آیا پلیس جسارت دل‌کندن از جریمه‌های کاغذی را خواهد یافت؟/ سیستم جامع ثبت تخلفات رانندگی؛ نیازی حیاتی که دیده نمی‌شود

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ خبرگزاری دانشجو پیش از این در گزارشی به ضعف های موجود در سیستم فکری و برنامه ساز پلیس راهنمایی و رانندگی کشور پرداخت. لزوم تغییر نگاه سخت به مقوله ی تغییر رفتار رانندگان و حرکت به سوی فرهنگ سازی در مدیریت های میانی و خرد پلیس راهور از مهمترین مسائل ذکرشده در یادداشت قبلی بود. اگرچه پرداختن به بحث الزامات ترویج فرهنگ صحیح ترافیک-با تکیه بر مبانی اسلامی- نیازمند بحثی گسترده تر از یک گزارش کوتاه است؛ با این وجود ما در این نوشته برآنیم تا به یکی دیگر از الزامات موفقیت پلیس راهور در ماموریت های محوله آن بپردازیم. بحث ما در این نوشته پیرامون سیستم جامع ثبت تخلفات رانندگی خواهد بود.

آنگونه که می دانیم یکی از نگرانی های همیشگی مالکان اتومبیل در هنگام خرید و یا فروش آن؛ گرفتن برگه ی عدم خلافی از مراکز پلیس راهنمایی و رانندگی است. نتایج این مسئله گاه آنقدر برای خریدار و فروشندگان غیرمترقبه است که از دیدن میزان خلافی خود در مراکز پلیس+10 شوکه می شوند. حال سوال اینجاست که آگاهی با تاخیر رانندگان از تخلفات انجام شده توسط آنها؛ تا چه میزان نقش بازدارندگی از تکرار تخلفات رانندگی را ایفا خواهد نمود؟ به بیانی دیگر؛ آیا آگاهی آنلاین راننده از تخلفات خود تاثیر بیشتری بر تغییر رفتار ترافیکی وی خواهد گذاشت یا آگاهی با تاخیر چندماهه و بعضاً چندساله؟!

پاسخ بسیار ساده است. روانشناسان معتقدند آگاهی لحظه ای رانندگان از تخلفات ترافیکی خود؛ تاثیر بیشتری بر تغییر رفتار آنها خواهد گذاشت و آنها را بیشتر به سوی تصحیح تخلفات رانندگی و خطرساز خود هدایت خواهد نمود. فهم این مسئله همان قدر ساده است که بگوییم آگاهی لحظه ای شما از باقیمانده حساب بانکی تان؛ امکان مدیریت مطلوب تر دخل و خرج ماهانه تان را برای شما فراهم می کند. با این حال سوال اینجاست که چرا تا کنون تلاشی در جهت اجرایی شدن این مسئله صورت نگرفته است. با آنکه راه اندازی سیستم جامع ثبت تخلفات رانندگی؛ امکان رصد آنلاین هر وسیله ی نقلیه را در سراسر کشور فراهم خواهد نمود و کمک بسیار بزرگی به مدیریت ترافیک کشور به شمار خواهد رفت.

در سیستم کنونی ثبت تخلفات رانندگی؛ هر مامور ثبت تخلفات با یک کد مخصوص به خود شناخته می شود. وی بایستی دفترچه ی مخصوص صدور برگ جریمه را همواره همراه خود داشته باشد و در پایان هر روز کاری(یا پس از اتمام برگهای دفترچه)؛ یک کپی از تمامی برگه های جریمه ی صادرشده را به مسئول ثبت تخلفات در اداره ی متبوع خود تحویل دهد. در این سیستم؛ ثبت برخی تخلفات تا دو یا چند ماه نیز به طول می انجامد و طبیعتاً راننده متخلف با یک تاخیر بسیار زیاد از جرایم رانندگی ارتکابی خود آگاه می شود. سوال اینجاست که این سیستم ثبت و اعلام جرایم رانندگی تا چه حد در کاهش تخلفات موثر بوده است؟ رصد وضعیت تلفات ناشی از تصادفات رانندگی کشور؛ پاسخ روشنی به این سوال ساده خواهد داد. بنابر گزارش ها؛ در حال حاضر در هر ساعت سه نفر در جاده های کشور جان خود را از دست می دهند!

از دیگر معایب سیستم کنونی ثبت تخلفات رانندگی؛ بالا رفتن سطح چالش مامورین پلیس راهور با رانندگان و مردم می باشد. امری که می تواند تبعات سوئی به دنبال داشته باشد و زمینه ی تقابل هرچه بیشتر رانندگان(مردم) و ماموران پلیس راهور را فراهم نماید. زیرا تعامل مامور پلیس و راننده ی متخلف هرگز برای احوالپرسی از راننده صورت نمی پذیرد! و فضای حاکم بر این ارتباط همواره-یا در اغلب موارد- یک فضای تنبیهی و همراه با دلخوری طرفین می باشد.

