اعتیاد در ۸۰ درصد افراد، کمتر از ۶ ماه عود می‌کند/ شیشه؛ دومین ماده مخدرمصرفی در کشور

به گزارش خبرنگار اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ پرویز افشار نزدیک به سه ماه است که سمت معاونت کاهش تقاضا و مشارکت مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر را برعهده گرفته است.  وی پیش از این در زمینه های آسیب های اجتماعی، ایدز و پیشگیری از اعتیاد در سازمان های متعددی نظیر سازمان زندان ها، وزارت رفاه،تأمین اجتماعی و هلال احمر فعالیت داشته است.

حوزه کاهش تقاضا و مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر شامل سه اداره کل پیشگیری و فرهنگی که در امر سیاست گذاری و سامان دهی نظارت بر آسیب های اجتماعی فعالیت می کند و اداره کل درمان و توانمندسازی اجتماعی که در حوزه های مرتبط با درمان و زیان کاهی و حمایت پذیری توانمندسازی معتادین ارائه خدمت می کنند و نیز اداره کل مشارکت های اجتماعی و سازمان های غیردولتی که به اجتماعی شدن و اجتماعی سازی مبارزه با مواد مخدر با مشارکت همه آحاد مردم و تمرکز بر NGO ها و سمن ها فعالیت می کند.

این سه اداره کل معاونت کاهش تقاضا و مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر سلسله وار و مانند دانه تسبیح به هم متصل کار می کنند که در مرحله اول پیشگیری به مصون سازی، سپس درمان و در نهایت درگیرسازی سازمان های مختلف و آحاد مردم در راستای حمایت از افراد بهبود یافته از دامان اعتیاد می پردازند تا با حمایت های اجتماعی و حرفه  آموزی زندگی مثمرثمری را آغاز کنند و میزان عود به حداقل برساند. 

گفتگوی «خبرگزاری دانشجو» با پرویز افشار در خصوص مسائل مرتبط با این حوزه از جمله دلایل افزایش اعتیاد در کشور، میزان تأثیر خانواده و اطرافیان بر اعتیاد، علت شدت یافتن گرایش زنان به مصرف شیشه، علت اضافه کردن ناخالصی در مواد مخدر، درصد موفقیت افراد در ترک، علل بازگشت مجدد به اعتیاد چیست را در ادامه می خوانید.

آمارهای رسمی کشور افزایش اعتیاد را تایید نمی‌کند

«خبرگزاری دانشجو»: علل افزایش اعتیاد در کشور چیست؟

افشار: در خصوص افزایش اعتیاد باید متذکر شویم که آمار رسمی کشور این امر را تأیید نمی نماید. هر چند باید اذعان نمود که شدت و نوع مواد مصرفی در بین معتادان تغییر نموده است. ورود انواع مواد صنعتی و شیمیایی، شدت تخریب و اثرات روانی این مواد چهره معتادان را بیش از پیش و با سرعت بیشتری در جامعه نمایان ساخته و می سازد. بحث دیگر در خصوص وضعیت اعتیاد و حساس سازی آحاد جامعه، پایین آمدن سن اعتیاد است که بر نگرانی های موجود می افزاید.

مصرف مواد مخدر جوانان در خانواده‌های دارای خشونت ۵ برابر است

«خبرگزاری دانشجو»: تأثیر خانواده و اطرافیان بر اعتیاد به چه میزان است؟

افشار:  بدون شک از آنجا که خانواده به عنوان مهم ترین عنصر جامعه در جامعه پذیری افراد نقش اساسی را ایفا می نماید، در پیشگیری و کنترل نیز نقش بی بدیلی خواهد داشت. خانواده با افزایش آگاهی و کسب مهارت های لازم در خصوص اعتیاد در زمینه پیشگیری اولیه و همچنین با حمایت و ترغیب معتاد جهت رهایی از بیماری اعتیاد در درمان نقش بسزایی دارد. در این میان دیگران مهم نیز به همین منوال با توجه به میزان تاثیرپذیری که بر افراد دارند می تواند در پیشگیری و درمان اعتیاد موثر واقع گردند.

