پزشکانی با درآمد بی‌کران

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو» - رضا پارسانسب، انترن دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ از زمانی که دولت روحانی روی کار آمد تا کنون بحث های متفاوتی در حوزه سلامت به وجود آمده است که مهمترین این گفتمان ها شامل تعرفه ها، بودجه و دستمزد پزشکان بود.

در این مورد سخنان زیادی زده شده است، مثلاً وزیر بهداشت گفت که تعرفه های پزشکی واقعی نیست یا رئیس سازمان صنفی نظام پزشکی معتقد است که درآمد پزشکان در بخش دولتی کافی نیست، در همین راستا رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس اظهار داشت: قبول داریم تعرفه متخصصان نیز پایین است، نایب رئیس کمیسیون بهداشت نیز بیان کرد که موضوع افزایش تعرفه های سلامت و بحث غیرواقعی بودن میزان تعرفه ها بارها و بارها در کمیسیون بهداشت مورد بررسی قرار گرفته است.

همان گونه که خواندید مدت های مدیدی است که صدای متحدی از سوی جامعه پزشکی به جامعه تلقین می شود مبنی بر اینکه تعرفه ها و سرانه درمان در کشور غیر واقعی است. با توجه به اینکه پزشکان به عنوان یکی از گروه های مرجع در ایران شناخته می شوند، معمولاً در مورد ادعاهای این گروه نیز کمتر تحقیق و تفحص انجام شده، بنابراین تا کنون انگیزه و نیت اصلی این صداها در یک چارچوب علمی و فارغ از دعواهای سیاسی و صنفی بررسی نشده است.

به منظور روشن شدن این موضوع که آیا درآمد پزشکان ایرانی کافی است یا باید افزایش یابد، مقایسه اجمالی درآمد پزشکان در ایران و برخی کشورهای توسعه یافته انجام گرفته است. این مقایسه به خوبی موید این مطلب است که دستمزد پزشکان متخصص شاغل در نظام سلامت کشور، به مراتب بالاتر از پزشکان مشابه اروپا است.

برای انجام این مقایسه از داده های نشریه اشپیگل برای درآمد پزشکان در چند کشور منتخب جهان (2006) استفاده شده و میانگین درآمد پزشکان یکی از بیمارستان های عمومی غیر دولتی درجه یک و سطح 3 شهر تهران (2009 / 1388)، به عنوان معیاری برای سطح درآمد پزشکان متخصص کشورمان مورد استفاده قرار گرفته است.
 
تطبیق یافته با قدرت خرید (به علت تفاوت هزینه های زندگی در کشورهای مختلف، تبدیل مستقیم درآمد پزشکان این کشورها به دلار آمریکا از طریق نرخ ارز رسمی نمی تواند معیار صحیحی برای مقایسه درآمد آنان باشد، ازینرو درآمد سالیانه پزشکان متخصص با استفاده از ضریب تبدیل برابری قدرت خرید (Purchasing Power Parity conversion factor) که هر ساله توسط بانک جهانی اعلام می شود به معادل دلاری آن تبدیل شده است. به عنوان مثال در سال 1388 میانگین درآمد پزشکان متخصص بیمارستان های دولتی کشور ماهانه 15 میلون تومان و سالانه 180 میلیون تومان در نظر گرفته شده (این درآمد با بررسی یک بیمارستان بزرگ متعلق به سازمان تامین اجتماعی بدست آمده است) و طبق آمار بانک جهانی PPP conversion factor برای ریال ایران در همان سال 4300 می باشد. بدین معنی که  قدرت خرید 1 دلار در آمریکا معادل قدرت خرید 430 تومان در ایران است. مثلاً اگر یک ایرانی با 1000 تومان (1 دلار سال 88) بتواند در ایران 10 تخم مرغ بخرد یک آمریکایی با 1دلار میتواند 4 تخم مرغ در آمریکا بخرد؛ بعبارت دیگر براساس شاخص قدرت خرید 1000 تومان برابر است با تقریباً 2.3 دلار (یعنی قیمت 10 تخم مرغ در آمریکا). نسبت درآمد پزشکان متخصص ایرانی با PPP conversion factor می شود 418529 دلار. این یعنی 180 میلیون تومان در ایران در سال 88 قدرت خریدی معادل 418529 دلار در ایالات متحده دارد. لازم به ذکر است که حتی اگر قدرت خرید یک ایرانی دو برابر یک آمریکایی باشد ممکن است درآمد وی براساس نرخ رسمی ارز (یعنی هر 1000 تومان یک دلار) از درآمد فرد آمریکایی کمتر هم باشد؛ مثلاً 180 میلیون بر اساس ارز رسمی سال 88 می شود 180 هزار دلار و از درآمد پزشک آمریکایی که 267 هزار دلار است کمتر است اما بر اساس برابری قدرت خرید درآمد پزشک ایرانی بیشتر است.)

