چرا غرب از اجرای «برجام» استنکاف می‌کند؟/ معاهده‌ای که نه آب شد نه نان!

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، پنجاه روز از اجرای برجام گذشت؛ بیست و هفتم دی ماه بود که ایران تمام تعهداتش را در زمینه‌ی کاهش ظرفیت غنی سازی و نابودی ذخایر استراتژیک اورانیوم غنی شده انجام داد. اطراف غربی اما هم‌چنان هیچ‌کدام از تکالیفشان را به طور کامل انجام نداده اند؛ نه از پول‌های بلوکه شده خبری شد، نه از آن روزی صد میلیون دلار ضرر که بنا بود بعد از توافق به گفته‌ی ترکان، مرتفع شود. حتی تحریم‌ها نیز به طور کامل لغو نشد، نه تحریم‌های پولی، نه مالی و نه حتی بانکی! مجید تخت روانچی دیروز گفت: «یکی از چالش‌های ما احتیاط بیش از حد بانک‌های اروپایی در برقراری ارتباط با بانک‌های ایرانی است. در حالی که قطعنامه‌های سازمان ملل و قانون اجازه همکاری با ایران را صادر کرده، اما بانک‌های اروپایی به شدت نگران هستند و برای برقراری ارتباط احتیاط می‌کنند.»

چرا غربی‌ها از عمل به تکالیفشان مطابق برجام شانه خالی می‌کنند؟

احتیاط می‌کنند! این تازه‌ترین اختراع مقامات وزارت خارجه برای توجیه اهمال‌ غربی‌ها در اجرای برجام است. در حالی که دولت روحانی حالا مدت‌ها است تمام تکالیفش را در معاهده‌ی برجام مو به مو به اجرا درآورده، غربی‌ها هر روز به بهانه‌ای نو از عمل به تعهداتشان سر باز می‌زنند. پیشتر اما، ترکان مشاور دوست داشتنی روحانی، هر روز تأخیر در اجرای برجام را معادل 100 میلیون دلار ضرر ارزیابی کرده بود. با همین چرتکه روشن است که تا امروز اجرایی نشدن این معامله به صورت کامل دست‌کم 5 میلیارد دلار ضرر روی دست مردم گذاشته است؛ گذشته از تمام ضرر و زیان‌هایی که از سربند نابودی تأسیسات غنی سازی، سانتری‌فیوژها، فوردو، آب سنگین اراک و نابودی ذخایر استراتژیک اورانیوم به بار آمده بود.

سؤال اینجا است؛ اگر آنچان که روز گذشته تخت روانچی در همایش تجاری و بانکی ایران و اروپا گفته بود، تا این اندازه قوانین و قطعنامه‌های تنظیم شده محکم و شفاف تنظیم شده، و دست مقامات ایرانی پُر است، چرا هم‌چنان اروپایی‌ها از عمل به ساده‌ترین تعهداتشان استنکاف می‌کنند؟ و چرا وزارت خارجه به جای استناد به همان اسناد و قوانین و تعقیب و پیگیری حقوقی قانون‌گریزی اروپایی‌ها، در قامت توجیه‌گر آنان ظاهر شده است؟ استمرار این اوضاع و تداوم قانون‌گریزی اطراف غربی، مردم را بیشتر از گذشته به وجود هم‌چه قوانینی بدبین کرده است. به نظر می‌رسد اساساً ابزار حقوقی اطمینان بخشی برای ایران در برجام پیش بینی نشده است، ابزاری که بتوان با تمسک به آن دیگر اطراف ماجرا را مجاب به اجرای تعهداتشان در قبال ایران کرد.   

معاهده ای که نه آب شد نه نان!

