حرکت حسن روحانی از راست سنتی به چپ مٌدرن

گروه سیاسی «خبرگزاری دانشجو»؛ - میکائیل دیانی؛ در تمام جوامع برای فضای سیاسی یک ویژگی را به صورت ثابت می پذیرند و آن تغییر مدام موقعیت ها و اشخاص است اما گاه این جابه جایی ها آنقدر وسیع می شود که انسان در تحیر آن باقی می ماند و نمی توان هضم کرد که در چهارچوب سیاسی کشور شخصی از جریان راست سنتی خود را تا جریان چپ مدرن تغییر دهد.

 

امروز تمام تلاش حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ساختن چهره ای از خود شبیه «محمد خاتمی» است؛ کسی که از ابتدای تاریخ سیاسی جمهوری اسلامی در نقطه مقابل حسن روحانی قرار داشت. حسن روحانی فعالیت سیاسی خود را در جناح راست سنتی شروع کرد. وی از اعضای اصلی جامعه روحانیت مبارز؛ اصلی ترین پایگاه جریان راست سنتی بود و در کنار آیت الله هاشمی رفسنجانی در دوران جنگ ایران و عراق، در شورای عالی دفاع (از سال 1361 تا 1367) و شورای عالی پشتیبانی جنگ بود.

 

روحانی با لیست جامعه روحانیت مبارز در سال 1359 به نمایندگی مجلس شورای اسلامی انتخاب شد و در پنج دوره مجلس از سال 1359 تا 1379 فعالیت کرد. او نایب رئیس اول مجلس در دوره‌های چهارم و پنجمی بود که مجلس را بصورت یک دست جریان راست سنتی در اختیار داشتند و حتی در مجلس پنجم از لیست تهران مجمع روحانیون مبارز-جریان مطبوع خاتمی و مخالف روحانی- یک نفر نیز وارد مجلس نشد.

 

حسن روحانی و هم جریانی های او در جامعه روحانیت مبارز در سال 78 بخاطر «نشریه موج» علیه خاتمی بیانیه دادند و همواره وی در موضع منتقد از جریان چپ قرار داشت. تند ترین شعارها علیه اصلاح طلبان در انتخابات مجلس ششم از سوی حسن روحانی بیان می شد.

 

یکی از نکات مهمی که در جامعه شناسی سیاسی باید مد نظر قرار گیرد "حیات سیاسی و وابستگی آن به پایگاه اجتماعی" است. بدنه اجتماعی متعلق به جریان روحانی پوست اندازی کرده است و از راست سنتی عبور کرده. برای مثال در سالهای 68 راستگرایان کاندیدای مد نظر خود را هاشمی می دانستند اما با ورود هاشمی در ریاست جمهوری و گرایش وی به سمت چپ ها در سال 80 احمد توکلی در سبد رأی راستی ها قرار می گیرد و به همین ترتیب هم در سال 84 با وجود اینکه احزاب راست سنتی از لاریجانی حمایت کرد اما بدنه اجتماعی این جریان که دچار تغییر شده است احمدی نژاد را گزینه مورد نظر خود می داند و رأی این جریان در سبد احمدی نژاد جمع می شود.

 

اصل این ریزش تغییر و پوست اندازی را باید شکست ناطق در انتخابات سال 76 دانست که از راست سنتی عبور کرده است. نسلی که در اوایل دهه هفتاد همواره به این نیروها به عنوان نیروهای انقلابی رأی می داد و نتیجه رفتارهای سیاسی شان شکل گیری مجلس چهارم و پنجم بود در دوران دوم خرداد به دلیل شکست ناطق نوری در انتخابات با یک سوال بزرگ مواجه شدند که "چرا جناح انقلابی شکست خورد؟" و این شروع یک ریزش از آرای راست سنتی و تغییر در گرایشات آنها بود که با عبور از ناطق در سال 80 به توکلی رسیدند و عدم اقبال به توکلی باعث می شود که در سالهای 82 و 83 سنتگرایان بطور کل از گردونه سیاسی خارج شوند و نسل جوانی که پیش تر حامی آنها بودند خود به یک جریان نوین تبدیل شدند که شورای شهر دوم و مجلس هفتم را بدست گرفتند. حتی در انتخابات ریاست جمهوری نهم که دوباره جریان راست سنتی لاریجانی را معرفی می کند بدلیل اعراض نهادینه شده نسبت به این جریان؛ احمدی نژاد ریاست جمهوری نهم را بدست می گیرد. دو ظرفیت اصلی جناح راست سنتی در دهه هفتاد پایگاه «مذهبی» و «طبقات ضعیف» بود که این پایگاه را احمدی نژاد با خودش همراه کرد و این گروه ها به دلایل مختلف از راست سنتی فاصله گرفتند.

