دروغی که به خورد مردم دادند، «مدرک بالاتر شغل بهتر»

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فرزانه کرمی - مدرک‌گرایی از معضلاتی محسوب می‌شود که علاوه بر نظام آموزشی، جامعه ملی را نیز درگیر کرده است. این موضوع که می‌توانیم به عنوان آفت اجتماعی از آن یاد کنیم مسئله امروز و دیروز و فردایمان نیست بلکه پیشینه‌ای به مثابه تاسیس دانشگاه‌ها دارد که اگر سرنخ آن را بگیریم به رگ و ریشه‌های فرهنگی و تاریخی آن در درون خانواده‌ها و ذی نفعان ماجرا خواهیم رسید.

تاسیس اولین نهاد آموزش عالی در سال ۱۲۹۷ شمسی و تحصیل برترین‌های نظام آموزشی در آن، موجب شد تا دولت و صنعت برای جذب فارغ التحصیلان سرو دست بشکنند. طبق این فرایند رسیدن به منزلت اجتماعی نخستین جرقه‌ای محسوب می‌شد تا افراد به سمت دانشگاه‌ها سوق یابند و با کسب پایین‌ترین مدرک دانشگاهی از امتیازات سیاسی، مالی و طبقات اجتماعی بالاتر برخوردار شوند.

چندی نگذشت که تعداد دانشگاه‌ها افزایش یافت و کسب مدرک دانشگاهی به عنوان یک فرهنگ در جامعه نهادینه شد. به طوری که هرچه مدرکتان بالاتر بود به طبقه اجتماعی و شغل مناسب‌تری دست پیدا می‌کردید. به هر حال، تصور مثبت از آموزش عالی و مدرک دانشگاهی در ذهن جامعه، مدرک گرایی را توسعه داد. البته این مسئله تا زمان افزایش بی‌رویه دانشگاه‌ها موضوع تامل برانگیزی نبود.

موضوع اصلی زمانی آغاز می‌شود که دانشگاه‌ها رشد قارچ گونه خود را آغاز کردند که به طبع آن افراد تحصیل کرده جامعه افزایش یافت. با ادامه این روند جامعه توانایی ارائه شغل به تمام فارغ التحصیلان با توجه به رشته تحصیلی و مدارک دانشگاهی آن‌ها را نداشت به همین دلیل جامعه تحصیل کرده بیکار، افزایش یافت.

طبق آخرین آمار وزارت علوم در سال ۹۷، تعداد مراکز آموزش عالی در کشورایران با جمعیت ۸۳ میلیون نفری، ۲ هزار و ۵۶۹ دانشگاه است. این درحالی است که طبق اعلام موسسه اسپانیایی CISC کشور چین با یک میلیاردو ۴۳۱ میلیون و نفر تنها ۲ هزار و٤٨١ دانشگاه دارد. با مقایسه سر انگشتی خواهیم یافت که ما از پرجمعیت‌ترین کشور جهان نیز مرکز آموزش عالی بیشتری داریم.

ابراهیم صالحی عمران، رئیس دانشگاه فنی حرفه‌ای درباره افزایش بی‌رویه دانشگاه‌ها گفت: افزایش روز افزون دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی بی‌تردید کیفیت آموزش را کاهش می‌دهد که به طبع آن استاندارد‌ها رعایت نخواهند شد؛ بنابراین افراد با امید این که دارای مدرک دانشگاهی شوند تا بتوانند شغل مناسبی دریافت کنند وارد دانشگاه می‌شوند، اما به دلیل چندی همچون عدم مهارت آموزی و به طبع آن نبود شغل مرتبط با رشته به ادامه تحصیل می‌پردازد.

