پرورش کرم ابریشم؛ صنعتی که رو به زوال است/ درآمدزایی در خانه با پیله‌!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، مهدیه حسینی نسب؛ کرم ابریشم ازحشرات مفیدی است که با تولید نخ ابریشم جایگاه ویژه‌ای در صنایع قالی بافی، نساجی و پزشکی داشته و مشاغل جنبی زیادی را نیز به خود اختصاص داده است، به همین خاطر مورد توجه انسان قرار گرفته است.

ایران یکی از قدیمی‌ترین کشور‌های پرورش دهنده کرم ابریشم بوده، به گونه‌ای که استان گیلان به عنوان قطب تولید، پرورش کرم ابریشم شناخته شده است. البته در چند دهه اخیر بسیاری از توتستان‌ها متروکه و کارخانه‌های پیله‌خشک‌کنی استان گیلان تعطیل شده‌اند و طبق اعلام شرکت پرورش کرم ابریشم حدود ۱۳ هزار خانوار از این بخش از تولید کنار رفته‌اند.

با این حال با وجود اینکه در چند استان کشور پرورش کرم ابریشم وجود دارد، اما به این صنعت آنچنان بهایی داده نمی‌شود و متاسفانه این صنعت روبه فراموشی است. در حالی که در زمانی که کشور با کمبود ارز و معضل بیکاری مواجه است، با حمایت و رونق دوباره صنعت پرورش کرم ابریشم می‌توان زمینه ایجاد اشتغال را نیز فراهم کرد.

برای آشنایی بیشتر با صنعت پرورش کرم ابریشم سراغ رضا صادقی لیمنجوب، استادیار گیلانی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد واحد کازرون رفتیم با او گفتگویی در این رابطه داشتیم که در ادامه می‌خوانیم.

 

دانشجو: کرم‌های ابریشم جزو کدوم دسته از حشرات حساب می شوند؟ 
کرم ابریشم در راسته پروانه سانان است حشرات بندپایی هستند؛ در یک پکیج حدود ۲۲ هزار تخم وجود دارد و از این پکیج حدود ۷ تا ۹ هزار پیله ابریشم که معمولا از آن حدود ۳۰ تا ۴۰ کیلو پیله‌تر ابریشم یا نوغان، استحصال می‌شود. سود خالص ماحصل این کار به ازای هر پکیج یک میلیون تومان است.

دانشجو: چه زمانی برای پرورش کرم ابریشم مناسب است؟
بهترین فصل پرورش کرم ابریشم فروردین ماه است، اما به خاطر سردی هوا در بعضی از شهر‌ها در دهه اول اردیبهشت تخم کرم ابریشم بین نوغاندارن (کسانی که کرم ابریشم را به منظور تولید ابریشم پرورش می‌دهند) توزیع می‌شود.

دانشجو: چقدر طول می‌کشد تا کرم ابریشم رشد کند و این روند چند مرحله دارد؟
کرم ابریشم معمولا دارای پنج مرحله تغذیه و چهارمرحله پوست‌اندازی است که به هر مرحله از تغذیه «سن» و به هر مرحله از پوست اندازی «خواب» گفته می‌شود. می‌توان گفت که کرم ابریشم دارای ۵ سن و ۴ خواب است سنین ۱ و ۲ و ۳ را «کرم جوان» گویند.

 

سنین ۴ و ۵ به نام کرم ابریشم بالغ نامیده می‌شود که این روند ۱۵-۱۶ روز به طول می‌انجامد و در پایان سن پنجم کرم‌ها از اشتها افتاده و از تغذیه باز می‌مانند، همچنین جثه آن‌ها کوچک شده و به رنگ زرد و شفاف در می‌آیند که دراین زمان با گذاشتن وسایل پیله تنی بر روی کرم‌ها موجبات تنیدن پیله فراهم می‌آید.

 

طول رشته نخ ابریشمی یک پیله ممکن است ۳۰۰ تا ۹۰۰ متر باشد خروج پروانه از پیله می‌تواند این رشته نخ را تکه تکه کند در حالی که ابریشم از پیله کامل که شفیره داخل آن است به دست می‌آید.

در یک مزرعه پرورش کرم ابریشم پروانه‌های بالغ فقط به اندازه مورد نیاز اجازه دارند از پیله خارج شوند باقیمانده به وسیله گرما در درون پیله کشته می‌شوند برای اینکه ابریشم بتواند ریسیده و به پارچه تبدیل شود.

پروانه کرم ابریشم رنگ متمایل به زرد با بدنی کلفت و پرموى دارد. عمر پروانه بالغ مدت بسیار کوتاهی است به اندازه کافی طولانی برای این که پروانه بتواند تخمگذاری کند.

نوغانداری یا پرورش کرم ابریشم وتولید فرآورده‌های ابریشمی ازجمله فعالیت‌هایی جانبی است که درکنار فعالیت‌های اصلی کشاورزان هرمنطقه می‌تواند طی یک دوره کوتاه مدت ضمن ایجاد انگیزه اقتصادی و بکارگیری بخشی از نیروی کار روستا، درآمد نسبتاً مناسبی را برای روستانشینان فراهم می‌کند.

