پایگاه فضایی چابهار؛ گام بلند ایران برای ساخت بزرگترین سایت پرتاب غرب آسیا

 به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، رهبر معظم انقلاب در سال‌های نه‌چندان دور از "سواحل مکران" به‌عنوان "گنج پنهان" نام می‌بردند. استفاده از این واژه از سوی فرمانده معظم کل قوا، گویای اهمیت بسیار بالای این منطقه و تأکید ایشان بر توجه دولت‌ها به توسعه آن بوده است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همواره بر توسعه سواحل مکران به‌واسطه مزیت‌هایی از جمله تأمین امنیت و ارتقای شاخص‌های اقتصادی کشور تأکید کرده‌اند. ایشان آذر ماه سال 91 در دیدار مسئولان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی توانایی جمهوری اسلامی درباره سواحل گسترده جمهوری اسلامی و به‌ویژه ساحل دریای عمان و عقبه آن در منطقه مُکران را ثروت عظیم ملی توصیف کردند و افزودند: اگر دولت و سایر مسئولان با نگاه راهبردی به مناطق دریایی، به کمک بیایند، این منطقه‌ عظیم و مهم می‌تواند توانایی‌های زیادی را برای جمهوری اسلامی به‌وجود آورد.

برای توسعه سواحل مکران قبل از دولت سیزدهم اقدامات اولیه‌ای انجام شد اما این اقدامات و فعالیت‌ها سرانجام نداشت. در ابتدای دولت سیزدهم گام‌های بزرگی در این راستا برداشته شده است که یکی از آنها  «آغاز فرایند اجرایی پایگاه ملی پرتاب چابهار» است.

پایگاه فضایی چابهار در واقع نام پایگاه ملی پرتاب ماهواره ایران است که خبر آغاز طرح مطالعاتی آن را حمید فاضلی؛ سرپرست اسبق سازمان فضایی ایران برای نخستین بار در روز ملی فناوری فضایی سال 90 اعلام کرد.

این پایگاه به عنوان یک مرکز پرتاب غیرنظامی پیش‌بینی شده و قرار است در زمینه پرتاب موجود زنده، پرتاب ماهواره‌های سنجشی و ماهواره‌های مخابراتی در مدار زمین‌آهنگ و خورشید‌آهنگ فعالیت کند بنابراین، این پرتاب‌ها به شرایط ویژه‌ای نیاز دارد و حتی‌الامکان باید در شرایط نزدیک به منطقه استوایی صورت گیرد تا هزینه‌های پرتاب و انجام مانورهای مداری آن به حداقل رسد.

"پایگاه چابهار" نزدیک‌ترین نقطه به خط استوا و مجاورت با اقیانوس هند است که همین امر می‌تواند این منطقه را به نقطه‌ای ایده‌آل برای پرتاب‌های فضایی کشور تبدیل کند؛ در سال 2010 اعلام شد که بنابر محدودیت‌های جغرافیایی موجود در نخستین مرکز فضایی ایران برای ارسال ماهواره به مدار، تحقیقاتی برای ساخت دومین مرکز فضایی صورت گرفته است و اعلام شد که پایگاه فضایی ملی جدید، در جنوب شرقی سیستان و بلوچستان و در شهر چابهار احداث خواهد شد. یکی از دلایل ایجاد پایگاه ملی فضایی در این منطقه، نزدیک بودن به اقیانوس هند و کم‌جمعیت بودن آن است.

کره زمین به دور خود در حال چرخش است و اگر از سمت ستاره قطبی به زمین نگاه کنیم، زمین، خلاف جهت عقربه‌های ساعت به دور خودش دوران می‌کند. کره زمین در همه نقاط، سرعت چرخش برابر ندارد، یعنی فردی که در ایران زندگی می‌کند سریع‌تر از فردی که در اروپا زندگی می‌کند در حال چرخش است. با توجه به مختصات، بیشترین سرعت چرخش را در خط استوا می‌بینیم.

شعاع کره زمین حدود 6371 کیلومتر است زمین هر 23 ساعت یکبار یک دور به دور خود می‌چرخد که این رقم اگر به ثانیه تبدیل شود رقمی معادل 86 هزار و 164 ثانیه می‌رسیم. حالا با ضرب شعاع زمین در عدد 2 سرعت سطح کره زمین در خط استوا 466 متر بر ثانیه می‌شود.

