«بدحجابی» مبارزه با نظام نیست

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ متن های تکراری، حرف های تکراری، مصاحبه های تکراری، کلیپ ها و فیلم های تکراری و ... باز هم تابستان و مظاهر بد حجابی که جامعه را به دردسر می اندازد. در این روزها که هوا رو به گرمی می گذارد، نگرانی ها از بد حجابی اوج می گیرد که انگار این دغدغه امسال بیش از سال های گذشته افزایش یافته است.

اما واقعاً حد بی حجابی در جامعه چیست؟ آیا واقعاً جامعه آنقدر که می گویند بد حجاب است یا برعکس، نگرانی های ما از مسأله حجاب کمتر از حد بی حجابی در جامعه است؟

بگذارید قطعه به قطعه پازل را تکمیل کنیم. آن چه که مهم است این است که دینداری برای افراد جامعه سخت نشود. در این روزهای گرم، حفظ حجاب، به خودی خود سخت است، اما اگر تأیید می کنید، حفظ حجاب در زیر فشار سنگین نگاه های افراد جامعه سخت تر است. همین که فردی به مکانی وارد شود و گمان کند غریبه است، تمام افراد با نگاه هایشان او را از خود می رانند و با حرکاتشان می گویند «تو به اینجا تعلق نداری، برو»، موجب می شود یا از زیر بار فضای سنگینی که در آن قرار گرفته فرار کند و در عزلت قرار گیرد یا همرنگ این جماعت شود.

حال خود را در این فضا تجسم کنید که گمان کنید در کل جامعه غریبه هستید. چه حالی پیدا خواهید کرد؟ حال قدری دیگر تخیل خود را به کار بگیرید. فکر کنید در یک جامعه اسلامی که فرهنگ اسلامی تا عمق آن ریشه دوانده و سال های سال از بزرگترین امم دیندار بوده، چگونه یک فرد مسلمان می تواند احساس غربت کند، از حضور در جامعه واهمه داشته باشد و یکی از دو راه بالا را برگزیند؟

آنچه که در طول سال ها اتفاق افتاده این بوده که مردم مسلمان کشورمان از حضور در جامعه هراس داشتند و احساس غربت می کردند. این اتفاق از کجا رقم خورد؟ بخش زیادی از آن به دلیل برخی مباحث که در میان مردم مطرح است، رخ داد. یعنی وقتی مدام از «بد شدن وضعیت حجاب» سخن می گوییم، مردم دیندارمان گمان می کنند در جامعه غریبه هستند. مردم بد حجاب نیز گمان می کنند فضای عمومی جامعه از آن آنهاست، بنابراین گاهی با نگاه ها و حرکاتشان به افراد متدین می گویند «اینجا مال ماست، برو به جایی که به آن تعلق داری». همین می شود که دینداری برای متدینین سخت می شود. یعنی خودمان با دست خودمان دینداری را سخت می کنیم و در فضایی که خود ساخته ایم، با ترس و اضطراب وارد می شویم.

ممکن است بگویید خب در جامعه حجاب کم شده و به مرز بحران رسیده است. وقتی وضعیت حجاب اینقدر در جامعه نامناسب شده، بگوییم نیست؟ دیده های خود را انکار کنیم؟ بگذاریم جامعه (دخترانِ ...) به هر سمتی که می خواهند بروند؟

البته ما چنین مطالبی را قبول داریم. یعنی اساساً اگر جامعه به این حد از بی حجابی نرسیده باشد، اینقدر در خصوص آن صحبت نمی شود. وقتی مردم ما تا این اندازه نگران هستند، یقیناً ما به ازای بیرونی نیز دارد.

اما بگذارید زاویه نگاه را قدری تغییر دهیم. اصلاً بگذارید مطلبی را بگویم که احتمالاً با برخی مطالبی که در ذهن دارید در تقابل قرار می گیرد. شاید وضعیت حجاب در جامعه آن گونه که به نظر می رسد نامناسب نباشد. شاید بی حجابی آنقدر که فکر می کنیم گسترده نشده و آن گونه که تصور می کنیم، تعداد محجبه های ما کم نباشد.

