وقتی نفتکش‌ها نفس می‌بُرند/ برداشت ۹ برابری عربستان از میدان نفتی فروزان  

گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو» - حبیبه رحیمیان؛ میدان نفتی فروزان میدان نفتی ایرانی مستقر در خلیج فارس است، که در ناحیه جزیره خارک، با کشور عربستان سعودی مشترک است این میدان تقريبا در فاصله 100 كيلومتری جنوب غربي پايانه صادرات نفت جزيره خارک واقع شده است به طوری که اين ميدان در محدوده آبي کشورهاي ايران و عربستان واقع است كه بخشي از اين ميدان در محدوده آبي کشور عربستان واقع شده، مرجان ناميده مي‌شود.

این میدان در سال ۱۳۴۵ با ذخیره نفت درجای به میزان دو میلیارد و ۳۰۹ میلیون بشکه کشف شده است.

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی با نام میدان نفتی فریدون شناخته می‌شد، با میدان مرجان عربستان مشترک است و برداشت از آن از اوایل دهه 50 آغاز شده است.

اجرای طرح توسعه میدان فروزان که عرب‌ها آن را مرجان نامیده‌اند، افزایش تولید نفت خام به‌میزان ۶۵ هزار بشکه در روز، ساخت تاسیسات جدید برای ارسال گازهای همراه نفت به جزیره خارک به منظور جلوگیری از سوزاندن آن، بررسی ظرفیت افزایش بیشتر تولید فروزان و شناسایی لایه‌های جدید تولیدی آن اعلام شده‌است.

هم‌اکنون دو کشور ایران و عربستان به صورت جداگانه از این میدان برداشت می‌کنند. شرکت نفتی سعودی آرامکو عربستان با همکاری شرکت مک درموت آمریکا مدتی است توسعه این میدان را  در دست اجرا دارد.

امضای قرارداد طرح توسعه میدان نفتی فروزان در اردیبهشت 81

در اردیبهشت ۱۳۸۱ قرارداد اجرای طرح توسعه میدان فروزان در قالب طرح توسعه میدان فروزان و اسفندیار بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) امضا شد که مدت اجرای پروژه پنج سال و زمان خاتمه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۶ تعیین شده بود.

برداشت از میدان فروزان بدون در نظر گرفتن طرح افزایش تولید معادل ۱۰۰ میلیون بشکه طی ۲۵ سال تولید بود (یعنی معادل روزانه ۱۰٫۹ هزار بشکه) که پیش‌بینی شده بود با اجرای طرح افزایش تولید، مقدار تولید اضافی حدود ۲۴۳ میلیون بشکه بوده و تولید میدان درمجموع بیش‌از۳۴۳ میلیون بشکه افزایش یابد.

همچنین مقرر شده بود که گاز تولیدی از این میدان (معادل ۲۵۰ میلیون فوت مکعب در روز) از طریق یک خط لوله زیر دریایی به جزیره خارک انتقال پیدا کند. تولید از میدان فروزان از اوایل دهه ۷۰ میلادی شروع شده که تا پایان سال ۲۰۰۲ حدود ۵۵۰ میلیون بشکه نفت از آن تولید شده‌است.

حداکثر نرخ تولید روزانه میدان فروزان ۱۸۰ هزار بشکه نفت مربوط به اواخر سال ۱۹۷۸ بوده‌است.

زمان تهیه طرح توسعه جامع میدان، دبی تولید حدود ۴۰ هزار بشکه نفت در روز بود که پیش‌بینی می‌شد در صورت عدم اجرای طرح، تا سال ۲۰۰۵ میزان آن به ۲۰هزار بشکه در روز کاهش یابد.

عملیات اصلی ذکر شده در قرارداد طرح توسعه میدان فروزان شامل انجام عملیات لرزه‌نگاری سه‌بعدی و حفاری دو حلقه چاه توصیفی، حفاری ۲۳ حلقه چاه افقی شامل ۱۶ حلقه چاه جدید و ۷ حلقه چاه موجود (حفاری مجدد)، طراحی و نصب سکو بهره‌برداری جدید با تسهیلات فرآیندی ۸۰ هزار بشکه در روز مایعات تولیدی در نزدیکی سکوی بهره‌برداری موجود، ساخت سکو بهره‌برداری جدید با تسهیلات تولیدی ۱۲۵ هزار بشکه در روز مایعات تولیدی صادرات گاز به ظرفیت ۱۵۰ میلیون فوت مکعب در روز به جزیره خارک، ساخت تسهیلات وارتقای سکوی اقامتی موجود مشخص شده بود.

