۹ دانشگاه ایرانی در میان برترین‌های پژوهشی، فناوری و نوآوری دنیا

در حالی که دانشگاه های نسل سوم بدنبال پیوند علم و فناوری هستند، نظام های رتبه بندی دانشگاه ها عمدتا بُعد پژوهش را بیش از هر بُعد دیگری مورد سنجش قرار می دهند که علت اصلی آن را باید در وجود پایگاه های استنادی جستجو کرد.

پایگاه های استنادی با گزینش موثرترین نشریات و کنفرانس های علمی بین المللی امکان سنجش یکی از مهمترین خروجی های پژوهشی دانشگاه ها را فراهم می آورند. آنها هم داده های معتبری را فراهم می آورند و هم ارزان تر هستند.

هر چند انتشار نتایج پژوهش در برجسته ترین نشریات و کنفرانس های بین المللی امری مهم بوده و بیانگر قدرت یک پژوهشگر است، اما تمرکز بیش از اندازه بر این شاخص می تواند مانعی بر سر راه شکوفائی دانشگاه سایر ابعاد باشد.

در کنار پژوهش، آموزش و پیوند میان علم و فناوری از اهمیت بسزائی برخوردارند. سای ویژنز (SciVisions) رتبه بندی را ارائه داده است که به صورت همزمان هر سه بُعد را پوشش داده است.

توجه رتبه بندی سای ویژنز (SciVisions) به سه بعد پژوهش، آموزش و فناوری

در نظام رتبه بندی سای ویژنز ۵۰ درصد امتیازها به پژوهش، ۳۰ درصد به فعالیت های فنآورانه و نوآورانه و ۲۰ درصد دیگر به محیط آموزشی دانشگاه اختصاص داده شده است. این رتبه بندی اطلاعات نشریات چارک اول (Q۱) یا بعبارت دیگر برجسته ترین نشریات دنیا را مبنای انتخاب برترین دانشگاه های دنیا قرار داده است.

اطلاعات این رتبه بندی مربوط به فعالیت های دانشگاه در دوره زمانی ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ است.

شهرت علمی دانشگاه در سطح بین المللی، کمیت و کیفیت تولیدات علمی، کمیت تولید علم برتر، تعاملات علمی بین المللی به عنوان بخشی از فعالیت های پژوهشی دانشگاه در این نظام رتبه بندی مورد سنجش قرار می گیرند.

هر چند دو شاخص تعداد محققین بین المللی و همچنین محققین اثرگذار (برتر) در بخش پژوهش مورد سنجش قرار می گیرند، اما می دانیم که حضور چنین محققانی در دانشگاه ها شرط لازم برای ایجاد محیط آموزشی غنی بوده و خود به جذب دانشجویان بین المللی کمک می کند، هر چند این شرط کافی نیست.

میزان اثرگذاری گروه های تحقیقاتی دانشگاه نیز از دیگر شاخص هایی است که در بخش پژوهش مورد سنجش قرار می گیرد. حضور چنین شاخصی با توجه به تغییر در ماهیت گروه های تحقیقاتی از اهمیت برخوردار است.

اعلام شاخص های پژوهشی و فناوری رتبه بندی سای ویژنز

پیوند علم و فناوری یا تاثیرگذاری نوآورانه علم تولید شده در دانشگاه، تعامل دانشگاه با صنعت، شهرت فنآورانه دانشگاه در سطح بین المللی، میزان اثرگذاری دانشگاه بر صنایع از شاخص های مهمی هستند که فعالیت های فنآورانه و نوآورانه دانشگاه را مورد سنجش قرار می دهند.

پژوهشگران صنعتی و بودجه ساز دو شاخص دیگری هستند که فعالیت های فنآورانه دانشگاه را مورد سنجش قرار می دهند. این دو شاخص نیز بر محیط آموزشی اثرگذار هستند، زیرا حضور پژوهشگرانی که با صنعت تعاملات گسترده ای دارند و همچنین پژوهشگرانی که قراردادهای پژوهشی زیادی با خارج از دانشگاه دارند بر محیط آموزشی نیز اثر می گذارد، هر چند این دو شاخص نیز از شروط لازم و اما ناکافی برای ارتقا سطح آموزش به حساب می آیند.

