نبرد سومالی نه مایه غفلت است و نه مایه نومیدی؛ این امر نوعی قمار استراتژیک محسوب می‌شود. زنان صلح‌جو پیامی نانوشته اما کاملا روشن را دنبال می‌کنند: پیشگیری از اعمال خشونت جنسی توسط همرزمان مرد نسبت به غیرنظامیان و همچنین تحقق برابری جنسیتی در سومالی.
سرجوخه لِهی چبت، توپچی تانک اوویمانا، پس از عبور از مسیرهای پر فراز و نشیب حوالی به راننده دستور توقف می‌دهد. صدای او به خاطر صدای بسیار شدید موتور تانک به سختی شنیده می‌شود. موتور تانک خاموش شده و حالا توپچیِ سرحال در اوج آمادگی بدنی خودش را از محفظه کوچک بالای تانک به بیرون می‌کشد.
سومالی، نماد شکست
تقریبا سه دهه است که سومالی یکی از بارزترین نمادهای کشور شکست خورده در سراسر جهان محسوب می‌شود. پس از سقوط رژیم محمد زیاد باره، دیکتاتور سومالی، در سال ۱۹۹۱، این کشور وارد جنگ‌های خونین قبیله‌ای شد که همین مسئله نیز منجر به نابودی زیرساخت‌های کشور شد. در نهایت، ما شاهد قحطی در سومالی بودیم که نمونه آن در تاریخ به سختی پیدا می‌شود.
در پی هرج و مرج سال‌های پس از آن، سرانجام سر و کله گروه تروریستی به نام «الشباب» پیدا شد که بیعت گروه با القاعده منجر به اشغال بیشتر اراضی کشور سومالی ازجمله موگادیشو، پایتخت، شد.
استثمار جنسی زنان توسط آمیسوم!
نخستین اعزام نیروی آمیسوم به سومالی در سال ۲۰۰۷ صورت گرفت؛ شورای امنیت و صلح اتحادیه آفریقا طی حکمی خواستار حفاظت از زیرساخت سومالی، حفاظت از مقامات دولتی این کشور و همچنین اعزام کمک‌های بشردوستانه شد. آن حکم از آن روز در ابعاد گسترده‌تر انجام می‌شود. ماموریت آمیسوم نیز بیش از آنکه صلح‌طلبانه باشد، ضد شورشی است. نیروهای آمیسوم تاکنون توانسته‌اند تا جنگ‌طلبان الشباب را از مناطق پرجمعیت بیرون رانده و به سمت مناطقی نظیر «شبیلی سفلی» برانند. در همان منطقه نیز نیروهای آمیسوم و الشباب مشغول نبردی موش و گربه وار هستند.
اما با پررنگ‌تر شدن حضور آمیسوم، بحث‌های حاشیه‌ای آن نیز بالا گرفته است. در گزارش سال ۲۰۱۴ دیده‌بان حقوق بشر به استثمار و خشونت جنسی زنان توسط نیروهای اوگاندایی و بروندیاییِ آمیسوم اشاره شده است. از زمان انتشار این گزارش، آمیسوم تلاش کرده تا مکانیسم‌هایی را به کار گیرد تا قربانیان خشونت جنسی بتوانند اتهامات متوجه سربازان آمیسوم را گزارش کنند. این رویه همچنین سبب علنی شدن حملات جنسی در سطح عمومی شده است.
زنان با زنان بهترند
از سال ۲۰۰۱ و پس از تصویب قطعنامه ۱۳۲۵ شورای امنیت سازمان ملل با محوریت زنان، صلح و امنیت، به کارگیری صلح‌جویان زن یکی از استراتژی‌ها رسمی سازمان ملل برای مبارزه با خشونت جنسی است. منطق پشت سر این اقدام یعنی حضور بیشتر زنان در ماموریت‌های حافظ صلح و پیشگیری از خشونت جنسیتی کاملا مشخص است: زنان به طور کلی راحت‌ترند در مورد مشکلاتشان با زنان حرف بزنند. به همین دلیل، اعزام نیروهای زن به تسهیل رویه گزارش‌های جنسی توسط آمیسوم کمک شایانی می‌کند. علاوه بر آن، حضور سربازان زن در گردان‌های خواستار برقراری صلح، باعث کاهش خشونت جنسی علیه غیرنظامیان می‌شود.
