مهرآباد-۳۱ شهریور ۴| پرونده بررسی ادبیات پایداری
گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو- طهورا میرزایی‌زاده؛ درنگی کرده بودم کاش در بزم جنون من هم / لبی‌تر کرده زان صهبای جام پرفسون من هم
هزاران کام در راه است و دل مشتاق و من حیران / که ره، چون می‌توانم یافتن سوی درون من هم
این ابیات گوشه‌ای از متن تقریظ مقام معظم رهبری بر یکی از بهترین کتاب‌های ادبیات دفاع مقدس است. ایشان با توجه به اهمیت ویژه‌ای که به ترویج و تشویق کتابخوانی می‌دهند و دغدغه‌ای که برای تقویت ادبیات پایداری برای جلوگیری از تحریف و فراموشی دارند، بر کتاب‌هایی که در این حوزه از لحاظ محتوایی و فرمی حرفی برای گفتن دارند، درباره احساسشان بعد از خواندن کتاب و نظراتی که پیرامون نقاط قوت و ضعف کتاب دارند می‌نویسند. به نقد کتاب می‌پردازند و در نهایت پیشنهاداتی ارائه می‌دهند؛ از تشویق به خواندن آن کتاب تا پیشنهاد ترجمه یا ساخت فیلم از روی آن.
هزاران کام در راه است و دل مشتاق و من حیران / که ره، چون می‌توانم یافتن سوی درون من هم
این ابیات گوشه‌ای از متن تقریظ مقام معظم رهبری بر یکی از بهترین کتاب‌های ادبیات دفاع مقدس است. ایشان با توجه به اهمیت ویژه‌ای که به ترویج و تشویق کتابخوانی می‌دهند و دغدغه‌ای که برای تقویت ادبیات پایداری برای جلوگیری از تحریف و فراموشی دارند، بر کتاب‌هایی که در این حوزه از لحاظ محتوایی و فرمی حرفی برای گفتن دارند، درباره احساسشان بعد از خواندن کتاب و نظراتی که پیرامون نقاط قوت و ضعف کتاب دارند می‌نویسند. به نقد کتاب می‌پردازند و در نهایت پیشنهاداتی ارائه می‌دهند؛ از تشویق به خواندن آن کتاب تا پیشنهاد ترجمه یا ساخت فیلم از روی آن.
این یادداشت‌ها راهنمای خوبی است برای پیدا کردن کتاب‌های خواندنی و باکیفیت در حوزه ادبیات پایداری. بعد از این تقریظ‌ها، خوانندگان اقبال بیشتری به آن کتاب‌ها نشان می‌دهند و همچنین با افزایش چاپ این کتاب‌ها به صنعت نشر کشور نیز کمک می‌شود.
رهبر انقلاب تا کنون برای بیش از ۵۰ اثر دفاع مقدس وجود داشته که رهبری متن تقریظی نوشته‌اند. ویژگی مهم این کتاب‌ها این است که از زاویه‌های مختلف و متنوعی به جنگ نگاه کرده‌اند؛ که در ادامه تعدادی از آن‌ها رامرور می‌کنیم؛
• روایت نقش زنان در هشت سال دفاع مقدس یکی از ژانر‌هایی است که مورد توجه رهبری قرار گرفته‌اند و البته از پرطرفداران کتب ادبیات دفاع مقدس اند:
۱- «دختر شینا» به نویسندگی بهناز ظرابی‌زاده؛ روایت زندگی قدم‌خیر محمدی‌کنعان همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی است که از فراز و نشیب‌های زندگی‌اش می‌گوید، از وقتی که از روستا به شهر آمدند تا زمان شهادت همسرش در ۲۲ سالگی او که مادری جوان بود و همه تلاشش را برای تربیت ۵ فرزندش گذاشته‌بود. مقام معظم رهبری درباره این کتاب نوشته‌اند: «رحمت خدا بر این بانوی صبور و با‌ایمان؛ و بر آن جوان مجاهد و مخلص و فداکاری که این رنج‌های توان‌فرسای همسر محبوبش نتوانست او را از ادامه جهاد دشوارش باز دارد. جا دارد از فرزندان این دو انسان والا نیز قدردانی شود.»