 

میرحسین موسوی در انتخابات سال 88 برای کسب رأی طبقات محروم وارد صحنه شده بود ولی این طبقه را احمدی‌نژاد پیشتر برای خود کرده بود و برای اینکه بتواند یک سبد آرای قابل توجهی برای خود دست و پا کند شعارهایی گاها متضاد با نظرات سالهای پیشین خود می داد. میرحسین متوجه شده بود که دیگر رأی طبقات محروم قابل استحصال نیست. نخست وزیر امامی که سخت ترین قوانین را برای حجاب زنان در ادارات دهه شصت صادر کرده بود به حمایت از بدحجابان و روشنفکران پرداخت و همسر خود را در تمام همایش ها می برد تا بتواند رأی این قسمت از بدنه اجتماعی را جذب کند. میرحسین موسوی در انتخابات 88 از "مسجد نازی آباد" شروع کرد بدلیل نداشتن رأی در طبقه "مذهبی" و "مستضعف" خود را در جایگاه خاتمی قرار داد و شعارهایی را بیان کرد که در نهایت نماینده طبقه سرمایه‌دار در انتخابات شد و به "همایش دوم خرداد ورزشگاه آزادی" رسید.

 

حسن روحانی متعلق به این جریان است که امروز نه رأی پایگاه مذهبی را می تواند جذب کند و نه رأی مستضعفین را؛ چرا که برای دریافت این آرا مابه ازای بهتری(جلیلی، حداد، قالیباف) برای روحانی در انتخابات وجود دارد و روحانی نیز که می داند در خاستگاه خود-جریان راست- دیگر رأیی ندارد مجبور است به دامن چپ ها چنگ بزند و شعارهایی که سالها او و جریانش در مقابل آن ایستاده اند را سر دهد اما تغییر چند ماهه موضع و شعارهای او نمی تواند موجبات تحصیل رأی و پایگاه اجتماعی اصلاح طلبی را برای او به ارمغان آورد.

 

روحانی می خواهد در این انتخابات پایگاه رأی خاتمی در جریان اصلاحات را داشته باشد و رفتار ها و شعارهای خاتمی اعم از آزادی، تساوی زن و مرد و... را تکرار می کند و گاها از خاتمی نیز فراتر می رود. شعارهایی که با گذشته او در تضاد کامل است و یک نمونه آن را قالیباف در مناظره سوم بیان کرد. آنچه که روحانی را در این بین ناکام می گذارد عدم باور اجتماعی برای تغییر 180 درجه ای روحانی نسبت به جریان اصلاحطلبی است و شاید بیشترین عامل برای عدم باور پذیری روحانی در جایگاه خاتمی مسئولیتی است که در طول 16 سال دولت های سازندگی و اصلاحات در جایگاه امنیتی داشته است.

 

روحانی در این چند ماه تلاش کرد که از یک چهره راست سنتی خود را به یک چهره معتدل تبدیل کند ولی حضور قالیباف و ولایتی باعث شده سبد رأیش در این پایگاه نیز ناکام باشد و وی هر روز به سبد آرای خاتمی در منتهی علیه جریان های چپ داخلی نزدیک تر شود و در این میان مهمترین چالش روحانی حضور عارف در انتخابات است. بسیاری از اصلاح‌طلبان که نمی توانند روحانی را به عنوان یک گزینه اصلاح‌طلبی بپذیرند سرمایه خود را پشت عارف گذاشته اند و این باعث کاهش رأی روحانی است.

 

از سوی دیگر روحانی به حمایت رسمی هاشمی نیز چشم امیدی دارد و تبلیغاتش را پیش از حمایت رسمی هاشمی در کشور منتشر کرده است اما رفسنجانی که از ترس شکست روحانی در انتخابات می ترسد هنوز به جمع بندی کاملی برای حمایت علنی از روحانی نرسیده است.