با راه اندازی سیستم جامع و برخط ثبت تخلفات رانندگی می توان بسیاری از آسیب های مذکور را کاهش داد و به سوی نهادینه کردن فرهنگ صحیح ترافیک در سراسر کشور گام برداشت. در سیستم مذکور؛ همه ماموران پلیس راهور بایستی مجهز به دستگاه های الکترونیکی متصل به پایگاه داده ی اصلی پلیس راهور کل کشور باشند. به این صورت که همزمان با ارتکاب تخلف توسط راننده ی خاطی و ثبت آن توسط مامور پلیس راهور؛ اطلاعات کامل مربوط به نوع تخلف؛ شماره پلاک اتومبیل یا موتورسیکلت، مالک و سرنشین آن به صورت آنلاین به پایگاه داده ی مرکزی تخلفات رانندگی پلیس اضافه شده و در سابقه ی پلاک و راننده ی مذکور ثبت شود. در گام بعدی؛ سیستم ثبت تخلفات به یک درگاه ارسال پیامک خودکار متصل شده تا در همان لحظه، جزئیات تخلف و نوع جریمه ی اعمالی؛ برای فرد متخلف یا مالک پلاک وسیله ی نقلیه ارسال شود.

راه اندازی چنین سیستم هوشمند و فراگیری در مرکز فرماندهی پلیس راهور کشور می تواند علاوه بر کاهش قابل توجه جرایم رانندگی؛ تاثیر مستقیمی بر کاهش تلفات جاده ای و درون شهری ناشی از تصادفات داشته باشد. در این زمینه می توان با بهره گیری از متخصصان عرصه ی علوم GIS و سنجش از دور کشور؛ روز به روز بر کارآمدی و کیفیت خدمات سیستم مذکور برای کنترل هوشمند ترافیک کشور افزود. شاید دست اندرکاران امر در پلیس راهور کشور؛ تنها مانع اجرای این طرح موثر و بنیادی را نبود بودجه ی لازم برای اجرای آن بدانند. ولی این مسئله نمی تواند تناسبی با واقعیت داشته باشد. زیرا تجربه ی به کارگیری سیستم های مبتنی بر GIS در کشورهای دیگر و حتی سازمان های دیگر کشور مانند صنعت برق، صنایع مس و ... نشان داده است که رفتن به سوی استفاده از اینگونه سیستم های هوشمند؛ تاثیر قابل توجهی در کاهش بودجه ی موردنیاز سازمان های مذکور در بلندمدت داشته است.

چه اینکه در صورت وجود اراده ای در مدیریت پلیس راهور کشور؛ هزینه ی راه اندازی سیستم جامع ثبت تخلفات رانندگی؛ سهمی بیش از بخشی اندک از درآمد این مدیریت از محل صدور برگه های جریمه را به خود اختصاص نخواهد داد. از طرفی عدم آگاهی مدیریت و اتاق فکر پلیس راهور از مزایای راه اندازی چنین سیستم جامع و فراگیری نیز دور از ذهن جلوه می کند. با این همه به نظر می رسد فرصت تغییر مدیریت پلیس راهور بهانه ی خوبی برای طرح مجدد این نیاز حیاتی در مدیریت ترافیک کشور باشد. چه اینکه در حالی که سرمایه انسانی؛ بزرگترین و مهمترین سرمایه هر کشور به حساب می آید؛ هرگونه هزینه در مسیر کاهش تلفات رانندگی در کشور؛ مصداقی از پرسودترین سرمایه گذاری های ممکن به حساب می آید. به نظر می رسد برای آنکه شاهد تحولی در عرصه ی کاهش تلفات رانندگی کشور باشیم؛ باید نگاه هزینه ای به این بخش جای خود را به نگاه سرمایه گذاری سودآور و حیاتی بدهد.

با سیستم کنونی ثبت و رسیدگی به تخلفات رانندگی؛ تکیه بر صدور قبض جریمه نیز آنگونه که باید و شاید؛ تاثیر بازدارندگی مطلوبی بر رفتارهای خطرساز رانندگان نخواهد داشت. زیرا راننده ی متخلف جز در زمان صدور برگه های جریمه ی تسلیمی، تا چند ماه از نوع تخلف و میزان جریمه ی خود آگاه نمی شود. ختام سخن آنکه؛ تعداد کشته های تصادفات رانندگی کشور به هیچ وجه در شأن فرهنگ ایرانی_اسلامی این مرز و بوم نیست و برداشتن هر قدمی در جهت کاهش این آمار وحشتناک؛ مصداق بارز مدیریت جهادی به حساب می آید. امید است با راه اندازی سیستم جامع ثبت تخلفات رانندگی در کشور و به وجود آمدن حس همزیستی شبانه روزی رانندگان با پلیس راهور؛ شاهد کنترل رفتارهای غلط ترافیکی و همدل شدن رانندگان و پلیس راهنمایی رانندگی باشیم.