از جیب دانشجو به جیب سوراخ دانشگاه/ آیا دانشگاه‌های دولتی پول زور می‌گیرند؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-زینب امیدی، علی رغم آنچه از ایام تابستانی دانشگاه‌ها تصور می‌شود، تابستان چند سالی است به جای روزهای تعطیل، آرام، گرما زده و بی حال؛ روزهای پر التهاب و پر تنشی را برای دانشجویان به همراه داشته است، به طوریکه دانشجویان مقاطع تکمیلی در برخی دانشگاه‌های دولتی تراز اول کشور طی روزهای گذشته با شوکی عجیب مواجه شدند. البته در روزهای اخیر موج این شوک گرفتگی به دانشگاه آزاد هم رسید؛ شوک بدهی‌های چند صد تا چند ده میلیونی!

 
ماجرا چیست؟

پرداخت شهریه اجباری برای دروس پیش نیاز تبدیل به یکی از مسائل و دغدغه‌های مهم دانشجویان شده و پس از آیین نامه جدید وزارت علوم در خصوص اخذ شهریه دروس پیش نیاز در دانشگاه‌های دولتی و دانشجویان روزانه در سال ۱۳۹۴ شائبه‌های زیادی گریبانش را گرفته است. 

سال گذشته دانشگاه تربیت مدرس و خواجه نصیر کلید آغاز این مشکلات را زدند؛ دی ماه سال گذشته دانشجویان تربیت مدرس با تجمعی در محوطه این دانشگاه، نسبت به دریافت شهریه از دروس جبرانی اعتراض کردند.

«مسئولین گناه را بر گردن همه می‌اندازند الا خودشان. رئیس آموزش نماینده اش را می‌فرستد و می‌گوید دانشجویان نماینده بدهند و به اتاقش بروند، اما دانشجویی می‌گوید: از سال 57 که شاه در اتاقش می‌نشست و می‌گفت: نماینده بیاید با من صحبت کند، بیش از 30 سال گذشته و باید  رئیس انقلابی خودش بیاید و بابت این توهین به نخبگان عذر خواهی کند. سپس سنوات زود رس چهار ترمه را حذف کند و از گرفتن پول زور بابت دروس جبرانی امتناع نماید.» این‌ها بخشی از سخنان یکی از دانشجویان این دانشگاه در ۱۱ دی ماه سال گذشته بود که نشان می‌دهد جیب دانشگاه‌ها سوراخ شده و حالا از جیب دانشجو خط ترانزیت به سمت جیب دانشگاه کشیده شده است!

در همان سال دانشگاه خواجه نصیر نیز حاشیه ساز شد؛ یکی از دانشجویان بدهکار که در مقطع ارشد رشته مکاترونیک (روزانه) این دانشگاه ثبت نام کرده بود، در خصوص بحث شهریه اجباری دروس پیش نیاز در مصاحبه با رسانه‌ها گفته بود: «پس از گذشت یک ترم متوجه بدهکاری ۷۰۰ هزار تومانی به دانشگاه شدم. پس از پیگیری هایم از مسئولین به این نتیجه رسیدم که دانشگاه ادعا می‌کند به دلیل دروس جبرانی این «شهریه اجباری» را باید پرداخت کنم. این دانشجو با شرح این ماجرا ادامه میدهد: دو نکته در این مسئله قابل تامل است، ۱ - در زمان ثبت نام به این مسئله اشاره نشده بود ۲ - در مقطع ارشد گرایش ما تغییر کرده است و باید دروس مربوط به گرایش جدید را بگذرانیم، با کدام استدلال باید این هزینه سنگین را پرداخت کنیم؟

دریافت شهریه به صورت سلیقه‌ای

دریافت شهریه بابت دروس جبرانی، جدیدترین بهانه دریافت پول از دانشجویان شده است و هر دانشگاه بر اساس علایق خود رقم دلبخواهی را صادر می‌کند. در حالی که هنوز ساز و کار رسمی درباره اخذ شهریه بابت دروس جبرانی از دانشجویان دانشگاه‌های دولتی اتخاذ نشده است، دانشگاه‌های زیادی هستند که از دانشجویان پول می‌گیرند. به طور مثال در آخرین مورد، تعداد زیادی از دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی در هفته‌های گذشته با مراجعه به سیستم آموزشی گلستان، با هشدار عجیب بدهی مواجه شدند. دانشجویان هر کدام به مبالغ مختلف ۹۰۰ تا ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومانی بدهکار شدند و برای ادامه تحصیل باید این پول را پرداخت کنند.

این در حالی است که دانشجویان هیچ گونه اطلاع قبلی از این موضوع نداشتند و احتمالا در راستای پرداخت این پول، برنامه‌ریزی مشخصی هم برای مدیریت جیب خود و خانواده نکرده اند و حالا به یکباره شوکه شده‌اند. بخشی از این دانشجویان که در بهت بدهکاری سنگین به دانشگاه به سر می‌برند، حالا در یک گروه تلگرامی حدود ۵۰۰ نفره جمع شدند تا صدای اعتراض خود را به گوش مسئولین دانشگاه و وزارت علوم برسانند، اما ظاهرا هیچ مقام مسئولی پاسخ آن‌ها را نمی‌دهد.