خانواده اولین مکان رشد شخصیت، با الگوهای رفتاری فرد است. خانواده علاوه بر این که محل رشد افراد و کمک به حل استرس و آسیب شناسی است، منبعی برای شکل گیری تنش و اختلال است. ناآگاهی والدین و ارتباط ضعیف والدین با کودک، فقدان انضباط در خانواده، خانواده متشنج یا آشفته و از هم گسیخته که آمادگی ارتکاب به انواع بزهکاری ها مانند سوء مصرف مواد در آنها بیشتر است، باعث می شوند فرزندان با الگوبرداری از رفتار آنان مصرف مواد را یک رفتار بهنجار تلقی و رفتار مشابهی پیشه کنند و موجب کشیده شدن آنان به مواد شوند.

از مسایل دیگر خانوادگی در زمینه اعتیاد، نقش اعتیاد پدر ومادر و تأثیر آن در معتاد شدن فرزندان و همچنین اثر معتادان یکی از نزدیکان بر روی جوانان یک فامیل است که به خصوص مشاهده اعتیاد والدین و همانند سازی با والدین معتاد در مراحل گوناگون رشد سبب اعتیاد جوانان یک خانواده می گردد. تحقیقات فراوانی در این زمینه نشان می دهد که خیلی از معتادان در خانواده، افراد معتاد از قبیل پدر، پدربزرگ، مادربزرگ و غیره داشته اند.

بیسواد و یا کم سواد بودن والدین نیز از مسایل خانوادگی دلایل اعتیاد است. همچنین اکثر والدین معتادان، بیسواد یا کم سواد بوده اند این عوامل و عوامل دیگر همه و همه کمبودی در نظام و نقش خانواده باقی می گذارد که بدون شک در این خانواده ها اثرات مستقیم ناهنجاری ها بر روی فرزندان و خانواده ها خواهند بود.

گاهی اوقات بین مصرف مواد مخدر و کودکان در حال رشد خانواده هایی که از طلاق، متارکه یا مرگ همسر رنج می برند، رابطه وجود دارد. در تحقیقی که در باره مصرف مواد مخدر در بین دانش آموزان دبیرستانی برزیلی انجام شد، مشخص شد که وجود خشونت در خانه عامل مهمی است که بیش از هر عامل دیگر با رفتار مصرف مواد مخدر همبستگی نشان داده است.

طلاق و متارکه، در صورتی که محیط خانواده عاری از خشونت باشد و مشکلات با مذاکره حل و فصل شوند، و والدین  نگران فرزندان خود باشند، با رفتار مصرف مواد مخدر همبستگی نشان نداده است. در این مطالعه مصرف مواد مخدر در بین جوانانی که در خانواده های دارای خشونت زندگی می کردند، بیش از پنج برابر جوانانی بود که در خانواده های بدون خشونت زندگی می کردند. در گروه اول در خانواده گفتگو وجود نداشت و والدین  نظرهای خود را ابراز نمی کردند، در حالی که در گروه دوم، بین پدر و مادر گفتگو به دفعات جریان داشته و پدر و مادر نظرهای خود را ابراز می کرده اند. شناخت ذهنی افراد از محیط خانواده تاثیری بیشتر از عوامل عینی مانند وضعیت زناشویی پدر و مادر بر مصرف مواد مخدر توسط دانش آموزان نشان داده است.