۲- «فرنگیس» به نویسندگی مهناز فتاحی؛ اثر برگزیده جایزه کتاب سال دفاع مقدس است که خاطرات فرنگیس حیدرپور را به قلم تحریر درآورده. فرنگیس زنی غیور از اهالی روستا‌های کرمانشاه است که در ۱۲ فصل خاطراتش را بیان کرده و از درگیری‌اش با سربازان دشمن و قتل و اسارت آنان می‌گوید. مجموعه خاطرات او اطلاعات ارزشمندی از وضعیت روز‌های جنگی در روستا‌های گیلانغرب می‌دهد. از آوارگی‌های خودش و خانواده و اهالی مردم روستا، بمباران‌های پی در پی دشمن، حمله منافقین به اسلام آباد و عملیات مرصاد و وقایع خواندنی دیگری که همه بخش مهمی از تاریخ آن روز‌ها را شکل می‌دهند.
همانطور که مقام معظم رهبری نیز تاکید کرده‌اند بخش ناگفته و بااهمّیّتی از حوادث دوران دفاع را به مناسبت شرح حال این بانوی شجاع و فداکار، در این کتاب می‌توان دید. ایشان می‌گویند که بانو فرنگیس با زبان صادق و صمیمی یک روستایی و روحیه استوارش با ما از منطقه‌ی ناشناخته و مهمّی از جغرافیای جنگ تحمیلی سخن گفته‌است. همچنین بیان می‌کنند که ماجرای قتل و اسارت دشمن به دست این بانوی دلاور هم که خود یک داستان مستقل و استثنائی است که نظیر آن فقط در سوسنگرد، در همان اوان، اتّفاق افتاده بود.
۳- «دا» به نویسندگی سیده‌اعظم حسینی، کتاب خاطرات سیده‌زهرا حسینی، دختری ۱۷ ساله‌است و روز‌های آغازین حمله به خرمشهر و مقاومت‌های مردمی را با جزئیات به تصویر می‌کشد. دختری که آن روز‌ها پشت جبهه در غسالخانه و حتی بعد‌ها در میدان نبرد جرات و شهامت خود را نشان می‌دهد. این کتاب مورد تحسین بسیاری از هنرمندان، نویسندگان و اهالی سینما قرار گرفته‌است و مقام معظم رهبری نیز درباره آن به چند نکته مهم اشاره کرده‌اند که این کتاب قابلیت جهانی شدن را دارد و بازگو کننده بخش کوچکی از دفاع مقدس است که نشان‌می‌دهد «دفاع مقدس دارای ظرفیت تولید هزاران کتاب به منظور انتقال فرهنگ و ارزش‌های اسلامی و انقلابی به جامعه و جهان است»
۴- «من زنده‌ام» خاطرات خانم معصومه آباد و به قلم خودش. کتابی که حال و هوای اسارت زنان در اردوگاه‌های بعث عراق را به تصویر کشیده‌است. گوشه‌ای از جنگ که شاید کمتر به آن پرداخته شده‌باشد، اما در من زنده‌ام از همان روز‌های ابتدایی جنگ از خوزستان به زندان‌های عراق سفر می‌کنیم و همراه با راوی ۴ سال از سختی‌ها و تلاش‌های دختر ۱۷ ساله در دوران اسارت می‌خوانیم.. آیت الله خامنه‌ای نیز در قسمتی از تقریظ خود بیان کرده‌اند که: «گنجینه یاد‌ها و خاطره‌های مجاهدان و آزادگان، ذخیره عظیم و ارزشمندی است که تاریخ را پربار و درس‌ها و آموختنی‌ها را پرشمار می‌کند. خدمت بزرگی است آن‌ها را از ذهن‌ها و حافظه‌ها بیرون کشیدن و به قلم و هنر و نمایش سپردن. این نیز از نوشته‌هایی است که ترجمه‌اش لازم است.»
