برجام نقض شد/ واکنش دیپلماسی دولت روحانی چیست؟

گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو، اوباما تحریم‌های جدید را امضا کرد. تحریم‌های نژادپرستانه ای که ایران و سه کشور آسیایی و آفریقایی دیگر را تروریست‌پرور معرفی کرده و ترتیبات سختگیرانه‌تری را برای کسانی که به هر دلیلی به این ممالک سفر می‌کنند، در نظر می‌گیرد. اروپایی‌ها مصوبه اخیر را همان طرح پیشنهادی نامزد جنجالی انتخابات امریکا می‌دانند که خواستار ممنوعیت ورود مسلمانان به ایالات متحده بود؛ ترامپ‌یسم ادامه دارد!

دیانا فینستین از اعضای دموکرات سنای امریکا در نشست خبری برنامه محدودیت ویزا (VWP) 

باراک اوباما در حالی در واپسین روزهای سال میلادی بودجه‌ی 3.8 تریلیون دلاری ایالات متحده را برای اجرایی شدن امضا کرد، که در فصل ۲۰۳ آن تحریم‌های تازه‌ای برای کسانی که خیال سفر به ایران برای گردشگری و یا تجارت در دوران پسابرجام در سر می‌پروراندند، در نظر گرفته است. بر اساس تحریم جدید، شهروندان سی و هشت کشور عمدتاً اروپایی که از تسهیلات سفر ۹۰ روزه‌ی تجاری بدون روادید به ایالات متحده برخوردار بودند، در صورتی که از بعد از سال 2011 تنها یک بار به کشورهای ایران، سوریه، عراق و سودان (!) رفته باشند، از این امتیاز محروم خواهند شد. بهانه‌ی وضع این قوانینِ نو، مقابله با تهدیدات تروریستی به ویژه بعد از حوادث پاریس عنوان شده است. پیشتر متن این قانون در روز سه شنبه 8 دسامبر (هفدهم آذر) در کنگره ی امریکا با بیش از ۴۰۰ رأی موافق و تنها ۱۹ رأی مخالف به تصویب رسیده بود. مصوبه‌ی اخیر در حالی ایران را به نحو بی‌شرمانه‌ای به عنوان یکی از مراکز تروریست‌پروری معرفی می‌کند، که در قبال دیگر حامیان تروریسم و مراکز آنها مانند عربستان، پاکستان، افغانستان و ترکیه سکوت کرده است.

اروپا ایالات متحده را به اقدامات "تلافی‌جویانه" تهدید کرد

این قانون هم‌چنین با وضع محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ی دیگری، از سازمان‌های جاسوسی اروپایی خواسته تا به طور کامل اطلاعات و مشخصات فردی متقاضیان سفر به ایالات متحده را در اختیار پلیس و نیروهای امنیتی این کشور قرار دهند. مطلبی که از سوی تحلیل‌گران نقض حریم خصوصی شهروندان اروپایی تلقی شده و موجبات اعتراض گسترده‌ی اروپایی‌ها را فراهم کرده است. در یکی از تازه‌ترین واکنش‌ها «ویلیام اُسولیوان» سفیر اتحادیه ی اروپا در امریکا به همراه سفرای 28 کشور اروپایی، با انتشار نامه ای سرگشاده ضمن اعتراض به مصوبه‌ی اخیر، خواستار تجدید نظر در آن شدند. این بیست و نُه نفر با برشمردن ویژگی‌های برنامه لغو روادید دوجانبه و تأکید بر تأثیرات آن بر گردشگری و تجارت بین آمریکا و اتحادیه اروپا، گفتند اتحادیه اروپا پیش از صدور مجوز سفر افراد به آمریکا به طور کامل پیشینه آن‌ها را بررسی کرده و هیچ‌گاه لغو روادید به مفهوم در نظر نگرفتن مصالح امنیتی از سوی اروپایی‌ها نبوده است.

در ادامه‌ آنها با اشاره به این موضوع که قوانین جدید محدودیت‌های غیرمنصفانه‌ای را برای افراد دارای تابعیت دوگانه در این کشورها اعمال می‌کند، نوشتند: «با وضع این تحریم‌ها تنها سفرهای قانونی تُجار، روزنامه‌نگاران، فعالان حقوق بشری و پزشکان متأثر خواهد شد و کمترین سودی برای شناسایی تروریست‌هایی که از مبادی غیرقانونی و به طور مخفیانه سفر می‌کنند، نخواهد داشت.»

نویسندگان نامه تأکید کردند چنین اقدامی علیه «بیش از ۱۳ میلیون شهروند اروپایی که سالانه به ایالات متحده سفر می‌کنند، غیرسازنده است، و می‌تواند به اقدامات قانونی تلافی‌جویانه منجر شده، هیچ کمکی به افزایش امنیت نکرده و به اقتصاد در دو سوی آتلانتیک لطمه خواهد زد.»