متاسفانه پیگیری خبرنگار ما در روزهای گذشته از مسئولین دانشگاه شهید بهشتی به جایی نرسید و چون دانشگاه تا ۵ مرداد تعطیل است، مسئولین با وجود اطلاع از این ماجرا، تمایلی به پاسخگویی نداشتند.

در این راستا یکی از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشته حقوق این دانشگاه که خود جز بدهکاران محسوب می‌شود، در خصوص اخذ شهریه اجباری برای دروس پیش نیاز به خبرنگار ما گفته: قضیه از این قرار است که دانشگاه بنا بر سنتی که از قبل داشته، یکسری دروس جبرانی را به دانشجویان می‌داد که دانشجویان روزانه نیز موظف به گذراندن آن‌ها بودند؛ که فرقی هم به حال دانشگاه نمی‌کرد که آیا این دانشجو ضعیف است یا نه. به طور مثال بنده که در حال حاضر در مقطع ارشد این دانشگاه تحصیل می‌کنم و هم از طریق استعداد درخشان آمدم و رتبه اول حقوق در مقطع کارشناسی را داشتم و همچنین در کنکور کارشناسی ارشد رتبه یک رشته حقوق را کسب کرده بودم، مجبور به گذراندن سه درس پیش نیاز شدم.

ماجرای عجیب بدهکار شدن دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی
وی از نظر بعد حقوقی این مسئله بیان داشت: وزارت علوم در مهر ماه ۹۴ مصوبه‌ای را تصویب کرد که دانشگاه‌ها بنا به نظر و مصوبه هیئت امنای خود می‌توانند بابت دروس پیش نیاز از دانشجویان مبلغی را دریافت کنند. این قضیه از چند حیث مشکل حقوقی دارد. بُعد اول، عطف ماسبق بودن است. یعنی این آئین نامه جدید نباید برای ورودی‌های قبل از آن اعمال شود، در صورتی که شاهد نقض آن در دانشگاه شهید بهشتی هستیم. باید این را در نظر گفت که اکثر دانشجویانی که در دانشگاه‌های دولتی مشغول تحصیل هستند بابت خوابگاه، غذا و سایر چیز‌ها مبالغ هنگفتی را پرداخت می‌کنند و قرار گرفتن این مبلغ از بدهی برای دروس پیش نیاز، غیرقابل پذیرش است.

 

 

این دانشجو اقدام دانشگاه شهیدبهشتی را حتی خلاف بر آئین نامه وزارت علوم دانست و گفت: با بررسی‌های ما این قضیه روشن شد که هیئت امنا، مصوبه‌ای مبنی بر دریافت پول بابت دروس پیش نیاز از دانشجویان روزانه تصویب نکرده و دانشگاه خودسرانه اقدام به این کار کرده است.

گفتنی است که دانشجویان معترض به شهریه‌های دروس پیش نیاز که به صورت ناگهانی و خلق‌الساعه جلوی پای آن‌ها قرار گرفته است، به نبود دفتر شورای صنفی برای پیگیری مطالبات دانشجویی از مسئولین دانشگاه نیز معترضند؛ نبود دفتر شورای صنفی، این روز‌ها به یکی از چالش‌های دانشگاه شهید بهشتی تبدیل شده است.

دانشجویان این دانشگاه که از مسئولین پاسخی نمی‌بینند، شکایت خود را در سایت سازمان بازرسی کل کشور ثبت می‌کنند تا مراجع قانونی این ماجرا را پیگیری کنند.

اطلاع دانشجویان بعد از چند ترم!
سلیمانی، عضو انجمن اسلامی دفتر تحکیم وحدت دانشگاه شهید بهشتی در این خصوص می‌گوید: مبنای عمل مسئولین دانشگاه به گفته خودشان، آیین نامه‌ای است که طبق آن برای دروس پیش نیاز شهریه دریافت می‌کنند؛ اما این در حالی است که دانشجویان ترم‌های قبل که مشغول تحصیل هستند، موظف به پرداخت این شهریه نیستند. این تن‌ها اعمال فشار و زوری نیست که در این دانشگاه به عمل آمده؛ هزینه سرسام آور خوابگاه و غذا در تابستان، حذف سنوات مجاز برای مقطع ارشد و ... از مشکلات عدیده این دانشگاه است که صدای دانشجویان را درآورده.

یک آیین نامه مساله دار...
وزارت علوم در مهرماه سال ۱۳۹۴ طی آیین‌نامه جدیدی که برای دوره کارشناسی‌ارشد ناپیوسته به تصویب رسانده است، در ماده نهم مقرر داشته که دانشگاه‌ها می‌توانند طبق مصوبات هیأت امنای خود از دانشجویان روزانه برای دروس جبرانی مبالغی را دریافت کنند. اما دانشگاه هایی مثل دانشگاه شهید بهشتی تهران بدون اینکه هیأت امنای دانشگاه، مصوبه‌ای در این خصوص تصویب کند، خودسرانه اقدام به تعیین مبالغ هنگفتی به عنوان شهریه دروس جبرانی کرده است و ارائه هر گونه خدمت آموزشی از قبیل: صدور گواهی اشتغال به تحصیل را تا پرداخت کامل شهریه ممنوع کرده است که طبق ماده ۶۰۰ قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ وصف مجرمانه دارد.