مسئله دیگری که بیش از پیش به مدرک گرایی جامعه دامن می‌زند استقبال افراد دارای مدرک در سازمان‌های دولتی و خصوصی است به نحوی که اگر کارمند آن سازمان دارای مدرک دیپلم باشد و طبق مصوبات موظف به دریافت مدرک لیسانس شود باید از طرق مختلف به دریافت مدرک دانشگاهی اقدام کند، در صورتی که امکان دارد مدرک دانشگاهی او هیچ ارتباطی به شغل او نداشته باشد.

 

علی آهون منش، رئیس اتحادیه موسسات و دانشگاه‌های غیرانتفاعی نیز در این باره تصریح کرد: وضیعت مطلوبی در سیستم اداری وجود ندارد سازمان‌ها برای استخدام توجه‌ای به کارایی افراد ندارند بلکه تمام توجه آن‌ها به ارائه مدرک است. این سیستم به افزایش مدرک گرایی درجامعه منجر شده است.

رشد و توسعه هر جامعه‌ای بدون توجه به علم، دانش و آموزش امکان‌پذیر نخواهد بود و یقیناً دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در این زمینه نقش اساسی و کلیدی ایفا می‌کنند، اما برای بررسی این که با افزایش دانشگاه‌ها و به تبع آن افزایش فارغ تحصیلان دانشگاهی با مدارک مختلف تا چه اندازه توانسته‌ایم زمینه رشد اشتغال را فراهم کنیم، می‌توانیم به آمار سهم جمعیت بیکار ۱۰ ساله و بیشتر فارغ التحصیل آموزش عالی از کل بیکاران که حدود ۴۰.۳ درصد در بهار ۹۸ است، رهنمود شویم؛ بنابراین نمی‌توانیم به جد ابراز کنیم که دریافت مدارک دانشگاهی یکی پس از دیگری موجب اشتغال خواهد شد.

 

تورج محمدی معاون پژوهشی دانشگاه علم و صنعت در این باره گفت: افزایش تب مدرک گرایی در جامعه بیش از آن که به دانشگاه مربوط شود به خود جامعه باز می‌گردد. فارغ التحصیلان پس از گذراندن دوره لیسانس به دلیل اینکه شغل مناسب نمی‌یابند به سراغ اخذ مدارک بالاتر می‌روند.

بسیاری از کارشناسان نیز بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی را بیش از آن که معلول افزایش دانشگاه‌ها بدانند آن را زیر نظام عدم مهارت‌آموزی دانشجویان قرار می‌دهند، محمد شریعتمداری وزیر کار در این باره گفت: آمار بیکاری بین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی دو برابر نرخ بیکاری افراد کل جامعه است، یکی از اساسی‌ترین مشکلات ما عدم تطابق محصولات دانش آموختگان با بازار کار است. متأسفانه دانشجویان و دانش‌آموزان ما از مهارت کافی بهره‌مند نیستند و آمادگی انجام کار را ندارند و باید در دوره‌های کارورزی شرکت کنند.

 

بنابراین جامعه ما هنوز هم همچون دهه‌های قبل از مشکلی موسوم به «مدرک‌گرایی» رنج می‌برد. هنوز هم برای تصدی بسیاری مشاغل در بخش دولتی و خصوصی، شرط اول مدرک است و عموماً هم مدرکی که اصطلاحاً معتبر نامیده می‌شود. یعنی حتی دانشگاه محل تحصیل هم برای تصدی بعضی شغل‌ها اثرگذار است. هر چند تعداد اینگونه مشاغل دولتی و خصوصی آنقدر اندک است که نمی‌تواند دردی از معضلات موجود کم کند، اما در هر صورت نشان می‌دهد که مدرک‌گرایی در جامعه ما نهادینه شده است.

 

اخذ مدرک دانشگاهی به خودی خود آسیب‌زا است و طبعات منفی به بار می‌آورد اما اگر با مهارت و آموزش کار آمد همراه شود به نحوی که در رفع مشکلات جامعه اثر گذار باشد و گره از گره مشکلات باز کند موثر واقع خواهد شد.