خیال‌بافی سازمان ملل؟
سازمان ملل در سال گذشته میلادی و پس از اجرایی شدن قطعنامه ۱۳۲۵ با شگفتی گزارش داد که «حتی یک سرباز زن صلح‌طلب تاکنون حین ماموریت مورد سو استفاده جنسی یا استثمار جنسی قرار نگرفته است.» البته تاثیر حضور سربازان زن به عنوان پادزهری برای خشونت جنسی چیزی بیشتر از شواهد زبانی نیست.
ماری شووبل، استاد دانشگاه و مربی سربازان نیروهای خواستار برقراری صلح سومالیایی می‌گوید: «ایده این است که احتمالا برخی از مردان در مقابل دیدگان همرزمان زن دست به چنین رفتارهایی نزنند. اما مادامی که زنان پست فرماندهی یا مقام دارای قدرت نباشند، بعید است که حضور زنان تاثیر چندانی داشته باشد.»
سربازان زن تانک سوار
۱۶ سال پس از تصویب قطعنامه، آمار زنان عضو نیروهای حفظ صلح سازمان ملل تنها به ۳ یا ۴ درصد کل نیروها می‌رسد. پابلو کاستیو-دیاز، تحلیلگر صلح و امنیت بخش زنانِ سازمان ملل (آژانس سازمان ملل که در زمینه برابری جنسیتی فعال است)، می‌گوید: «بسیاری از این زنان در نقش‌های مکملی مانند پشتیبانی دفتری، مشغول به کارند در حالی که بر اساس آموزش‌ها توانایی انجام کارهای بزرگتری را دارند.»
این در حالی است که میانگین حضور زنان در نیروهای اوگاندایی آمیسوم تنها کمی بیشتر از میانگین آمار سازمان ملل و برابر با ۶٫۶ درصد است. کشور اوگاندا اما همواره دچار مشکلات جدی ناشی از نابرابری جنسیتی بوده اما به دلیل حضور ۳۰ درصدی زنان در پست‌های نظامی، احتمال بهتر شدن اوضاع در سال‌های آتی بیشتر است.
اسکوویا ناگون مافابو نوعی خودروهای زرهی شبیه به تانک به نام BMP را می‌راند. او می‌گوید که پیش از ورودش به پایگاه آموزش نظامی کامپالا در سال ۲۰۱۲، هیچ راننده BMP در پایگاه وجود نداشت. او در ادامه می‌گوید: «اما وقتی رسیدم آن‌ها گفتند که باید توانایی دختران را نیز محک زد. به همین خاطر، چهار نفر از ما را برای گذراندن دوره‌های آموزشی در کنار مردان انتخاب کردند. پس از اتمام دوره و کسب مجوز و صلاحیت لازم برای رانندگی، مدرسه گفت که “از امروز دختران بیشتری را تحت آموزش قرار خواهیم داد” و از آن روز، شش دختر دیگر نیز آموزش دیدند.»
فرهنگ نظامی موجب تغییر زنان شده است
حضور هر چه بیشتر زنان باعث افزایش قدرت آنان در سطح جامعه و بین نیروهای نظامی خواهد شد. شووبل می‌گوید: «فرهنگ [نظامی] توسط زنان دستخوش تغییر نشده؛ و بالعکس زنان را تغییر داده است. این فرهنگ کاملا مردانه و دارای تبعیض جنسی است و به سادگی تغییر نمی‌کند. بنابراین برای رسیدن به جایگاه‌های بالا، زنان نیز باید خودشان را با رفتارهای مردانه مطابقت دهند.
این ماجرا در جایی مانند عربیسکا، یعنی همان جایی که اوویمانا و چِبت و دیگر همرزمان زن آن‌ها مشغول به کارند نیز می‌تواند حقیقت وجود داشته باشد. بیشترین تعداد زنان اوگاندایی آمیسوم در پایگاه موگادیشو متمرکز شده‌اند. زنانگی در بین نیروهای زن مستقر در این پایگاه بیشتر رنگ همراهی را به خود گرفته است.