از جمله مهم‌ترین دلایل دیگر برای احداث پایگاه فضایی چابهار، موضوع انتقال محموله‌های سنگین‌تر به مدار است. طبق اطلاعات گوگل ارث، پایگاه امام خمینی در زاویه 35 درجه شمالی قرار دارد سرعت سطح زمین در این پایگاه 308 متر بر ثانیه است اما پایگاه چابهار در زاویه 25 درجه شمالی قرار دارد و سرعت چرخش بدست آمده برای آن 421 متر بر ثانیه است و سرعت چرخش در چابهار به لحاظ نزدیکی به استوا زیادتر است لذا از لحاظ نزدیکی سایت پرتاب به خط استوا، نیاز کمتری به سرعت بیشتر راکت داریم و می‌توانیم محموله‌های سنگین‌تری را به فضا منتقل کنیم.

پایگاه امام خمینی (ره) که پرتاب‌های فضایی از آنجا انجام می‌شود در منطقه سمنان قرار دارد. عملاً مسیر پرواز از بالای کویر است که یکی از نعمت‌های خدادادی به کشورمان است اما زاویه میل پرتاب ما و زاویه میل ماهواره‌هایی که در مدار قرار می‌گیرند 55 درجه از این پایگاه است.

ایران در موضوع منظومه‌سازی نیاز دارد که در زوایای میل متفاوت، پرتاب انجام شود و لازمه پرتاب در زوایای مختلف آن است که کریدور پروازی کشور امن باشد و تنها نقطه‌ای که در کشور این ویژگی‌ را دارد منطقه چابهار است. پرواز ماهواره‌بر از این پایگاه از بالای دریای عمان و اقیانوس هند انجام می‌شود که یک محدوده‌ای با زاویه باز برای ایران ایجاد می‌کند تا بتوانیم این ویژگی را در مجموعه پایگاه پرتاب داشته باشیم.

از سوی دیگر برای پرتاب‌ها در مدار 36 هزار کیلومتر هر میزان که به سمت جنوب و خط استوا نزدیک شویم، انرژی کمتری مورد نیاز خواهد بود؛ این دو ویژگی در کنار هم باعث شده تا منطقه چابهار به عنوان یک منطقه مناسب برای پرتاب‌های فضایی انتخاب شود.

فاز مطالعاتی پایگاه پرتاب ملی«چابهار» در 1401 به پایان رسید

دکتر حسن سالاریه؛ معاون وزیر ارتباطات، سال گذشته گفته بود: کشوری که قصد نهایی آن ساخت ماهواره‌ است باید آزمایشگاه‌های مجهزی برای پیشبرد طراحی، تست و ساخت ماهواره داشته باشد. مسئله دیگر داشتن پایگاه‌های پرتاب بروز ماهواره است. ما اکنون با جدیت راه‌اندازی پایگاه پرتاب ملی «چابهار» را در برنامه داریم. این پایگاه به دلیل موقعیت جغرافیایی، پتانسیل پرتاب ماهواره‌های خورشیدآهنگ و مدارات یا شیب‌های متنوع را دارد و از این جهت بسیار حائز اهمیت است.

سالاریه خاطرنشان کرد: تلاش ما این است که پایگاه ملی چابهار بتواند سرویس‌های بین‌المللی را نیز ارائه کند. قرار گرفتن چابهار در مرز آبی، رفت‌وآمد و امکان دسترسی را آسان می‌کند و باعث می‌شود بازه زاویه‌ای برای پرتاب ماهواره گسترده باشد. این پوشش، جذابیت زیادی را برای ماهواره‌سازها فراهم می‌کند، ما تاکنون چنین امکانی را برای جذب همکاری با کشورهای دیگر نداشته‌ایم. فاز مطالعات و طراحی قرارداد عمرانی پایگاه ملی پرتاب چابهار انجام‌شده است.

