تحلیلی بر کارکرد سامانه گنبد آهنین اسرائیل در جنگ هشت روزه

به گزارش خبرنگار حوزه بین الملل «خبرگزاری دانشجو»، از جمله مسائل اصلی مطرح شده در میان دستگاههای نظامی و امنیتی و نیز رسانه های اسراییل پس از جنگ 2006 علیه لبنان، چگونگیِ رویارویی با موشکهای کوتاه بردِ مقاومت لبنان و نیز نیروهای مقاومت در فلسطین بوده است.

سامانه گنبد آهنین چیست؟

گنبد آهنی یک سامانه دفاع هوایی متحرک است که در اسرائیل طراحی و تولید شده و از اوایل سال ۲۰۱۱ به خدمت گرفته شده‌است. این سامانه که به صورت شبانه‌روزی و در هر شرایط آب‌وهوایی فعالیت می‌کند قادر است تا راکت‌ها و گلوله‌های توپ را در فاصله ۴ تا ۷۰ کیلومتر هدف قرار دهد.

گنبد آهنی برای مقابله با راکت‌های شلیک‌شده توسط شبه‌نظامیان در لبنان و فلسطین طراحی شده‌است.

در کنار آن سیستم دفاع موشکی ختس (پیکان) برای تهدیدهای موشکی بالیستیک میان‌برد (مانند موشک‌های شهاب) استفاده شده‌است. چندین میلیارد دلار برای برپایی این سیستم دفاع هوایی هزینه شده‌است که آمریکاییان بیش از ۲۰۰ میلیون دلار بابت این سیستم به اسرائیل کمک مالی کرده‌اند.

با این که کارایی این سیستم مورد تحسین ناظران قرار گرفته است، مقامات اسرائیلی اعلام کرده‌اند که گنبد آهنین قادر به حفاظت کامل از کشور در صورت راکت‌باران شدید و مستمر دشمن نیست و همچنین قدرت رهگیری گلوله‌های دارای برد بسیار کوتاه را (به دلیل زمان کوتاه پرواز آن‌ها) ندارد.

سیستم گنبد آهنی از یک رادار چندمنظوره و یک یا چند راکت‌انداز با ۲۰ لانچر شلیک موشک تامیر تشکیل می‌شود. رادار این سیستم قادر است تا محل اصابت راکت دشمن را پیش بینی کرده و به منظور صرفه‌جویی در هزینه راکت‌هایی را که محل برخورد آن‌ها در مناطق خالی از سکنه است، نادیده بگیرد. هزینه هر موشک رهگیر حدود ۵۰ هزار دلار است و معمولاً دو موشک به سوی راکتی که قرار است شکار شود شلیک می‌شوند.

دلایل احساس نیاز به این سامانه:

این بحث البته از دیرباز، از هنگامی که نیروهای سازمان آزادیبخش از جنوب لبنان، موشک‌های کاتیوشا به درون سرزمینهای اشغالی شلیک میکردند مطرح بوده است، اما تلفات جنگ 33 روزه و تعداد موشکهایی که حزب‌ا... توانست بدون مانعی عمده بر شهرها و شهرک‌های اسراییلی فرو بریزد، موجب طرح جدیِ لزوم رویارویی با موشکها و راکتهای کوتاه بردِ نیروهای مقاومت لبنانی و فلسطینی شد.

حزب‌ا... در جنگ 33 روزه، حدود 4000 موشک که عمدتاً کاتیوشا بودند به سوی شهرهای اسراییلی از جمله حیفا، سومین شهر اسراییل، شلیک کرد.

نتیجه برای اسراییلیها بسیار دردناک بود: 44 کشته و چندین برابر زخمی. افزون بر این، 250000 اسراییلی مجبور به ترک منازل خود و پناهندگی در مناطق دورتر از مرزهای لبنان شدند و حدود یک میلیون اسراییلی در طول جنگ در پناهگاهها و اطراف آنها زندگی میکردند.

در واقع، جنگ 33 روزه اولین جنگی بود که پس از حدود سه دهه (پس از خروج سازمان آزادیبخش فلسطین از لبنان)، اسراییلیها را به ضعف دفاعیشان در برابر موشکهای کوتاهبرد آگاه ساخت.

در ارتباط با عملکرد گنبد آهنین در جنگ هشتروزۀ نوامبر علیه غزه، دو نقطه نظر متفاوت رسانهای شده است.

نخست، نقطه نظری که از سوی اسراییل و کشورهای حامی آن مطرح میشود و عمدتاً حاکی از موفقیتِ بینظیر سامانۀ گنبد آهنین در رویاروییهای نوامبر است.