تبلیغات نادرست از مصرف مواد مخدر در درمان لاغری مهم ترین دلیل گرایش زنان به شیشه

«خبرگزاری دانشجو»: علت شدت یافتن گرایش زنان به مصرف شیشه چیست؟

شاید مهم ترین دلیل گرایش زنان به شیشه را بتوان تبلیغات نادرست از مصرف شیشه در درمان لاغری و کاهش اشتها دانست اما باید توجه داشته باشیم یکی دیگر از عوامل مثور در این زمینه نظارت ناکافی از مراکز رفت آمد زنان و دختران در جامعهب اشند. آرایشگاه های زنانه، خوابگاه های دانشجویی دختران، باشگاه های ورزشی ویژه بانوان و .... از جمله مراکزی هستند که باید دستگاه های متولی نظارت بیشتری بر سلامت محیط این اماکن داشته باشند و بالاخره حفظ تحکیم و بنیان خانوادگی موثرترین عامل محافظ در برابر گرایش به مواد محسوب می گردد.

برآوردهای بین المللی حاکی از این است که مصرف مواد محرک در جهان روندی رو به افزایش دارد، در کشور ما هم تغییر الگوی مصرف از مواد سنتی به مواد صنعتی در سال های اخیر نگران کننده بوده است. مت آمفتامین یا شیشه در حال حاضر بعد از مواد افیونی از شایعترین مواد مورد مصرف در بین مصرف کنندگان مواد می باشد.

گرایش به مواد صنعتی و محرک دلایل گوناگونی دارد که از جمله آنها می توان به زمینه های ژنتیک، صفات شخصیتی، عوامل فرهنگی و اجتماعی، عوامل داروشناسی، وجود اختلالات روانی درمان نشده، عوامل خانوادگی، بازار مواد، افزایش قابل توجه عرضه این ماده، سهولت دسترسی به آن، کاهش قیمت، وجود باورهای نادرست و غلط درباره اثرات مثبت و عدم اعتیاد آوری آن، تغییر در هنجارها و ارزش های اجتماعی، سودآوری تجارت آن، جوان بودن جامعه ایران، شهرنشینی، فشار گروه همسالان در جوانان، اشاره کرد.

زنان و دختران بیشتر جذب تبلیغات لاغری و شب بیداری و خلاقیت های ناشی از مصرف مواد محرک می روند لذا از علت های اصلی گرایش زنان به مخدرها این گونه تبلیغات است. زنان اغلب برای غلبه بر مشکلات زندگی، احساس شادی بیشتر، هوشیار و بیدار ماندن به مدت طولانی، کاهش ناگهانی وزن و فائق آمدن به اضطراب های خود به این دسته مواد روی می آورند.

اضافه کردن ناخالصی در مواد مخدر برای شدت وابستگی معتادان

«خبرگزاری دانشجو»: علت اضافه کردن ناخالصی در مواد مخدر چیست؟

افشار: بدون شک بیشتر سود ناشی از تجارت و قاچاق موادمخدر نصیب قاچاقچیان دانه درشت و مافیای بین المللی این  تجارت ناسالم می شود، لذا در این بحث طمع خرده فروشان مواد در کسب سود بیشتر و همچنین عدم دستیابی آسان تولید کنندگان مواد صنعتی به مواد شیمیایی، کاهش هزینه های تامین مواد اولیه و بالاخره افزودن مواد شیمیایی که شدت وابستگی به مواد را در افراد افزایش می دهد از جمله مهم ترین علل اضافه کردن ناخالصی در مواد مخدر می باشد.

اعتیاد در ۸۰درصد افراد در کمتر از شش ماه دوباره عود می‌کند

«خبرگزاری دانشجو»: درصد موفقیت افراد در ترک چه میزان است؟

افشار: این نکته ضروری است که همه افراد جامعه باید توجه داشته باشند که اعتیاد درمان دارد اما درمان آن بسیار سخت، زمانبر و البته هزینه بر خواهد بود، هزینه چه از نظر مالی و چه از نظر اجتماعی، چرا که آسیب های ناشی از اعتیاد به واسطه زیان های جسمی، روانی، اقتصادی و اجتماعی و .... که به بار آورده، به سادگی قابل جبران نمی باشد، اما خوشبختانه با شیوه ها و مدل های مختلف درمانی که اکثراً در جامعه ما نیز وجوددارد این بیماری قابل کنترل و درمان است.