ما می دانیم در تابستان به علت گرمای هوا، حفظ حجاب کامل سخت است، بنابراین افراد محجبه سعی می کنند تا جایی که می توانند کمتر از خانه بیرون بیایند. بنابراین مظاهر بد حجابی در جامعه بیش از پیش می شود. از طرف دیگر در این فصل مردم سعی می کنند بیش از دیگر اوقات سال به تفریح بپردازند. یکی از مراکز تفریح در شهری مثل تهران، پاساژها و یا حتی خیابان هاست. یعنی برخی مردم تنها همین که به ویترین مغازه ها نگاه می کنند و قیمت چهار جنس از اقلام آن مغازه را می پرسند، لذت می برند. اما این تفریح به گروه خاصی از مردم منحصر می شود. علی الحساب تصدیق کنید بسیاری از اقشار مذهبی برای تفریح به خیابان گردی و پاساژگردی نمی روند. حتی ممکن است برای تماشای فیلم خاصی به سینما بروند و ممکن است گاهی تعداد این فیلم های خاص نیز زیاد شود، اما در مجموع بسیاری از افراد محجبه، برای هر فیلمی به سینما نمی روند. یعنی برای این قشر، خود سینما تفریح نیست و برایشان مهم نیست برای تفریح به سینما بروند، حال فیلم آن سینما هر چه می خواهد باشد. این گونه تفریح ها که به فضای عمومی شهر بر می گردد، شکل شهر را دیگرگونه می نمایاند.

بنابراین بد حجابی و بی حجابی جلوه بیشتری دارد نه آنکه واقعاً تعداد محجبه ها کمتر از آنها باشد، بنابراین همین وضعیت به بد حجابی دامن می زند. البته احتمالاً برخی خوانندگان این سطور در دل خود خواهند گفت مگر در این جامعه زندگی نمی کنید؟ چگونه از تعداد زیاد محجبه ها سخن می گویید؟ واقعاً فکر می کنید تعداد افراد کم حجاب و بی حجاب کم است؟ تصور می کنید وضعیت حجاب بدتر نشده؟

خیر. اولاً ما نگفتیم تعداد افراد بی حجاب کم است، حرف ما این است که آنقدر که فکر می کنیم، جامعه به سمت بی دینی حرکت نمی کند. دوماً ما حتی نگفتیم وضعیت حجاب در جامعه بهتر از گذشته است. اتفاقاً وضعیت غیر محجبه ها خصوصاً امسال بدتر از سال گذشته و سال های قبل از آن است. مظاهر بدحجابی بیش از گذشته خود را نمایان می کند، اما معنای آن این نیست که گستره آن بیشتر شده است. یعنی اولاً حضور اجتماعی این قشر زیاد شده است، دوماً در بدی خود جری تر شده اند. به عبارت دیگر بدحجابان جامعه، بدحجاب تر شده اند، بنابراین جلوه آن بیشتر شده است.

البته محجبه های جامعه نیز در چند سال اخیر و با تغییر تدریجی نسل، حضور بیشتری در جامعه پیدا می کنند. این امر به خودی خود مثبت است و موجب گسترش حجاب در اقشار گوناگون جامعه می شود. اما آسیبی که در این بین شکل می گیرد این است که فضاهایی مختص به افراد مذهبی شکل بگیرد. یعنی حالا که نسل جدید و جوان مذهبی کشور بیش از نسل گذشته وارد اجتماع می شود، رستوران، پارک، پاساژ و مرکز خرید، سالن عروسی، آرایشگاه و حتی اموری همچون مدرسه مخصوص به خود داشته باشد و در اصل دو گروه مرکز تجمع داشته باشیم. این گونه می شود که باز هم غیر محجبه ها بیش تر به چشم می آیند. حال بگذارید یک بار هم که شده ما مدعی شویم. مگر آنهایی که با چنین سطوری مخالفند در جامعه زندگی نمی کنند؟ یادشان بیاید وقتی این نسل مذهبی از سال های 85، 86 وارد جامعه شد و هنوز فضاهای مختص به مذهبیون ایجاد نشده بود، یعنی وقتی حضور این قشر در فضای عمومی شهر زیاد شده بود، چقدر حجاب در شهر تهران تفاوت کرد و ناگهان چقدر محجبه های جامعه زیاد شدند. چقدر از واهمه این قشر از حضور در جامعه کاسته شد و افراد غیر محجبه چه مقدار از منیت خود کم کردند.

مسأله حجاب مسأله ای با ابعاد گوناگون است. برخی ابعاد آن به قدری عمیق است که به راحتی نمی توان از آن بیرون آمد. گاهی بدحجابی به مسائلی همچون موارد بالا برمی گردد. اما مهم است تحلیل مناسبی نسبت به وضعیت حال حاضر داشته باشیم. در روایت از حضرت علی (ع) است که می فرمایند: انسان عاقل باید زمانه خود را بشناسد، به وظیفه ای که در شأن اوست روی آورد و زبان خود را حفظ کند و چیزی که زمان آن نرسیده است را نگوید. (اصول کافی ج 2، ص 116) همچنین ایشان می فرمایند: آن کس که زمان را می شناسد از حوادث و رویدادها و استعدادهای آن غافل نمی شود.