فارغ از این اقدام غیرقانونی دانشگاه، اصل مصوبه وزارت علوم (آیین‌نامه) نیز بر خلاف ماده چهارم قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ۱۳۸۰ و اصل سی‌ام قانون اساسی است؛ زیرا هر گونه تحمیل هزینه از سوی دولت برای شهروندان باید متکی به قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی باشد و مجلس شورای اسلامی چنین اجازه‌ای را به وزارت علوم واگذار نکرده است. از سوی دیگر آموزش عالی طبق قانون اساسی باید به صورت رایگان باشد و این اقدام بر خلاف قانون اساسی است.

فارغ از مسائلی که گفته شد، آیین‌نامه مذکور مصوب ۴ / ۰۷ / ۱۳۹۴ و ابلاغی ۱۰ / ۸ / ۱۳۹۴ است؛ در نتیجه علی‌القاعده نمی‌بایست نسبت به دانشجویانی که از شهریور ۱۳۹۴ وارد دانشگاه شده و هیچ اطلاعی در این خصوص نداشته‌اند، اعمال می‌شد؛ اما دانشگاه مصوبه مذکور را عطف به ما سبق کرده و دانشجویان قبل از تصویب آیین نامه را نیز مشمول شهریه‌ها دانسته است.

طبق ماده ۶۰۰ قانون تعزیرات امر به دریافت پول و طبق تبصره ماده ۷۱ مکرر قانون محاسبات عمومی کشور الحاقی ۴ / ۱۲ / ۱۳۹۳ دریافت وجه از سوی کارمندان دولت بدون وجود مبنای قانونی جرم است و در مورد اقدامات اخیر، قانونی مبنی بر اخذ شهریه از دانشجویان روزانه وجود ندارد. هر چند آیین نامه وزارت علوم نیز غیرقانونی است؛ اما مسئله أخذ شهریه را منوط به مصوبه هیات امنا کرده که این چنین مصوبه‌ای نیز هنوز به تصویب نرسیده است. از سوی دیگر بر فرض که تمام این اقدامات صحیح باشد؛ عطف به ما سبق کردن آن به دانشجویان ورودی سال ۱۳۹۴ که قبل از تصویب آیین نامه وارد دانشگاه شده‌اند، خلاف حقوق مکتسبه دانشجویان است.

شوکه شدن دانشجویان از بدهی ۱۵ میلیونی
پس جریانات دانشگاه شهید بهشتی، با خبر شدیم که جمعی از دانشجویان دانشگاه آزاد واحد اقلید از توابع استان فارس نیز بعد از مراجعه به سیستم آموزشی، با هشدار عجیب بدهی به مبلغ ۱۵ میلیون ریال مواجه شدند!

 

سیستم آموزشی دانشگاه در پاسخ به دانشجویان، علت این بدهی را افزایش شهریه‌های ترم قبل اعلام کرده است. به تعبیر دانشجویان، شهریه‌ای که در ترم یا ترم‌های گذشته پرداخت و تسویه شده است، افزایش یافته و حالا در سیستم آموزشی، دانشجویان را به مبلغ ۱۵ میلیون ریال بدهکار نشان می‌دهد. تن‌ها توضیح رئیس این واحد دانشگاهی نیز در خصوص این اتفاق این است که منبع نرم افزار مالی از تهران است!

 همچنین بهمن ۹۴ بود که جمعی از دانشجویان مقطع دکتری دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات در نامه‌ای به لطفی، معاون آموزشی این دانشگاه خواستار توضیح درباره دروس پیش نیاز اجباری شدند.

چه کسی پاسخگو است؟
آیا دانشجویان شهرستانی که تمام تلاش خود را برای گذراندن دوره تحصیل در یک دانشگاه دولتی کرده اند می‌توانند علاوه بر پول خوابگاه و غذا و ...، پول تعدادی دروس پیش نیاز اجباری را بدهند؟ آیا دانشجوی دانشگاه آزاد آنقدر توانایی دارد که ۱۵ میلیون به خزانه آن واریز کند؟ اصلا بر چه اساسی قرار است دانشجوی دانشگاه دولتی که حق برخورداری از خدمات تحصیلی رایگان را دارد، برای گذراندن واحد جبرانی یا پیش‌نیاز هزینه پرداخت کند؟ برای دانشجویان سوال است که چرا این هزینه‌های سنگین، تا پیش از این اطلاع رسانی نشده بودند و مهمتر از آن اینکه دانشجویان با چه استدلالی باید چنین مبالغ هنگفتی بپردازند؟

خبرگزاری دانشجو همچنان آماده شنیدن هرگونه پاسخی از سوی مسئولان وزارت علوم و دانشگاه هایی است که در حال حاضر برای دروس پیش نیاز از دانشجویان خود شهریه دریافت می‌کنند.