غیر از اُسولیوان سفیر اتحادیه اروپا در امریکا، سفرای اتریش، بلغارستان، بلژیک، کرواسی، قبرس، چک، دانمارک، استونی، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایرلند، ایتالیا، لاخویا، لتونی، لوکزامبورگ، مالت، هلند، لهستان، پرتغال، اسلواکی، اسلونی، اسپانیا، سوئد و انگلستان از جمله امضاکنندگان این نامه سرگشاده بودند.

خطر تبدیل شدن به شهروندان درجه ۲

قانون اخیر غیر از آنکه برای بسیاری از اتباع اروپایی دردسر ساز است، بسیاری از شهروندان این کشورها که تابعیت دوگانه دارند و نیز بسیاری از ایرانیان مقیم امریکا را تحت تأثیر قرار خواهد داد. بر اساس این قانون تجار خارجی مجبور به انتخاب یک گزینه از میان تسهیلات تجارت با امریکا و یا بیزینس با ایرانی‌ها خواهند بود. همچنین بسیاری از گردشگران خارجی هم از خوف به خطر افتادن روادیدشان عملاً قید مسافرت به ایران را خواهند زد. به این ترتیب اتوبوس‌های گردشگران و سرمایه‌گزاران خارجی که در تخیلات دولت فخیمه پشت در صف کشیده بودند تا با رفع تحریم‌ها به ایران بیایند، فرمان گِرد کرده و بی خیال مسافرت به ایران خواهند شد. همچنین ایرانیان مقیم امریکا از خوف تبدیل به شهروند درجه دو، از خیر بازگشت به ایران بعد از اجرای برجام منصرف می‌شوند. از جمله جمال عبدی از مسؤلین یکی از NGOهای ایرانیان مقیم امریکا، با اشاره به این موضوع، از تراژدی تکرار این ضوابط در دیگر کشورهای اروپایی ابراز نگرانی کرده بود.

تحقق آروزی ترامپ!

چند روزی از اظهارات جنجالی ترامپ نگذشته بود، که کنگره‌ی امریکا با تصویب این طرح آرزوهای او را برآورده کرد! پروفسر مارک لوین استاد دانشگاه کالیفرنیا در همین زمینه می‌نویسد: این طرح نه تنها طرح ترامپ، بلکه بیشتر از آن بود. در حالی که نامزد پرحاشیه‌ی امریکایی خواستار ممانعت از ورود مسلمانان به خاک امریکا شده بود، کنگره ی امریکا با تصویب این طرح، نه تنها مسلمانان که تمام ایرانی‌ها را (از جمله یهودیان و مسیحیان ایرانی) از ورود به امریکا منع می‌کند.

تازه‌ترین نظرسنجی مرکز گالوپ نشان می‌دهد تنها بیست و هشت درصد از مردم امریکا موافق برگزاری آزمون دینی برای متقاضیان به ورود به امریکا و جلوگیری از سفر مسلمانان به خاک این کشور هستند. نیز ۳۲ درصد آنها موافق طرحی هستند که از مسلمانان می خواهد تا با روادید ویژه به امریکا سفر کنند. همچنین فقط ۳۸ درصد مردم با طرح ترامپ برای ممانعت از سفر کلیه‌ی مسلمانان به امریکا موافق هستند. با این همه ۷۹ درصد آنها از وضع تدابیر سختگیرانه‌ی صدور ویزا استقبال می‌کنند.

واکنش دولت ایران چیست؟

سید عباس عراقچی بعد از تصویب این قانون در کنگره امریکا گفته بود: «اگر» خلاف برجام باشد، درباره‌ی آن اقدام خواهیم کرد. با این همه وی در حاشیه اجلاس اخیر اکو به خبرنگاران گفته بود در حال مشورت با کشورهای 1+5 و هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این زمینه هستیم.

به هر ترتیب به نظر می‌رسد با امضای تحریم‌های جدید از سوی رییس جمهور امریکا، عملاً رایزنی‌های دیپلمات‌های ایرانی برای توقف آن شکست خورده است. با این همه در حالی معاون وزیر امور خارجه اقدامات متقابل ایران را منوط به مغایرت آن با برجام دانسته بود، که تحریم‌های جدید به نحو بی شرمانه‌ای با تروریست جلوه دادن ایرانی‌ها کشورمان را در کنار عراق، سوریه و سودان(!) به عنوان یکی از مراکز تربیت آدم‌کُش‌ها معرفی کرده است. دیپلماسی زانوزده‌ی دولت تدبیر و امید ادامه دارد. وضع تحریم‌های نژادپرستانه‌ی جدید از سوی دولت امریکا عملاً بیشتر از دو سال تنش زدایی و لبخند را زیر سؤال بُرد. کدخدا در حالی ایرانی‌ها را آدم‌کُش‌پرور معرفی می‌کند، که در دو سال گذشته نمایش دیگری جز انفعال و تعظیم از ظریف و رفقا ندیده است.