برجام سند بی چفت و بستی است، آنقدرها که نمی‌تواند اطراف غربی ماجرا را به انجام تعهداتشان ناگزیر کند. نامتوازن نیز هست، چرا که در ازای انواع تعهدات واقعی و اجرایی برای ایران، هیچ تکلیف اجرایی روشنی برای دیگر طرف‌ها در نظر نگرفته است، تمام آنچه غربی‌ها تعهد کرده اند به تعبیر ظریف وزیر امور خارجه، یک مُشت امضا روی کاغذ است. برجام حتی مکانیزم تنبیهی مشخصی برای غربی‌ها در صورت استنکاف از قول و قرارهایشان در نظر نگرفته است. این‌ها البته مطالبی است که پیشتر متواتراً از سوی کارشناسان در نقد برجام عنوان شده بود؛ با این همه امروز صحت و سقم آن بیشتر از گذشته روشن است.

امروز ایران تمام تعهداتش را ریز و درشت در قبال برجام با حسن نیت به سامان رسانده است، ولی غربی‌ها برای تکمیل تعهداتشان مدام این دست و آن دست می‌کنند. دست روحانی خالی است! او نه ابزاری برای گروکشی دارد، نه استناد روشنی برای چانه‌زنی، غربی‌ها به تمام آنچه از مذاکرات اتمی می‌خواستند (و بلکه بیشتر)، رسیدند. آنها به خوبی توانستند با مذاکره بسیاری از آن‌چه دانشمندان هسته ای کشور با خون و پشتکار در چند دهه به دست آورده بودند، به طرفه العینی ویران کنند؛ در مقابل اما یک دوجین امضای بی اعتبار کاغذی تمام آن چیزی است که دولت روحانی دشت کرده است. مع الاسف متن نامتوازن و چندپهلوی برجام، دست روحانی را برای پیگیری حق و حقوق ملت ایران لای پوست گردو می‌گذارد. مطلبی که چنان‌چه پیشتر تدبیر شده بود، می‌توانست در متن معامله پیش بینی شود. با این اوضاع اما حالا حالاها ظریف و رفقا باید به دنبال حقشان بِدوند.

معاهده ای که کلاً هیچی نشد!/ اعترافات پساانتخاباتی

«آمریکا باید تعدادی تحریم را روی کاغذ لغو می‌کرد که انجام دادند اما این یک روند است و باید ببینم آن‌چه در روی کاغذ لغو کردند در عمل هم کمک می‌کند تحریم‌ها برداشته شود یا خیر. البته این روند مقداری کُند بوده است.» این‌ها را ظریف چند روز پیش گفت، اعترافاتی که چند روز بعد با سخنان صالحی در گفتگو با یک روزنامه عربی تکمیل شد: «غرب در اجرای تعهدات خود بر اساس برجام، تأخیر دارد و هنوز برخی تحریم‌ها برداشته نشده است. تهران به آنچه باید، متعهد است، اما تأخیری در طرف مقابل هست که مسئولیتش هم با خودش است.»

اعترافات پساانتخاباتی دولتی‌ها فقط تلخ نیست، دردآور است؛ جماعتی که تا همین چند روز پیش قبل از انتخابات، آنچنان در خصوص برجام و تأثیرات شگرفی که روی معیشت مردم می‌گذارد، مبالغه می‌کردند، حالا به نوبت اعتراف می‌کنند. دیروز هم تخت روانچی دیگر مقام مذاکره کننده‌ اعتراف کرد. شتابزدگی و سیاسی‌کاری در روزهای تنظیم برجام مشهود بود، دولت روحانی توافق هسته ای را بیشتر برای مصرف داخلی می‌خواست، برای فتح بهارستان احتمالاً؛ برای پوشاندن ضعف‌ها و کوتاهی‌های اقتصادی اش، برای بستن دهان منتقدین. با این همه با اجرای برجام نه تنها کمترین تغییری در وضع معیشت و زندگی مردم حاصل نشد، بلکه انتخابات هم از دست رفت. دولت روحانی از کسب حداکثر کرسی‌ها در مجلس پیش رو ناکام ماند، تا برجام حتی به کارِ مدیریت افکار عمومی و مهندسی آرای مردمی هم نیاید.

دولت روحانی بدجور گیر کرده است، او نه تنها نتوانست با تمسک به برجام تغییری اساسی در روند معیشت یومیه ایجاد کند، که از مدیریت انتخابات نیز ناکام ماند. برجام برای روحانی و دولتش نه آب شد نه نان!