• دسته‌ی دیگری از کتاب‌های پرفروش در حوزه ادبیات دفاع مقدس که به جهت مهم بودن شخصیت آن یا مهم بودن واقعه‌ای که روایت شده‌است، مورد توجه رهبری قرار گرفته‌اند؛ به مظلومیت‌های ایران در جنگ تحمیلی، عظمت این هشت سال دفاع مقدس، رشادت فرماندهان و همرزمان‌شان و تکریم ارزش‌هاس انسانی و ویژگی‌های اخلاقی آنان پرداخته‌اند:
۵- «آب هرگز نمی‌میرد» کتابی که در مقدمه نیز به آن اشاره شد، خاطرات سردار میرزا محمد سلگی است به همراه روایت جمعی از رزمندگان گردان حضرت ابوالفضل و چهار فرمانده لشکر انصار الحسین (ع). کتاب را حمید حسام به نگارش درآورده. مقام معظم رهبری در وصف احساس خود بعد از خواندن آب هرگز نمی‌میرد این ابیات را نوشته‌اند: درنگی کرده بودم کاش در بزم جنون من هم / لبی‌تر کرده زان صهبای جام پرفسون من هم / هزاران کام در راه است و دل مشتاق و من حیران / که ره، چون می‌توانم یافتن سوی درون من هم ... و بیان کرده‌اند که: «در میان کتاب‌های خاطرات جنگ، این، یکی از بهترین‌ها است. نگارش درست و قوی، ذوق سرشار، سلیقه و حوصله، همّت بلند، همه با هم دست به کار تولید این اثر شده‌اند.»
۶- «درکمین گل سرخ» محسن مومنی داستان زندگی شهید صیاد شیرازی را روایت می‌کند و از روز‌های آموزش نظامی در خارج از کشور و ایمان و صفای او می‌گوید. از خواباندن غائله کردستان و پاک‌سازی بانه و مریوان به دست صیاد شیرازی، رسیدنش به فرماندهی نیروی زمینی ارتش، فرماندهی عملیات‌های بزرگ جنگ، حضور مؤثر در آزادسازی هویزه و خرمشهر، از عملیات مرصاد و بعد شهادت سردار صیاد شیرازی به دست سازمان مجاهدین خلق؛ و بنا به نظر رهبری این یک نمونه جالب و بی‌سابقه از گزارش جنگ در ضمن داستان شیرین زندگی یکی از شخصیت‌های آن است که زیبا و هنرمندانه نوشته شده‌است.
۷- «فرهنگ جبهه: شوخ طبعی‌ها» مجموعه فرهنگ جبهه دایرة المعارفی درباره دفاع مقدس است در ابعاد مختلف رفتاری، گفتاری و نوشتاری رزمندگان. در کتاب شوخ طبعی‌ها از شوخی‌های ساده و صمیمی زرمندگان در روز‌های جنگ می‌خوانیم که نشان دهنده صفا و صمیمیت و روحیه بالای آنان است. شوخی‌هایی که جنبه‌های مختلف عبادی، جنگ و شهادت، خوردن و آشامیدن و روابط اجتماعی را در برمی‌گیرد و رهبری نیز بر جذابیت و ارزشمندی این کتاب تاکید دارند و می‌گویند این کتاب باید در همه خانه‌ها باشد. همچنین بیان می‌کنند: «مجموعه آن به صورت یک ماده‌ی خام تاریخی و به صورت یک سند تاریخی، الان در اختیار ماست. براساس سند تاریخی، کار‌های گزارشی فراوانی ممکن است انجام بگیرد. چقدر خوب است ک آن کسانی که فیلم می‌سازند، یا قصه می‌نویسند، یا شعر می‌گویند، یا نمایشنامه می‌نویسند، از این نوشته‌ها و این اسناد استفاده کنند. آن وقت کارآیی این نوشته‌های شما به حد نهایت می‌رسد که در ادبیات و در هنر رایج مربوط به جنگ بیاید و به خورد آن‌ها برود.»
۸- «آن بیست و سه نفر» به نویسندگی احمد یوسف‌زاده از خاطرات بیست و سه نوجوان می‌گوید که در عملیات بیت المقدس به اسارت دشمن درمی‌آیند و رژیم بعث سعی می‌کند تا با اسارت آنان جنگ روانی علیه ایران راه بیاندازد. این کتاب روایتی‌ست از آنچه این نوجوانان از سر می‌گذرانند. مقام معظم رهبری نیز از شیوایی و جذابیت این کتاب می‌گویند و به نوجوانان دلیر این کتاب لقب مردان کم‌سال و پرهمت را می‌دهند.