با تکمیل پایگاه فضایی چابهار، این منطقه به قطب دانش و تکنولوژی بومی و ایرانی تبدیل خواهد شد که دستاورد بزرگی در کنار دستاوردهای اقتصادی این منطقه است چرا که به صورت کلی موقعیت مکانی چابهار برای پرتاب ماهواره‌های تحقیقاتی و انواع کاوشگرها مناسب است.

تکمیل فاز اول پایگاه فضایی چابهار تا پایان 1403

حسین دلیریان؛ سخنگوی سازمان فضایی ایران اخیراً در یک برنامه تلویزیونی درباره آخرین وضعیت پایگاه فضایی چابهار اظهار کرد: پایگاه چابهار یکی از مهم‌ترین پروژه‌هایی است که مدیریت آن برعهده سازمان فضایی ایران بوده و یک ابرپروژه تلقی می‌شود.

دلیریان گفت:‌ باتوجه به دغدغه‌های ریاست محترم جمهوری در حوزه فضایی، تأمین اعتبار لازم برای اجرای این پروژه صورت گرفته است و در جلسه اول شورای عالی فضایی در سال 1400 که چند ماه بعد از تشکیل دولت سیزدهم و بعد از 11 سال تعطیلی تشکیل شد، یکی از دستورات مستقیم رئیس‌جمهور این بود که فرایند اجرایی و طراحی و ساخت پایگاه ملی پرتاب چابهار آغاز شود.

وی ادامه داد: این تأمین اعتبار انجام شده و در حال حاضر در مرحله ساخت قرار دارد. پایگاه ملی پرتاب چابهار دارای 3 فاز اصلی است که ما در میانه اجرای فاز نخست این پروژه قرار داریم و  امیدواریم در نیمه اول سال 1403 این پایگاه، قابلیت پرتاب ماهواره‌های خورشید‌آهنگ توسط پرتابگرهای تاکتیکی سوخت جامد را پیدا کند و بتوانیم شاهد نخستین  پرتاب‌ها در سال آینده از این پایگاه باشیم.

سخنگوی سازمان فضایی ایران گفت: امیدواریم که  شاهد تکمیل فاز نخست این پایگاه که پرتاب‌های مدار پایین است تا پایان سال 1403 یا اوایل سال 1404  باشیم. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده و تکالیف ما در برنامه 10 ساله فضایی و با توجه به موقعیت استراتژیک این پایگاه که پنجره ویژه‌ای را برای کشور برای دسترسی به مدارات مختلف قرار می‌دهد، انشالله تا پایان سال 1410 طبق برنامه، قابلیت پرتاب‌های بین‌المللی را از این پایگاه خواهیم داشت و از کشورهای اطراف نیز دعوت می‌کنیم تا از ظرفیت‌ها و زیرساخت‌هایی که در این پایگاه ایجاد خواهد شد استفاده کرده و پرتاب‌های خود را از این پایگاه انجام دهند.

دلیریان گفت: یکی از مواردی که رهبر معظم انقلاب به صورت مکرر تأکید کردند استفاده از ظرفیت دریا و سواحل مکران در جنوب شرقی کشور است. سالیان سال نسبت به این موضوع کم‌توجهی‌های زیادی صورت گرفته است اما الحمدالله دولت سیزدهم توجه جدی به این موضوع دارد و اصولاً یکی از دلایلی که آن منطقه یعنی سواحل مکران را دچار تحول خواهد کرد این است که ما در آنجا یک پایگاه بزرگ فضایی داشته باشیم که تمام پرتاب‌های فضایی کشور و حتی بسیاری از کشورهای منطقه را در آنجا دهیم که این موضوع مبنایی برای آبادانی آن منطقه خواهد بود.

پایگاه فضایی چابهار یک پایگاه ملی با وسعت 14 هزار هکتار است که پتانسیل و ظرفیت‌های مختلف پروازی دارد و در صورت تکمیل آن، یکی از محورهای اصلی آبادانی و عمرانی منطقه چابهار و سواحل مکران خواهد بود.

برای هر پرتاب در این پایگاه فضایی حداقل 1000 نفر از دانشمندان و متخصصان کشور در این پایگاه حاضر خواهند شد و این حضور دانشمندان، مسئولان و نخبگان در این مرکز فضایی، منطقه را نیز دچار تحول خواهد کرد.