ممکن است این ابهام در ذهن مخاطبان شکل بگیرد که در حال حاضر که نرخ رسمی ارز و تورم در جامعه افزایش شدیدی پیدا کرده و این مقایسه درآمد سال 88 پزشکان متخصص ایرانی با سایر کشورها در حال حاضر کمی دور از واقعیت است، اما باید ذکر کرد که با توجه به رشد بیش از دو برابری تعرفه های پزشکی از سال 88 تا کنون درآمد پزشکان نیز همین مقدار افزایش پیدا کرده است. در ضمن طبق آمار بانک جهانی شاخص برابری قدرت خرید در سال گدشته (1391) حدود 700 تومان برای هر یک دلار آمریکا بوده است.

نسبت درآمد پزشکان به میانگین درآمد شهروندان آن کشور (برای این منظور نسبت درآمد سالانه پزشکان متخصص به سرانه تولید ناخالص داخلی در برابری قدرت خرید (GDP (PPP) per capita) محاسبه شده است.)

لازم به ذکر است که برای جلوگیری از خطا در تفسیر نتایج، اطلاعات GDP (PPP) per capita و  PPP conversion factor برای ایران از داده های سال 2009 (1388) و برای سایر کشور ها از داده های سال 2006 استفاده شده است.

 
همان گونه که در نمودار مشاهده می شود درآمد یک پزشک متخصص در کشورهای منتخب 2 تا 6 برابر درآمد سرانه آن کشور است، این رقم برای ایران و با فرض درآمد سرانه حدود پنج میلیون تومانی (در سال 1388)، 37 برابر بدست آمده است. البته با این نمودار نمی توان ادعا کرد که سطح رفاه پزشکان در ایران  چند برابر پزشکان سایر کشورهاست؛ چرا که این نمودار وضعیت درآمد پزشکان هر کشور را با درآمد سرانه همان کشور مقایسه می کند. برای مقایسه سطح رفاه پزشکان متخصص کشورهای مختلف بهتر است درآمد آنان را که با قدرت خرید هر کشور تطبیق یافته مقایسه می کنیم.
 
همان طور که ملاحظه می کنید قدرت خرید پزشک متخصص ایرانی در ایران تقریباً 5/1 برابر قدرت خرید پزشک متخصص آمریکایی در آمریکاست! همچنین بیش از  دو برابر پزشکان متخصص سایر کشورهاست!

حال سوال اساسی اینجاست که با چه توجیهی بسیاری از افراد صحبت از پایین بودن تعرفه های پزشکی می کنند؟ چطور تعرفه‌های پزشکی از دستمزد سلمانی‌ها هم کم‌تر است؟! چگونه است که با این سطح از درآمد باز هم پرداخت های غیر رسمی یا زیر میزی در نظام درمانی بسیار شایع است و بعضی علت آن را تحمیل تعرفه های غیر واقعی به پزشکان عنوان می کنند؟!

به این نکته هم دقت کنید که این درآمد متعلق به پزشکان متخصص یک بیمارستان عمومی می باشد و با توجه به اینکه تعرفه های بخش خصوصی از این بیمارستان بسیار بیشتر است، بنابراین درآمد رسمی پزشک متخصص در بخش خصوصی از این مقدار نیز بیشتر خواهد بود! این در حالی است که در نظام سلامت ایالات متحده و سایر کشورهای توسعه یافته درآمد بین پزشکان بخش دولتی و خصوصی تفاوت چندانی ندارد.

در پایان لازم به ذکر است که درآمد پزشکان در ایران بدون احتساب پرداخت های غیر متعارف و به اصطلاح زیرمیزی عده ای از پزشکان محاسبه شده است.