پس از امضای این قرارداد، شرکت پتروایران نیز به عنوان پیمانکار عمومی پروژه انتخاب شد که به‌منظور اجرای طرح توسعه با کنسرسیوم شرکت‌های SLP انگلیس و تاسیسات دریایی ایران، قرارداد امضا کرد. در این زمینه شرکت نفت فلات قاره نیز بهره‌بردار پروژه بود.

براساس گفته‌های مدیران شرکت ملی نفت ایران، که شاهد در اجرای پروژه بودند، تعدد تصمیم‌گیران پروژه و اصرار شرکت بهره‌بردار مبنی بر توانایی تولید بیشتر گاز و موارد مشابه، منجر به تغییر شرح کار پروژه شد که درعمل نیاز به تغییرات جدیدی در طراحی‌ها و نوع تاسیسات به‌کار رفته داشت.

این تغییرات افزایش چشمگیر قیمت پروژه را به همراه آورد و در پی افزایش قیمت پروژه باید رقم جدید در شورای اقتصاد تصویب می‌شد که درنهایت به‌دلیل طولانی‌شدن این مراحل، موجب توقف اجرای طرح شد.

این درحالی‌است که به گفته کارشناسان اگر پروژه با همان ظرفیت و شرح کار اولیه پیش رفته بود، هم‌اکنون نه‌تنها به توان تولید نفت و گاز همراه پیش‌بینی شده رسیده بودیم، بلکه می‌توانستیم از میدان مشترک که میزان نفت قابل استحصال آن به‌دلیل افت طبیعی تولید، که به‌طور سالانه کاهش پیدا می‌کند، بهره بیشتری ببریم.

در نهایت به پیشنهاد شرکت مهندسی و توسعه نفت، قرارداد اجرای طرح توسعه میدان فروزان فسخ شد و اجرای آن به شرکت نفت فلات قاره ایران که بهره‌بردار نیز هست، سپرده شد.

آخرین وضعیت توسعه این میدان نیز گویای این است که پس از خروج شرکت انگلیسی از پروژه، شرکت ملی نفت ایران با شرکت سایپم تریون (Triune Saipem) برای توسعه میدان مشترک نفتی فروزان به توافق رسیده‌است. هم‌اکنون تولید از میدان حدود ۴۵ هزار بشکه برآورد شده‌است.

در حالی که درصورت اجرای پروژه اولیه، از اردیبهشت ۱۳۸۶ تولید روزانه ۶۵ هزار بشکه نفت از این میدان مشترک عملیاتی می‌شد که پس از گذشت بیش از شش سال از امضای قرارداد توسعه هنوز مدیران و کارکنان نفتی این میدان با دو مشکل اصلی ایمنی سکو و آلودگی‌های زیست محیطی آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

برداشت 180هزار بشکه ای ایران در سال 66

بیشترین میزان برداشت ایران از میدان فروزان مربوط به سال 1366 با 180 هزار بشکه نفت در روز بوده است و تا اوایل دهه 80 میزان تولید نفت خام از این میدان به حدود 40 هزار بشکه در روز کاهش یافت و پیش‌بینی ‌شده بود که با توجه به کاهش ضریب تولید از این میدان، میزان تولید فروزان تا سال 1384 به روزانه 20 هزار بشکه کاهش یابد، به همین دلیل اوایل سال 1381 قرارداد اجرای طرح توسعه میدان فروزان در قالب طرح توسعه میدان فروزان و اسفندیار بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) امضا و مدت اجرای پروژه پنج سال و زمان پایان اردیبهشت ماه 1386 تعیین شد.

پس از امضای این قرارداد، شرکت پتروایران نیز به عنوان پیمانکار عمومی پروژه انتخاب شد که به منظور اجرای طرح توسعه با کنسرسیوم شرکت‌های SLP انگلیس و تاسیسات دریایی ایران قرارداد امضا کرد و قرار شد میزان تولید نفت خام از این میدان مشترک به 65 هزار بشکه افزایش یابد.

