ناکامی اقتصادی روحانی را پای چه‌کسانی باید نوشت؟/ گشایشات آفتاب تابان ادامه دارد!

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، «شاخص بورس تهران امروز با ریزش بیش از 1000 واحدی وارد کانال 74 هزار واحدی شد و به پایین‌ترین سطح خود طی سه ماه گذشته رسید.» خبر داغ یک «شنبه» پسابرجامی! یکی از اخبار بد اقتصادی که این روزها برای مردم ایران عادی شده است. یک روز «ارج» می‌میرد و روز دیگر بورس سقوط آزاد می‌کند. اوضاع اقتصادی آن‌قدر بد شده که حامیان دولت روحانی هم به تکاپو افتاده‌اند! اصلاح‌طلبان پس از شکست عارف برای ریاست مجلس به صرافت انتخابات 96 افتاده‌اند. چرا سیاست‌های اقتصادی دولت تدبیر و امید شکست خورد؟ آیا اصلاح‌طلبان و حامیان دولت می‌توانند آنچه را که در 3 سال گذشته محقق نشده در یک سال باقی مانده تا انتخابات جبران کنند؟ تغییر تیم اقتصادی برای برون رفت روحانی از مخمصه اقتصاد راهگشا خواهد بود؟

هشدار اصلاح‌طلبان برای روحانی 96

چند روز پیش «شیرکوند»، معاون وزیر اقتصاد دولت اصلاحات گفت: «اگر دولت تدبیر و امید نتواند پاسخ مناسبی به مطالبات و توقعات مردم بدهد جامعه دچار یاس و سرخوردگی می‌شود و مردم نسبت به آینده ناامید می‌شوند.» شیرکوند به خوبی از اوضاع اقتصادی کشور آگاه است. او می‌داند وقتی پس 2 سال و نیم بمباران تبلیغاتی برای گشایش اقتصادی در رؤیایی به نام پسابرجام، بورس به حداقل شاخص خود می‌رسد، کارخانه‌های بزرگ کشور تعطیل می‌شوند و اعتراضات کارگری از شیراز و بافق تا تبریز و تهران کشیده می‌شود یعنی چه!

روحانی با وعده رونق اقتصادی رأی آورد. وعده‌ای که هیچ‌گاه در زمین اقتصاد برنامه‌ای برایش نداشت. او نه خود مرد اقتصاد بود و نه توانست مردان خوبی برای اقتصاد پیدا کند. این را هم‌قطاران سیاسی‌اش می‌گویند. «رمضان عبدالله زاده» فعال سیاسی اصلاح‌طلب: «معتقدم مهم‌ترین رقیب روحانی، تیم اقتصادی دولت است که در بسیاری از موارد به ضرر روحانی عمل می‌کند و آقای روحانی حتماً باید تجدیدنظری در این تیم داشته باشد.»

روحانی با کلید دیپلماسی آمده بود تا به قول خودش از سیاست برای اقتصاد وام بگیرد. سیاستی که آخرش به برجام رسید و تیشه به صنعت هسته‌ای زد. اما از این وام چیزی به اقتصاد ایران نرسید. رکود همچنان بر اقتصاد ایران سایه‌افکنده است. روزی آقای روحانی می‌گفت برای فهمیدن تورم نیازی به آمار و ارقام نیست جیب مردم خودش تورم را مشخص می‌کند. این روزها هم مردم خودشان رکود را حس می‌کنند. سیاسیون هم دم بر بیاورند یا نه خودشان می‌دانند اوضاع چه از چه قرار است! اوضاعی که صادق زیباکلام را هم دلواپس کرده است. او می‌گوید: «پاشنه آشیل روحانی اقتصاد است. وضع اقتصادی آن گونه که باید مناسب نیست... بیکاری به بالای هفت میلیون رسیده. در کمتر خانواده‌ای را می‌توان گشود که در آن دست کم یک فارغ‌التحصیل بیکار نباشد. مشکل فقط بیکاری نیست. آنچه وضعیت را وخیم‌تر می‌کند آن است که هیچ روزنه‌ای در انتهای تونل بیکاری به چشم نمی‌خورد.»

کوتاهی‌های اقتصادی روحانی به شدت اصلاح‌طلبان را نگران کرده است. آن‌ها به خوبی می‌دانند که همان یکی دو درصد برتری رأی روحانی که او را رئیس جمهور کرد به خاطر امیدی بود که مردم برای بهبود معیشت به وعده‌های روحانی داشتند. حالا اما یک سال مانده به انتخابات ریاست جمهوری 96، روحانی کارنامه قابل دفاعی ندارد. اولین پیشنهاد آن‌ها برای روحانی تعویض تیم اقتصادی است. شیرکوند می‌گوید: «اگر آقای روحانی تمایل دارد به سمت کمال و بهتر شدن امور حرکت کند باید تیم اقتصادی خود را نیز ترمیم کند و در این مسئله هیچ شکی وجود ندارد.»

روحانی برگ برنده‌ای برای اقتصاد دارد؟

سؤالی که باقی می‌ماند این است که آیا واقعاً روحانی برگ برنده‌ای برای رو کردن در اقتصاد دارد؟ اصلاح‌طلبانی که دم از تغییر کابینه می‌زنند به چه گزینه‌هایی می‌اندیشند؟ آیا مجموعه اقتصادی اصلاح‌طلبان گزینه‌هایی با افکار متفاوت با تیم اقتصادی دولت دارند؟ چهره‌هایی چون بیژن زنگنه، اسحاق جهانگیری، محمود حجتی، عباس آخوندی، محمد شریعتمداری که هسته اصلی تیم اقتصادی دولت را شکل می‌دهند همه از چهره‌های شناخته شده دولت‌های اصلاحات و سازندگی هستند. این اشتراکات نشان می‌دهد شکست اقتصادی دولت تدبیر و امید بیش از آنکه نمایانگر شکست سیاست‌های اقتصادی یک دولت باشد، نشان دهنده ناکارآمدی یک جریان در مدیریت اقتصاد کشور است. جریانی که تئوری پردازان و مجریانش بارها ثابت کرده‌اند برداشتشان از اقتصاد، کپی کردن آموزه‌های نئولیبرالی غرب در کشور است.

فارغ از نگاه به نیروهای اجرایی در عرصه اقتصادی، مغز متفکر تیم اقتصادی دولت یازدهم هم از نیروهای مشترک با دولت اصلاحات است، دکتر مسعود نیلی! او در دوره وزارت اسحاق جهانگیری در وزارت صنایع و معادن دولت اصلاحات سند استراتژی توسعه صنعتی کشور را تدوین کرد. در این برنامه، افکار و دیدگاه‌های اقتصادی نیلی که مبتنی بر لزوم پذیرش جهانی‌سازی و نظم نوین جهانی است، به خوبی مشخص شد. نگاهی که از روز اول بر تمام بخش‌های اقدامات اقتصادی دولت یازدهم سایه انداخته بود.

اشتراک افراد و برنامه‌های دولت روحانی و دول سازندگی و اصلاحات به خوبی نشان می‌دهد که سیاست‌های اقتصادی روحانی به هیچ وجه تک روانه و مبتنی بر نظرات شخصی نیست. روحانی دقیقاً در همان زمینی بازی می‌کند که هم‌قطاران سیاسی‌اش می‌پسندند. با این حساب به نظر می‌رسد انتقادات اقتصادی اصلاح‌طلبان و توصیه به تغییر کابینه بیش از آنکه جنبه فنی اقتصاد داشته باشد، دغدغه سیاسی برای انتخابات 96 است.