۹- «گلستان یازدهم» به نویسندگی بهناز ضرابی‌زاده، خاطرات زهرا پناهی‌روا، همسر سردار شهید علی چیت‌سازیان است. شخصیتی که علاوه بر سلحشوری در میدان نبرد، با قلبی مهربان با خانواده خود برخورد می‌کرده. رهبری در متن تقریظ خود برای این کتاب چنین نوشته‌اند: «این روایتی شورانگیز است از زندگی سراسر جهاد و اخلاصِ مردی که در عنفوان جوانی به مقام مردان الهی بزرگ نائل آمد، و هم در زمین و هم در ملأ اعلیٰ به عزّت رسید. هنیئاً له.
راوی -شریک زندگی کوتاه او- نیز صدق و صفا و اخلاص را در روایت معصومانه‌ی خود به‌روشنی نشان داده است.
در این میان، قلم هنرمند و نگارش آکنده از ذوق و لطف نویسنده است که به این همه، جان داده است. آفرین بر هر دو بانو؛ راوی و نویسنده‌ی کتاب.»
۱۰- «وقتی مهتاب گم شد» به نویسندگی حمید حسام، از خاطرات علی خوش‌لفظ می‌گوید. نوجوان ۱۵ ساله‌ای که به اصرار خودش به میان نبرد می‌رود. در این کتاب روایت روز‌هایی را می‌خوانیم که در مریوان حاج احمد متوسلیان را می‌بیند تا روزی که در فتح خرمشهر در کنار او به عنوان نیروی اطلاعات عملیات قرار می‌گیرد و همچنین دیگر رشادت‌های او در عملیات رمضان، مسلم بن عقیل، والفجر ۵، کربلای ۴ و کربلای ۵. مقام معظم رهبری نیز در متن تقریظ‌شان از صفای موجود در روایت‌ها چنین می‌نویسند: «بچّه‌های همدان؛ بچّه‌های صفا و عشق و اخلاص؛ مردان بزرگ و بی ادّعا؛ یاران حسین (علیه السّلام)؛ یاوران دین خدا .. و آنگاه مادران؛ مردآفرینان شجاع و صبور ... و آنگاه فضای معنویّت و معرفت؛ دل‌های روشن، همّتها و عزم‌های راسخ؛ بصیرت‌ها و دید‌های ماورائی .. این‌ها و بسی جویبار‌های شیرین و خوشگوار دیگر از سرچشمه‌ی این روایت صادقانه و نگارش استادانه، کام دل مشتاق را غرق لذّت می‌کند و آتش شوق را در آن سرکش‌تر می‌سازد.»
«اردوگاه عنبر»، «بابا نظر»، «پایی که جاماند»، «جشن حنابندان»، «زنده باد کمیل»، «نورالدین پسر ایران»، «همپای صاعقه»، «حماسه هویزه»، «سرباز کوچک امام»، «خاک‌های نرم کوشک»، «مربع‌های قرمز» نیز نمونه‌های خوب دیگری هستند که مقام معظم رهبری در متن تقریظ‌هایشان آن‌ها را خواندنی معرفی کرده‌اند.
• دسته دیگر کتاب‌هایی که مورد توجه رهبری قرار گرفته‌اند، کتاب‌هایی هستند که زاویه دید جدید و کمتر پرداخته شده‌ای نسبت به جنگ دارند:
۱۱- «عباس دست طلا» به نویسندگی محبوبه معراجی‌پور. این کتاب از عملکرد بسیجیان فنی و تعمیرکار واحد پشتیبانی و تدارکات سپاه پاسداران در دوران هشت سال دفاع مقدس می‌گوید. در این کتاب خاطرات عباسعلی باقری را می‌خوانیم که به واسطه مهارتش در تعمیر خودرو‌ها به او لقب عباس دست طلا را داده‌بودند. رهبری نکات برجسته این کتاب را صفا و صمیمیتی می‌دانند که در کتاب موج می‌زند.
۱۲- «آتش به اختیار» به نویسندگی حجت ایروانی، خاطرات دیده‌بانان در مناطق جنگی است که دلسوزانه به این وظیفه مهم خود در طول هشت سال دفاع مقدس عمل کرده‌اند؛ و رهبری نیز درباره این کتاب گفته‌اند که کوشش پرمرارت و تحمل طلب نیرو‌های دیدبان به خوبی تشریح شده است.