اما پس از مدتی شرکت نفت فلات قاره به عنوان بهره‌بردار اعلام کرد که میدان نفتی فروزان توانایی تولید نفت خام بیشتری را دارد، بنابراین،در آن زمان با ایجاد تغییرات تازه در طراحی‌ها و نوع تاسیسات، قیمت پروژه افزایش یافت و به دلیل عدم تصویب افزایش قیمت در شورای اقتصاد، پروژه متوقف، قرارداد اجرای طرح توسعه میدان نفتی فروزان فسخ و اجرای آن به شرکت نفت فلات قاره واگذار شد.

بر اساس این گزارش هدف از طرح توسعه میدان نفتی فروزان استخراج بیش از 300 میلیون بشکه نفت خام در مدت 25 سال است ضمن آنکه گاز تولیدی از این میدان دریایی، معادل 250 میلیون فوت مکعب در روز، از طریق یک خط لوله زیر دریایی به جزیره خارگ انتقال می‌یابد.

برداشت 9 برابری عربستان از میدان نفتی فروزان 

میزان برداشت عربستان از این میدان نفت و گاز 9 برابر بیشتر از ایران یعنی حدود 405 هزار بشکه در روز است.در همین حال یکی از امتیازات ویژه نفت استخراج شده از این میدان که باعث معروف شدن نام فروزان در میان بیشتر خریداران بین‌المللی شده است، میزان درجه آ.پی. آی (API) بسیار مناسب نفت استخراجی از آن یعنی در حدود رقم 30 تا 31 است.

به روایت بسیاری از کارشناسان مسائل نفتی، این میزان درجه آ. پی. آی یکی از بهترین درجات برای نفت خام و پرتقاضاترین محصول در بازارهای بین‌المللی است، این در حالی است که میدان فروزان از لحاظ تجهیزات نیز سنگین‌ترین سکوی شش پایه را نیز به خود اختصاص داده و نامش همچنان در صدر بازارهای بین‌المللی نفت و گاز قرار گرفته است.

عقب ماندگی ایران از عربستان

بر اساس این گزارش تاخیر در بهره برداری از طرح توسعه این میدان نفتی مشترک، مدت عقب ماندگی ایران از عربستان را که طبق آخرین آمار روزانه 405 هزار بشکه از این میدان مشترک برداشت می‌کند،‌ طولانی تر کرده است.

در نهایت طرح توسعه سکوهای این میدان نفتی مشترک به شرکت تاسیسات دریایی واگذار شد و شرکت تاسیسات دریایی برای شتاب بخشیدن در اجرای این پروژه، ساخت عرشه‌های این میدان را به یک شرکت خارجی سپرده است و طبق اطلاعات موجود در پایگاه شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی، در بخش تعمیرات و بازسازی سکوهای دریایی، پروژه از پیشرفت حدود 35.07 درصدی برخوردار شده و در بخش توسعه و افزایش تولید، مهندسی کل طرح با پیشرفت ۷۵ درصد، ساخت و نصب جکت‌های FY-A و FZ-A،اتمام لوله گذاری خط ۲۴ اینچ انتقال گاز،اتمام لوله گذاری خطوط درون میدانی ۴،۶،۸ و ۱۸ اینچ،تمام ساخت سه پایه انجام شده است.

سعید حافظی، از تکمیل و حمل و نصب چند سکوی جدید در حوزه‌های عملیاتی این شرکت خبر داد و گفت: دو سکوی میدان فروزان براساس برنامه ریزی صورت گرفته در سال ٩٤ تکمیل و نصب و آماده بهره برداری می‌شوند و پیش بینی می‌شود تولید زودهنگام در این میدان مشترک تا اوایل سال 1394 آغاز می‌شود.

شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی ایران کار ساخت سکوهای میان نفتی فروزان را بر عهده دارد.

گفته می‌شود آخرین وضعیت برداشت از میدان مشترک نفتی فروزان روزانه حدود ٢٠ هزار تا ٤٠ هزار بشکه نفت است که براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته توسط مسئولان می‌توانیم عقب ماندگی خود را از برداشت این میدان جبران کنیم به شرطی که تمام برنامه های تدوین شده اجرا شود.