آمارهای عود اعتیاد بسیار نگران کننده است در حال حاضر برخی آمارها نشان می دهند اعتیاد در ۸۰درصد افراد در کمتر از شش ماه دوباره عود می کند.

سایر تحقیقات نشان می دهند که بین ۲۰ تا ۵۰ درصد بیماران می توانند به قطع مصرف مواد بعد از یک سال ادامه دهند.

«خبرگزاری دانشجو»: علل بازگشت مجدد به اعتیاد چیست؟

افشار: همان طور که گفته شد اعتیاد به واسطه خسارت هایی که به جامعه و فرد وارد می سازد، بسیار سخت قابل جبران می باشد، لذا فرد معتاد در درمان بیماری علاوه بر سم زدایی می بایست جهت بازسازی روانی، اجتماعی، خانوادگی و .... خویش نیز همت مضاعف داشته باشد، لذا هر چقدر فرد معتاددر جهت بازیابی شخصیت روانی- اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی و .... خود اهتمام بیشتری بورزد و مورد حمایت همه جانبه خانواده، دیگران مهم، جامعه و .... قرار گیرد احتمال بازگشت مجدد او به زندگی عادی فراهم تر خواهد شد در غیر این صورت افراد ممکن است با روبرو شدن با هر یک از این مسائل، دچار تردید در ترک مواد و بازگشت مجدد به اعتیاد گردند.

 عوامل عود اعتیاد همان عوامل موثر در اعتیاد بوده که می توان آن ها را در قالب عوامل فردی مثل فقر، افسردگی، لذت جویی، عدم رشد شخصیت..... عوامل خانوادگی مثل ضعف سرپرستی والدین، عدم حمایت مناسب، عدم شرکت در برنامه های درمانی و عوامل اجتماعی مانند محیط، دوستان ناباب، بیکاری و ....، عوامل جغرافیایی و اقتصادی و عوامل درمانی مانند قطع زودرس درمان، عدم پیروی کردن از توصیه های کادر درمانی، تاکید بر درمان دارویی به تنهایی، ناتمام ماندن و اجرای ناقص برنامه ترک و سهولت دسترسی به مواد و عدم برنامه ریزی جهت مراقبت و کنترل و پیگیری و حمایت های اجتماعی تقسیم نمود.

سوء مصرف و وابستگی به مواد ماهیت مزمن و عود کننده دارد و تعدادی از معتادان علیرغم شرکت در برنامه های درمانی دچار لغزش و بازگشت به مصرف می شوند در افرادی که حمایت های اجتماعی کافی دارند، در خانواده های پایدار زندگی می کنند، در برنامه های بازتوانی شرکت می کنند و خدمات روانشناختی و حمایتی مناسب دریافت می کنند، احتمال بازگشت کمتر است. در مجموع پیشگیری از عود روش های مختلفی دارد، در هر مراجعی که انگیزه مناسبی دارد بر حسب توانایی های روانشناختی وی برنامه ای جهت پیشگیری از عود در نظر گرفته می شود که از جمله آنها پاکسازی محیط، پیدا کردن فعالیت های جایگزین، بهبود راهکارهای مقابله ای، افزایش مهارت های زندگی و مهارت های امتناع از مواد، حفظ پرهیز، برنامه های گروه های خودیاری و .... می باشند.

براساس اطلاعات آخرین طرح شیوع شناسی اعتیاد که در سال ۹۰ توسط جهاد دانشگاهی کشور اجرا شد، یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر در ایران معتاد هستند که ۳/۹ درصد از آنان را زنان و ۷/۹۰ درصد را مردان تشکیل می دهند.

البته تحلیل این آمار و مقایسه آن با آمار سال ۸۶ که درصد اعتیاد زنان را ۵ درصد نشان می داد، دلیل بر افزایش دو برابری اعتیاد در زنان نیست زیرا شیوه های آمارگیری متفاوتی در این دو طرح شیوع شناسی اجرا شده است.