۱۳- «تیپ ۸۳» به نویسندگی محمدعلی دیباجی، خاطرات روحانیون مبارز در جنگ تحمیلی‌ست. مقام معظم رهبری درباره این کتاب نوشته‌اند: «شرح خاطرات طلاب رزمنده جوان که ضمناً شرح گوشه‌هایی هرچند کوتاه از مجاهدات معصومانه آنان نیز هست، در این کتاب با قلمی و تقریری شیوا به نگارش آمده است. این قلم اگر پخته‌تر شود بسی شیواتر خواهد شد. خیلی از خواندن این کتاب محظوظ شدم، چون روحانی در این کتاب درس دین و معرفت را در خطرناک‌ترین جا‌ها می‌دهد و در آزمایش‌های دشوار زندگی با مردم شریک می‌گردد.»
۱۴- «دسته یک» به نویسندگی اصغر کاظمی، جلد اول از مجموعه‌ای دو جلدی است که به بیان خاطرات و صحبت‌های یک دسته بیست و نه نفره نظامی می‌پردازد که هر یک در عملیات به سرنوشتی دچار شده‌اند. رهبری در تقریظ خود اینچنین درباره این کتای صحبت کرده‌اند: «ما فقط می‌شنویم عملیات فاو. خیلی از کار‌های مهمی هم که در این عملیات انجام گرفته، این‌ها را همین طور از رو می‌دانیم: از اروند عبور کردند، فاو را گرفتند، کارخانه نمک را فتح کردند، فلان کار را کردند. ما کلیات را می‌دانیم؛ اما اینکه در این قدم به قدم چه گذشته، دیگر این‌ها را نمی‌دانیم. یک صفحه‌ی عظیم مینیاتور با نهایت استادی و زیبایی جلوی ما گذاشته‌اند، ما هم از دور ایستاده‌ایم نگاه می‌کنیم و می‌گوییم: به به. نمی‌رویم نزدیک تا ببینیم در هر گوشه‌ای از مینیاتور، چقدر هنر به کار رفته تا ساخته شده. این کار‌ها را بعضی‌ها می‌کنند. کرده‌اند. حالا این نمونه‌ای که بنده دیده‌ام، یکی از کارهاست. امیدوارم این کار‌ها ادامه پیدا کند. کتاب دسته یک بسیار کتاب خوبی است.»
۱۵- «دشت شقایق‌ها» به نویسندگی محمدرضا بایرامی، شامل روزنوشت‌های یک سرباز وظیفه است و آنچه آن را خواندنی می‌کند این است که یادداشت‌ها حاصل همان لحظه‌ها و ساعاتی هستند که سرباز در جنگ حضور داشته و آنچه را به چشم می‌دیده همان موقع با علاقه به روی کاغذ میآورده و حالا درون مایه این کتاب را شکل داده‌است. رهبر انقلاب از این جهت به کتاب توجه نشان داده‌اند که تصویری خوب از وضع یگان‌های ارتشی در جنگ تحمیلی ارائه می‌دهد و بیان کرده‌اند: «ارتش با حجم عظیم و تلاش متنوع‌اش، سهم بزرگی در تشکیل دفاع مقدس هشت ساله داشته است. خاطرات دیگری که خوانده‌ام همه تصویر وضع و حال سپاه و بسیج بوده است و اینک نوشته‌ای در شرح حال واحد‌های ارتشی...»
۱۶- «شانه‌های زخمی خاکریز» صباح پیری نویسنده این کتاب است. امدادگری که هفت سال در جبهه‌های جنگ خدمت‌رسانی کرده و بعد از پایان جنگ همان روز‌ها به پیشنهاد دفتر ادبیات و هنر مقاومت خاطراتش را می‌نویسد. گوشه‌ای از نظرات مقام معظم رهبری درباره این کتاب را می‌خوانیم: «این نوشته هنرمندانه و دارای نثری استوار نیز هست که ارزشش را بیشتر می‌کند. ویژگی مهم این کتاب آن است که حال امدادگران را شرح می‌کند. بسیار لازم بوده و هست که جبهه‌گیان رسته‌های غیر رزمی مانند: جهادگران، امدادگران، رانندگان، آشپز‌ها و تدارکاتی‌ها که هر کدام عالم مخصوص به خود داشته‌اند و بعضاً فداکاریشان از رزمندگان خطوط مقدم کم‌خطرتر نبوده بلکه حتی پرخطرتر هم بوده مثل (سنگرسازان و خاکریززنان)، نیز شرح خود را بنویسند، یا بگویند و کسی بنویسد.»
ارسال نظرات