آنان آمار موفقیتِ این سامانه را بین 85 تا 90 درصد عنوان می‌کنند.

برای نمونه به گزارش رویترز عربی از منابع اسراییلی، عملیاتِ ضدموشکیِ سامانۀ گنبد آهنین در هشت روز رویارویی، بین 25 تا 30 میلیون دلار بوده است و نتایجِ به دست آمده ارزش این هزینهها را داشته است.

بنابر این گزارش، ارتش اسراییل اعلام کرده است که 5 آتشبار گنبد آهنین توانستند با به کارگیریِ موشکهای ضدموشک هدایتشونده با رادار، 421 موشک از حدود 1500 موشک شلیک شده از غزه را از 14 نوامبر تا رسیدن به توافقنامۀ آرامسازی، سرنگون کنند.

در این معنا، نسبت موفقیت این سامانه حدود 90 درصد بوده است زیرا سامانۀ گنبد آهنین برای کاهش هزینه ها تنها موشکها و راکتهایی را مورد هدف قرار میدهد که به سوی مناطق حساس و یا شهرها و شهرکهای اسراییلی شلیک شده باشد.

در مقابل، دیدگاه فلسطینیها و گروههای مقاومت است که از ابتدا بر ضعف عملکرد گنبد آهنین در برابر موشکهای مقاومت تأکید داشته اند.

برای نمونه، واصف عریقات، تحلیلگر نظامی فلسطینی، در مصاحبهای در چهارمین روز تجاوز اسراییل به غزه گفت بنابر اظهارنظرهای اسراییلی، گنبد آهنین نتوانست با بیش از 30 درصد از موشکهای مقاومت مقابله کند.

 جمع بندی:

ارزیابی توانمندی سامانۀ دفاع ضدموشکیِ گنبد آهنین از جمله مسائل اصلی در عملیات هشتروزۀ اسراییل علیه غزه در نوامبر 2012 بود.

این سامانه به عنوانِ نمونۀ داخلیِ سامانۀ حیتس (پیکان) برای رویارویی با تهدیداتِ کوتاهبرد طراحی و ساخته شده است. اگرچه برخی ناظران، آزمودنِ کارآییِ آتشبارهای جدیدِ این سامانه را دلیلِ اصلیِ عملیاتِ ستون ابر دانسته اند اما به نظر میرسد این رویارویی، اهداف گسترده تر داخلی و منطقهای داشته است. 

هرچند میتوان آزمودن آخرین پیشرفتهای گنبد آهنین را در کنار سایر دلایل نیز مطرح ساخت. در ارتباط با میزان کارآییِ گنبد آهنین، مشخصاً دو نظر مطرح شده است. اسراییل در حالی کارآییِ گنبد آهنین را پس از عملیات نوامبر بینظیر دانسته و میزانِ کامیابیِ عملیاتیِ این سامانه را 85 تا 90 درصد عنوان کرده است که منابع فلسطینی و حتی برخی رسانههای اسراییلی، این ارقام را بسیار مبالغه‌آمیز دانسته و موفقیتِ آن را بین 36 تا 54 درصد میدانند. با نگاهی به منابع مختلف میتوان عدد 54 درصد را به واقعیت نزدیکتر دانست.

در چنین شرایطی نمیتوان از کامیابیِ بینظیر گنبد آهنین سخن گفت اما اذعان به ناکارآمدیِ کاملِ آن نیز نمیتواند بحث درستی باشد.

این سامانه، جدای از بحث موفقیت یا ناکامی، نقاط ضعف قابل توجهی دارد که چه از بُعدِ عملیاتی و چه برای بازاریابیِ آن مشکلساز است.

نخست، هزینه های بالای این سامانه است که از دید برخی، صرفۀ اقتصادی را از آن میگیرد.

دوم، ضریبِ خطای آن است که از جدیتِ طرح آن به عنوان راهحلی کامل در برابر شلیک موشکهای نیروهای مقاومت میکاهد.

سوم، ناکارآمدیِ عملیاتیِ این سامانه در برابر حملات گسترده و همزمان از یک سو، و موشکهای هوشمندتر و قویتر از موشک‌های کنونیِ نیروهای مقاومت، از سوی دیگر است.

این نکته از اهمیت سامانۀ گنبد آهنین در رویاروییهای گستردۀ نظامی و جنگهای موشکیِ گسترده میکاهد. دلیل واقعی بر این امر، تلاش رژیم صهیونیستی برای جایگزینی سامانه «عصای جادویی» به جای سامانه «گنبد آهنین» است.