باید توجه داشت که زنان و مردان سوء مصرف کننده مواد در بسیاری از خصوصیات با یکدیگر متفاوتند، مصرف مواد ممکن است عامل کمک به زنان از بابت انطباق با مشکلات زندگی مانند تروما(خشونت، سوء استفاده جنسی، استرس های طولانی مدت کودکی) خشونت های خانگی، فقر، احساس گناه، شرمزدگی و احساس بی کفایتی باشد.

زنان از نظر ا لگوی مصرف و دلایل مصرف با مردان متفاوتند، در کل زنان کمتر از مردان مستعد مصرف مواد هستند، زنان مواد را با میزان کمتر و با تواتر کمتر مصرف می کنند اما در مدت زمان کمتری به سمت وابستگی و تزریق مواد پیش می روند.

مصرف مواد در زنان در بسیاری از موارد به ارتباطات آن ها وابسته است برای مثال در بسیاری از موارد زنان توسط شریک جنسی شان با مواد آشنا می شوند و یا وسایل تزریق را با شریک جنسی شان به اشتراک می گذارند. این زنان معمولاً از طریق شریک جنسی شان، خانواده و دیگران در مقایسه با مردان حمایت نمی شوند.

زنان و دختران از نظر شرایط فیزیولوژیک، شناخت، هیجان ها، تکامل اجتماعی، الگوی ارتباطات، نقش ها، فاکتورهای خطر و تاب آوری با مردان و پسران متفاوتند.

باید توجه داشت که خود دسته زنان نیز برحسب سن، فرهنگ، وضعیت اجتماعی، اقتصادی، مذهب، توانایی و ... با یکدیگر متفاوتند.

همچنین زنان بیشتر با انگ، شرمندگی و احساس گناه مرتبط با مصرف مواد درگیر می شوند که در مواردی همچون بارداری و یا در زنان سرپرست خانواده بیشتر است.

لازم به ذکر است تعداد قابل توجهی از زنان مصرف کننده مواد تجربه تروماهای کودکی و یا بزرگسالی از جمله سوء استفاده های جنسی، فیزیکی و هیجانی را دارند و همچنین میزان بروز اختلالات روانپزشکی از جمله افسردگی، اضطراب، اختلال ت رومای پس از سانحه و اختلالات خوردن در این گروه بیشتر از مردان است.

شیشه دومین ماده مخدری است که در کشور مصرف می شود

استفاده زنان از ماده محرک شیشه در قالب داروهای چاقی و لاغری در اماکن زنانه همچون آرایشگاه ها و باشگاه های ورزشی زنگ خطر مهمی را به صدا درآورده است و لزوم  توجه بیشتر به این مسئله یعنی توزیع مواد مخدر و محرک در اماکن زنانه به خوبی قابل لمس است.

تبلیغات نادرست و دروغین مبتنی بر عدم اعتیادآوری این مواد و سودآوری آنها، تاثیر سریع آنها در کاهش وزن و زیبایی، افزایش انرژی و بهبود خلق و رفع اضطراب و افسردگی، افزایش میل جنسی، کاهش میزان نیاز به خواب، افزایش تمرکز در زمان امتحانات و .... در کنار سهولت دسترسی و قیمت ارزان و همچنین تغییر سنی جمعیت و تغییر هنجارها و ارزش ها در جامعه باعث افزایش تمایل به مصرف این گونه مواد روانگردان در جمعیت زنان شده است.

لازم به ذکر است، برای دستیابی به آمار و اطلاعات و داده های قابل استناد در حوزه زنان نیازمند انجام پژوهش هایی علمی با روش مناسب هر حوزه می باشیم.

با توجه به این موضوع، لزوم اجرای برنامه های مداخله ای در بحث پیشگیری از اعتیاد زنان به شدت حس می شود.