شهرک روی زیر ذره‌بین محیط زیست زنجان/کمبود خاک یکی از مشکلات صنعت روی ایران است

به گزارش خبرنگار گروه استان‌ها خبرگزاری دانشجو، محمدصدیق پهلوانی نیا؛ طی سال‌های گذشته مطالعات علمی در خصوص تاثیرات کارخانجات سرب و روی استان زنجان بر محیط زیست انجام شده علاوه بر آن نوید گزارشات کارشناسی جدیدی توسط مسئولین محیط زیست داده شده است که تاثیرات آن در هم تنیده با آینده آلایندگی صنعتی در اطراف شهر زنجان خواهد بود.

مطالعات دانشگاهی بر روی شهرک روی و واحدهای سرب

در گزارش حاضر به چند مورد از مطالعات دانشگاهی گذشته که بر آلودگی شهرک روی زنجان صحه می‌گذارند می‌پردازیم.

طی یکی از مطالعات در کنگره علوم خاک ایران که توسط محققان دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان بر دو سطح از خاک اطراف کارخانه‌ای در این منطقه انجام شده بود، نتایج نشان داد که غلظت روی معادل کل (استخراج شده با اسید نیتریک) و روی قابل دسترس (استخراج شده با DTPA) بر خاک‌های نزدیک کارخانه، به علت فعالیت‌های صنعتی، عبور و مرور وسایل نقلیه، تجمع پسماند‌های معادن و ته نشست‌های اتمسفری بسیار بیشتر از حدود مجاز و استاندارد داخلی و خارجی است و پیشنهاد شده که طی آزمایشاتی کشت یا عدم کشت محصولات کشاورزی در نزدیکی این کارخانه بررسی شود.

همچنین نتایج یکی دیگر از مطالعات که طی دهه گذشته به بررسی الگوی پخش آلایند‌گی‌های هوای کارخانه‌های سرب و روی زنجان با استفاده از مدل علمی دودستون گوسی توسط اساتید دانشگاه صنعتی خواجه نصیر الدین طوسی انجام شده بود، نشان داد که کارخانه‌های سرب و روی زنجان با توجه به احتمال پخش آلودگی در موقعیت نامناسبی نسبت به شهر زنجان قرار گرفته است.

طی این گزارش که نمونه‌های اخذ شده در چهار هفته متوالی بررسی شده بود، به این نتیجه رسیدند که احتمالا فیلتر هوای نصب شده در دودکش کارخانه‌ها خوب عمل نکرده و مناطقی همچون دیزج آباد، سایان، بناب که به کارخانه نزدیکترند بیشتر در معرض آلودگی قرار دارند و با توجه به جهت باد‌های غالب احتمال رسیدن آلودگی به شهر زنجان در فصل بهار بیشتر است.

با گذشت زمان و آگاهی بیشتر مردم نسبت به شهرک روی و کارخانه‌های سرب استان و شهر زنجان، بررسی آلایندگی و آلودگی آب، خاک و هوا توسط شهرک روی در حیطه تمرکز سازمان محیط زیست محلی قرار گرفت.

اقدامات اداره محیط زیست زنجان

مریم باقری، معاون محیط زیست انسانی اداره محیط زیست استان زنجان در پنجاه و پنجمین برنامه دادستان در خصوص اقدامات این سازمان گفت: از جمله عملکرد‌های ما محدودسازی انتقال پسماند به لندفیل فعلی از سال ۱۴۰۰، پیگیری راه‌اندازی سیستم تصفیه فاضلاب شهرک صنعتی روی، مدیریت مسیل‌ها، کنترل واحد‌های صنعتی در حوزه نصب سیستم‌های کنترل آلودگی و قرار دادن صنایع شهرک روی در لیست صنایع آلاینده بود.

وی افزود: همچنین در حوزه فرآیند‌های تولیدی؛ بررسی کوره‌های ذوب، الکترولیز (میز‌های اسیدی) و پراکنش ریزگرد‌ها از اقدامات ما برای بررسی وضعیت شهرک روی است.