هر چند در دو معیار اثرگذاری علمی (پژوهش)، فنآورانه و نوآورانه، آموزش نیز به صورت غیرمستقیم مورد توجه قرار گرفته بود، اما در رتبه بندی سای ویژنز دو شاخص آموزشی ارائه شده است که به صورت مستقیم به سنجش میزان اثرگذاری و کیفیت محیط یادگیری در دانشگاه می پردازد.

شاخص های مهم آموزشی رتبه بندی دانشگاهها

هر چند عمده ترین فعالیت آموزشی دانشگاه تربیت دانشجویان است، اما یادگیری را فراتر از آموزش دانشجویان و در تبادل دانش میان اساتید و پژوهشگران نیز باید جستجو کرد. تعداد پژوهشگران و دانشجویانی که جذب صنایع یا صد دانشگاه برتر دنیا شده اند، شاخص های آموزشی رتبه بندی سای ویژنز را تشکیل می دهند.

فرصت های مطالعاتی که برای اعضای هیات علمی، پژوهشگران و دانشجویان دانشگاه فراهم آورده می شود می تواند به غنای محیط آموزشی بیفزاید، از همین رو میزان فرصت های مطالعاتی فراهم شده به صد دانشگاه برتر و همچنین تبادل استاد و دانشجو به شرط آنکه حداقل یک خروجی پژوهشی به شکل مقاله کنفرانس یا مجله داشته باشد نیز امتیازی برای دانشگاه است.

۹ دانشگاه ایرانی در میان ۸۰۶ دانشگاه برتر دنیا

دانشگاه های صنعتی اصفهان، علوم پزشکی تهران، تهران، صنعتی شریف، تبریز، شیراز، امیرکبیر، علم و صنعت ایران و دانشگاه تربیت مدرس براساس رتبه بندی سای ویژنز در بین ۸۰۶ دانشگاه برتر دنیا قرار گرفتند.

دانشگاه صنعتی اصفهان در بین دانشگاه های ۵۰۰-۴۰۱ دنیا و سایر دانشگاه ها در رده ۶۰۰-۵۰۱ قرار دارند. دانشگاه تهران در بین دانشگاه های کشور در بعد فناوری و آموزش بهتر از سایر دانشگاه ها عمل کرده است. هر چند دانشگاه های کشور در ابعاد پژوهش و فناوری از یکدیگر فاصله زیادی ندارند، در حالیکه در بعد آموزش فاصله آنها از یکدیگر بیشتر است.

جدول ۱۰ دانشگاه برتر در رتبه بندی سای ویژنز

ژاپن و کره جنوبی بهترین های آسیا در صدر ۱۰۰ دانشگاه اول

نگاهی به صد دانشگاه اول در رتبه بندی سای ویژنز و مقایسه ابعاد پژوهشی، فنآورانه و آموزشی دانشگاه نشان می دهد که در بین کشورهای آسیای جنوب شرقی هر چند دانشگاه های ژاپن و کره جنوبی در بُعد پژوهشی بسیار خوب عمل کرده اند، اما این دانشگاه ها توانسته اند به خوبی پیوند میان علم و فناوری را ایجاد کرده، اما در نهایت در بُعد آموزش بیشترین بهره وری را داشته اند.

اگر دانشگاه های دنیا در رتبه بندی سای ویژنز را براساس شاخص پژوهش (اثرگذاری علمی) مرتب کنیم آنگاه می بینیم که ۱۱ دانشگاه متعلق به این دو کشور است، در همین حال اگر صد دانشگاه برتر بر حسب شاخص های فنآورانه و نوآورانه را مرتب سازی کنیم، تعداد دانشگاه های این دو کشور به ۱۲ مورد می رسد.

مرتب سازی دانشگاه ها بر حسب شاخص آموزش و نگاهی به صد دانشگاه برتر نشان می دهد که تعداد دانشگاه های این دو کشور به ۲۶ مورد می رسد. این حقایق نشان می دهد که حداقل در بین دانشگاه های برتر، دو کشور کره جنوبی و ژاپن ابتدا آموزش، سپس پیوند میان علم و فناوری و در گام بعد پژوهش از قوت بیشتری برخوردارند.