سرجوخه مامونا کاهیندو، که نیروها و تجهیزات را با خودرویی غیر زرهی جابجا می‌کند، می‌گوید: «ببینید، اینجا جای ماست و در آن راحتیم. او سپس با گروهی از زنان دیگر در مورد نوعی کرم مو صحبت می‌کنند. نتیجه این است که هیچ چیز، حتی کلاه، نیز نمی‌تواند از موهایشان در برابر گرمای بیداد کننده سومالی محافظت کند.
سرانجام کاهیندو، خسته از صحبت با همرزمانش، سیستم صوتی کنار تختش را روشن می‌کند. صدای یک خواننده پاپ معروف نیجریه‌ای در اتاق می‌پیچد. سپس یک راننده زن دیگر نیز او را در امر خواندن همراهی می‌کند. کاهیندو می‌گوید: «می‌بینی؟ اینجا خیلی خوش می‌گذرد. موگادیشو خیلی هم بد نیست، مگر نه؟»
نمایشگاه کتاب، پیتزا و فیلم سه بعدی
با رانندگی در خیابان‌های موگادیشو، پایتخت سومالی، می‌توان سال‌هایی را به خاطر آورد که این شهر خط مقدم جنگ علیه الشباب بودند و حالا دارای امنیت کامل هستند. اما امنیت موگادیشو موقتی است. در ماه ژوئیه، دو فرد انتحاری حملاتی را بر پایگاه آمیسوم، محل استقرار کاهیندو و باسالیروا، ترتیب دادند که موجب کشته شدن ۱۴ نفر شد.
تغییرات سومالی به عنوان کشوری که ربع قرن درگیر جنگ بوده، کاملا محسوس است: به تازگی دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب در موگادیشو برگزار شد؛ ساکنین دیگر با خیالی آسوده‌تر می‌توانند در خیابان‌ها قدم بزنند و یک پیتزا سفارش دهند یا حتی در سینمای خانه پیتزا، یک فیلم سه بعدی تماشا کنند.
گرچه دیگر نقاط کشور به جز پایتخت همچنان خطرناک محسوب می‌شود، اما همین ثبات نسبی در داخل موگادیشو باعث شده تا بحث‌هایی چون برابری جنسیتی و حقوق زنان مطرح شود؛ بحث‌هایی که امکان مطرح کردن آن در دوران اوج درگیری‌ها اصلا ممکن نبود. پارلمان سومالی همچنین طرح جرم شناختن خشونت جنسی را برای اولین بار بررسی کرد که البته رای نیاورد. همچنین مجمع رهبری ملی سومالی برای انتخابات آتی مجلس این کشور، سهم زنان را به ۳۰ درصد افزایش داده است.
تاثیر جنگ بر نقش‌های جنسیتی
دوران صلح علاوه بر بهبود وضعیت سلامت از یک جنبه دیگر نیز به کمک زنان شتافته است: همسرانشان در دوران جنگ دور از خانه بوده و زنان مدیریت خانه را برعهده داشتند؛ همین امر سبب ورود برخی از زنان به کسب و کارهای بزرگ‌تر شده است. جنگ بر نقش‌های جنسیتی اثر مستقیم می‌گذارد.
حضور سربازان زن احتمالا باعث قوت قلب زنان سومالیایی نیز می‌شود. امید است تا با حضور مقامات زن آمیسوم در خیابان‌ها، در اتاق‌های کنفرانس سازمان ملل و همچنین در ملاقات با مقامات سومالیایی، وضعیت زنان و درک مردان از نقش‌های جنسیتی بهتر شود.
مِرسی روهیندا، از سربازان زن اوگاندایی، می‌گوید: «وقتی می‌گوییم که قرار است که رهبر یک گروه قرار است با شما ملاقات کند، [رهبران محلی] انتظار دارند تا با یک مرد ملاقات کنند و وقتی می‌بینند آن شخص زن است، کاملا شگفت‌زده می‌شوند. احتمالا فرهنگ چنین خواسته که زنان اجازه رهبر شدن در گروه‌ها را نداشته باشند… ولی به نظرم همه چیز در حال تغییر است. دست کم مردان می‌بینند که زنان نقش‌های رهبری را نیز عهده‌دار شده‌اند.»
حضور سربازان زن آمیسوم باعث تغییر نگرش دختران جوان سومالیایی نیز شده است، زیرا زنان سرباز به شکلی به الگوی دختران جوان‌تر بدل گشته‌اند.
*منبع: هفت صبح