حواسمان باشد در تحلیل هایمان افراد غیر محجبه را به بی دینی نکشانیم. شاید افراد بد حجاب دلیلی دیگر در بدی های خود داشته باشند. بسیاری از آن ها بد حجابی خود را مصداق بی دینی نمی دانند. البته اکثراً می دانند در شرع اسلام، حجاب واجب است، اما به هر حال یک گناه را چندان بزرگ نمی بینند. نه آنکه بخواهیم گناه این افراد را بشوییم، اما نمی توانیم با همین یک امر آنها را به بی دینی متهم کنیم. مگر ما گناه نمی کنیم؟ شاید بسیاری از آن ها تنها گناهشان همین بد حجابی باشد، در حالی که بسیاری از ما گناهان زیادی در زندگی مرتکب شده ایم. و صد البته نمی خواهیم این افراد را منزه کنیم. گاهی برخی به خاطر این حرف ها گمان می کنند افراد بد حجاب بهتر از افراد محجبه هستند، بنابراین تنها در این جا می خواهیم اشاره کنیم که تحلیل ها ساده و سطحی نباشند.

گاهی تحلیل ها آنقدر ساده انگارانه می شود که حتی بد حجابی را مساوی با مخالفت با نظام می گیرند. یکی از شخصیت های مطرح سیاسی کشور (بگذارید اسم بیاورم: حجت الاسلام ناطق نوری) اخیراً گفته دلیل بد حجابی در جامعه مخالفت با نظام حاکم است. یعنی وی بد حجابی را تماماً با سیاست گره زده است. یکی از ائمه جمعه تهران نیز در نطق خود همین امر را مطرح کرده است. اولاً این امر به خودی خود ضد اسلام است. یعنی مخالفت صریحی با برچسب های ناگهانی به افراد دارد. دوماً این گونه سخنان به ضرر خود نظام اسلامی است. یعنی عقلاً هر کسی متوجه این امر می شود که اگر فردی یا گروهی را به سبب یک سخن یا فعالیت، به ضدیت با نظام نسبت دهیم، در اصل دشمن سازی کرده ایم. یعنی این افراد را ناخواسته به سمت دشمنی با نظام اسلامی کشانده ایم. نیازی به هوش و ذکاوت سیاسی و دینی هم نیست.

البته درست است که برخی افراد غیر محجبه، این امر را بستری برای ابراز مخالفت خود قرار داده اند و همچنین درست است که تعداد این افراد چندان کم نیست که نتوانیم چنین دلیلی را در تحلیل های خود قرار دهیم. قطعاً یکی از دلایل مهم بی حجابی و نه بد حجابی همین است. اما اکثر افراد بد حجاب بدون نگرش به وضع سیاسی و به دلایل گوناگون چنین پوششی را برای خود برگزیده اند.

بزرگوارانی که به تحلیل وضع فرهنگی می پردازند، فرافکنی نکنند و با انتصاب این افراد به جناح های خاص، مسئولیت فعالیت انجام نداده خود را از گردن باز نکنند. در این چند روز در برنامه های گوناگون تلویزیونی مد شده است، مسئولان گوناگون با فرافکنی، بد حجابی را یا تنها به خانواده ها بر می گردانند و یا آن را واکنشی سیاسی قلمداد می کنند که در هر دو صورت می توانند خود را کنار کشیده و بگویند کاری از دست ما ساخته نیست.

همچنین برخی افراد در تحلیل های خود وضعیت کشور را بسیار مناسب و به نوعی گل و سنبل نشان می دهند و برخی با اغراق گویی، وضعیت را بسیار نامناسب و بیش از حد، زننده نشان می دهند. در ابتدای متن در خصوص هر دو نظر اشاراتی داشتیم. همچنین گروهی با تحلیل های ساده انگارانه خود، برخی افراد را در دام مبارزه و ضدیت با نظام می اندازند.

این مباحث، خلاصه ای از موضع گیری های اشتباه تریبون های فرهنگی ما در چند روز گذشته در خصوص وضعیت حجاب بود. پیشنهاد می کنیم این افراد با تحلیل های دقیق تر و با مشورت های عمیق تر، به فرهنگ کشور بیش از پیش کمک کنند یا حداقل اگر به خیر برخی از آنان امیدی نیست ...