 

 

دانشجو: کرم ابریشم بیشتر از چه چیزی تغذیه می‌کنند؟
کرم ابریشم از برگ درخت توت برای تغذیه استفاده می‌کند و هیچ غذای دیگری را نخواهد خورد برگ‌های توت باید بلا فاصله بعد از بیرون آمدن کرم از تخم دراختیارش قرار گیرد برگ‌های تازه و لطیفی که مورد نیاز کرم جوان است دراوایل بهار در دسترس است.

برگ‌های کهنه در سه مرحله اول زندگی کرم ابریشم «کرم‌های جوان» بسیارخشن است در دوره چهارم و پنجم زندگی «کرم‌های بالغ» می‌تواند از برگ‌های سخت و خشن استفاده کنند.

برگ‌ها باید عاری از مواد آفت کش باشند. بعد از جمع آوری مقدار زیادی از شاخه‌های درخت توت با برگ‌های تازه به عنوان ذخیره غذایی باید آن‌ها را به مدت سه دقیقه در محلول گند زدا قرار داد. سپس برگ‌ها باید در زیر شیر آب خوب شسته شود تا تمام برگ‌ها خوب پاک و شسته شود، زیرا می‌تواند باعث کشته شدن کرم‌های ابریشم شود بعد با تکان دادن آب اضافی برگ‌ها گرفته شده و در کیسه‌های پلاستیکی و جای خنک نگه داری شود.

 

دانشجو: مکان پرورش کرم ابریشم باید چگونه باشد؟
در گیلان انبار‌هایی به نام تلنبار وجود دارد تل یا تپه‌های کوچک هستند که توسط فرد ساخته می‌شود این تپه‌ها ۴ تا ۶ ستون بتونی دارد. حشراتی مانند مورچه‌ها و موریانه‌ها قاتل کرم‌های ابریشم هستند و تلنبار را طوری می‌سازند که زیر آن‌ها آب باشد. تا حشرات نتوانند به کرم و پیله ابریشم نفوذ کنند.

 

دانشجو: در طول سال چند بار می‌توانیم پرورش کرم ابریشم داشته باشیم؟
۲ سال می‌توانیم پرورش کرم ابریشم داشته باشیم؛ ممکن است تا چندین هفته برداشت پیله ابریشم طول بکشد معمولا قبل از اینکه پیله‌ها را برای ریسندگی تحویل کارخانه بدهیم پیله‌ها رو جلوی آفتاب می‌گذاریم که اون شفیره داخل آن کشته شود، چون اگر کشته نشود مراحل تکامل را طی می‌کند و پیله را سوراخ می‌کند و اگر پیله سوراخ بشود دیگر به درد رسیندگی نمی‌خورد. پیله‌ها در کارخانه‌های ریسندگی به نام پیله‌تر ابریشم یا نوغان‌تر فروخته می‌شود. بله. برای مثال، در استان قم با حدود سه میلیون تومان کارگاه پرورش کرم ابریشم راه اندازی کردند.

 

 

دانشجو: آیا می‌توان به پرورش کرم ابریشم به عنوان مشاغلی خانگی نگاه کرد؟
بله. این کار جزو مشاغل خانگی هم محسوب شود و خیلی از خانم‌ها معمولا درگیر این صنعت می‌شوند؛ و جالب‌تر از همه این که در خانه هم می‌شود این کار را انجام داد.

دانشجو: برای تهیه نیم کیلو نخ ابریشم چقدر باید پیله مصرف شود؟
برای تهیه نیم کیلو نخ ابریشم حداقل باید ۳ تا ۷ هزار پیله ابریشم مصرف شود و قیمت و بازار خیلی خوبی دارد.

دانشجو: پیله‌های ابریشم بیشتر به چه بخشی فروخته می‌شود؟
شرکت‌های خصوصی در این زمینه خرید پیله ابریشم فعال ترهستند هر چند که دولت خرید تضمینی برای این پیله‌ها می‌دهد، اما بیشتر به بخش‌های خصوصی فعال و نوغان می‌فرشند.

دانشجو: پیشرفت صنعت پرورش کرم ابریشم در ایران چگونه است؟
این صنعت چندین سالی است که در استان‌ها مخصوصا گیلان روبه زوال بوده است. موردی که باعث شد این صنعت پیشرفت نداشته باشد تولید نخ ابریشم تقلبی است که به نام ابریشم و با قیمت نخ ابریشم فروخته می‌شود.

یکی از دلایل عدم پیشرفت این صنعت فعال نبودن صنایع بافندگی است متاسفانه صنعت پوشاک تحت الشعاع قاچاق قرار گرفت که این امر باعث شد تا صنعت بافندگی رشد نداشته باشد. در حال حاضر که در تحریم قرار داریم باید از این فرصت برای پیشرفت صنعت کشور استفاده کرد روی پای خودمان باشیم.