در بخش دیگری از این برنامه باقری با ارائه این آمار که ۹۰ درصد روی تبدیل به پسماند می‌شود افزود: یک روزی واحد فرآوری روی به عنوان مزیت برای استان مطرح بود، اکنون عمده مواد مصرفی روی از خارج استان تامین می‌شود و از سوی دیگر پسماند حاصله از شهرک روی ۹ میلیون تن است.

سیروس میانجی، دبیر انجمن سرب و روی ایران که در برنامه دادستان به نوعی در مناظره با کارشناس محیط زیست قرار داشت با مطرح کردن این گزاره که در واحد‌های سرب و روی خروجی گاز نداریم در تقابل جدی با باقری برآمد.

وی در ادامه گفت: به غیر از واحد تولید شمش که در آن ورق تبدیل به شمش می‌شود، دیگر خروجی گاز نداریم و برای خروجی این حوزه تمهیداتی اندیشیده شده است.

ایجاد کارگروه جابجایی با حضور نمایندگان ذی نفعان

دبیر انجمن سرب و روی ایران برای آنکه اهمیت اقتصادی شهرک روی را به مخاطبین برساند مطرح کرد: برآورد مالی ما این است که حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان به قیمت روز در آنجا سرمایه گذاری شده است و برای جابجایی، این پول در توان اعتبارات دولتی نیست.پیشنهاد بنده این است که یک کارگروه با حضور نماینده محیط زیست و واحد‌های تولیدی انجام شود تا با برنامه ریزی به نتایجی برای انتقال شهرک برسیم.

باقری در پاسخ به ادعای عدم وجود آلودگی هوا گفت: ماهیت واحد‌های روی با آلودگی همراه است. با وجود اثر تجمعی حدود ۷۰ واحد روی در شهرک زنجان نمی‌توانیم بگوییم آلودگی نداریم.

در ادامه این برنامه علیرضا جراحی دانشجوی دانشگاه زنجان با اشاره به عدم شفافیت مسئولین محیط زیست و مدیران انجمن سرب و روی استان زنجان پیکان مطالبات را متوجه این دو دستگاه کرد و خطاب به آن‌ها گفت: خانم باقری چرا می‌فرمایید، ما داریم پایش می‌کنیم؟ چرا تا به امروز یکبار و به صورت مشخص و کارشناسی مطرح نکردید که مجموعه سرب و روی آسیب زا است؟

مسئولیت اجتماعی واحدهای شهرک روی

وی پس از آنکه پاسخ درستی در خصوص عملکرد شهرک روی در حوزه مسئولیت اجتماعی از دبیر انجمن سرب و روی ایران دریافت نکرد، درباره ادعا وی درباره آلودگی هوا بیان کرد: آقای میانجی اظهر من الشمس است که آلودگی در شهرک روی وجود دارد.

در این برنامه البته نوید یک پژوهش کارشناسی نیز به مردم زنجان داده شد که تا دو ماه آینده نتایج جدید بررسی خاک به اطلاع عموم خواهد رسید. با توجه به سبقه عدم شفافیت مطالعات در حوزه آلودگی آب، هوا و خاک شهرک روی که توسط جراحی میهمان برنامه دادستان به آن اشاره شد، قطعا خروجی مطالعات جدید تاثیر بسزایی در پرونده نیمه باز جابجایی شهر روی زنجان خواهد داشت.

البته موضوع مطالعات جابجایی شهرک روی زنجان، طبق اعلام یافتیان، مدیرکل محیط زیست این استان منوط به تامین اعتبار آن است و در صورت انجام این کار در سال ۱۴۰۳ آغاز خواهد شد.

وی در ابتدای بهمن ماه ۱۴۰۲ درباره چالش‌های زیست محیطی صنایع روی گفت: بخش از آلودگی هوا در صنایع روی قابل مدیریت است و بخشی دیگر را نمی‌توان مدیریت کرد. برخی از واحد‌ها فیلتر‌هایی دارند که آلودگی را کنترل می‌کند، اما گاهی از گذرگاه‌های انحرافی شاهد خارج شدن آلاینده‌ها هستیم و در این حوزه نیز مثل همه بخش‌ها متخلف وجود دارد.

یافتیان بیان کرد: بخشی آهک زنی از دیگر چالش‌های زیست محیطی صنایع روی است. این کار که در دو مرحله ایجاد مشکل زیست محیطی می‌کند و با آزاد کردن ریزگرد همراه است. همچنین بخش الکترولیز؛ در مرحله نهایی با محیط اسیدی در ارتباط است و در این مراحل آب با دمای ۵۰ درجه تبخیر و همراه خود اسید را به خارج از سلول الکترولیز انتقال می‌دهد که در حال حاضر استانداردی برای این بخش نداریم.

چهار محور اصلی بهبود وضعیت واحدهای فعلی روی 

با این اوصاف می‌توان گفت که در صنعت روی؛ داشتن مدیریت ذوب، تمهیدات لازم برای کنترل بخارات اسیدی، پوشش بخش آهک زنی و مدیریت پسماند‌ها چهار محور اصلی برای بهبود وضعیت واحد‌های فعلی روی است. اینکه موضوع توسعه و افزایش واحد‌های روی در این شهرک بر اساس تفاهمات و مصوبات قبلی انجام نمی‌شود، خود نویدی برای بهبود وضعیت زیست محیطی منطقه است.

از طرف دیگر نمی‌توان بر وجود مزیت رقابتی صنعت سرب و روی کشور در رقابت با کشور‌های دیگر چشم پوشی کرد.

کمبود خاک یکی از مشکلات صنعت روی

یوسف مرادلو رئیس هیئت مدیره سرب و روی ایران در جلسه با رئیس اتاق بازرگانی سابق کشور با اشاره به رفع موانع صادرات شمش روی مطرح کرد: صنعت سرب و روی مشکلات متعددی دارد که یکی از این مشکلات، کمبود خاک است. ما خاک را از طریق وزارت صنعت، معدن و تجارت تهیه می‌کنیم.

حمید ملایی نائب رئیس انجمن سرب و روی نیز ضمن اشاره به رتبه پنجم ایران در داشتن معادن سرب و روی گفت: صنعت سرب و روی در ۵ سال اخیر وضعیت بدی را دارد و امسال صادرات این صنعت به صفر رسیده است. ۲۰ درصد خاک مورد نیاز سرب و روی از معدن انگوران تهیه می‌شود و مابقی را تولید کنندگان از ترکیه وارد می‌کنند.

اعضا انجمن سرب و روی ایران با تاکید بر تاثیر تصمیمیات دولت بر کاهش صادرات سرب و روی از کارخانه‌ها به دنبال رونق اقتصادی هستند، از طرفی موضوع آلایندگی در شهرک روی و واحد‌های سرب موضوع مورد مطالبه مردم است، اینکه مسئولین استانی و کشوری به جای آماردهی‌ها از این صنعت به دنبال رفع مشکلات مردم و تولیدکنندگان باشند، خود یکی از موضوعات مورد بررسی ما در خبرگزاری دانشجو خواهد بود و قطعا هرآنچه به سلامتی مردم مرتبط باشد در اولویت مسائل پرونده‌ها قرار دارد.

طبق پیشنهاد دبیر انجمن سرب و روی ایران در برنامه دادستان مبنی بر برگزاری نشست تخصصی پیرامون امکان پذیر بودن جابجایی شهرک روی با حضور مسئولین محیط زیست و کارگزاران استانی، برنامه دادستان آمادگی دارد تا در این خصوص میزبان مسئولین برای شفافیت بیشتر باشد.