اوباما یا ترامپ؛ چه‌کسی زودتر توافق هسته‌ای را هوا می‌کند؟/ برجام، روحانی و یک حوض خالی!

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو –محمد آزادی، روز پنج‌شنبه طرح ممنوعیت فروش هواپیما به ایران به تصویب رسید. روز سه‌شنبه هم نمایندگان، قانون تحریم‌ها علیه ایران (ISA) را با 434 رأی موافق و تنها یک رأی مخالف برای یک دوره‌ی ده‌ساله‌ی دیگر تمدید کردند. «میچ مک‌کانل» رهبر اکثریت سنای امریکا هم اعلام کرده این قانون راه دشواری برای تأیید در میان سناتورها نخواهد داشت. در واپسین روزها، تواتر تحرکات ضدایرانی نمایندگان مجلسین ایالات متحده شدت یافته؛ این در حالی است که باراک اوباما رئیس‌جمهور اعلام کرده با این قوانین مخالفت می‌کند. وی کمتر از شصت روز دیگر کاخ سفید را ترک خواهد کرد.

سرنوشت مبهم برجام؛ تحریم‌های داماتو سی‌ساله می شود؟

ظریف وزیر امور خارجه اما پیش از این اعلام کرده بود، تمدید تحریم‌های «ISA» به معنای نقض برجام است. تحریم‌هایی که نخستین بار در سال 1996 توسط سناتور جمهوری‌خواه «آلفونسو داماتو» پیشنهاد شد. بیل کلینتون اما رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا آن را برای اجرا، امضا کرد. قانونی که آن زمان ISLA نامیده می‌شد؛ به معنای قانون تحریم‌ها علیه ایران و لیبی. در سال 2006 ولی وقتی قرار بود برای یک دوره‌ی ده‌ساله‌ی دیگر تمدید شود، با جرح و تغییرات و با کنارگذاشته شدن لیبی از بازی، شد ISA.

اعتبار ISA چند ماه دیگر یعنی آخر 2016 به پایان می‌رسید و قرار نبود براساس برجام دوباره تمدید شود؛ دست‌کم ظریف این‌طور می‌گفت. حالا اما این قانون با رأی قاطع به تصویب نمایندگان هر دو حزب کنگره رسید تا معلوم شود لغو تحریم‌ها یک شوخی بیشتر نیست. حالا دبیر شورای عالی امنیت ملی می‌گوید یک "بسته فنی" طراحی شده که در صورت تمدید تحریم‌ها، به سرعت عملی می‌شود. شمخانی معتقد است اجرای این بسته امریکایی‌ها را "مبهوت" خواهد کرد.

امید دولتی‌ها برای وتوی اوباما تا چه اندازه واقعی است؟

دولتی‌ها اما به نظر می‌رسد بیشتر از اجرای بسته فنی، امیدوارند سنا تا پیش از پایان 2016 قانون را تأیید کند؛ تا پیش از روی کار آمدن ترامپ، اوباما آن‌را وتو کند. کاخ سفید هرچند با تمدید قانون مخالفت کرده، اما نگفته آن‌را وتو خواهد کرد یا نه. گفته می‌شود حتی اوباما هم اگر این قانون بدون متمم به تصویب سنا برسد، امضا خواهد کرد. سنا اما دست‌کم دو طرح برای افزودن متمم‌هایی به این قانون در نظر دارد. یکی افزودن تحریم‌های تازه به بهانه‌ی حقوق بشر، تروریسم و بحث موشکی است. متمم دیگر به‌دنبال آن است که همزمان با تمدید قانون، کمک 1.5 میلیارد دلاری تازه به اسرائیل هم تصویب شود.   

سناتورهای دموکرات اما اعتقاد چندانی به متمم‌های پیشنهادی جمهوری‌خواهان ندارند. بنابراین به نظر نمی‌رسد این طرح‌ها بتوانند حدنصاب دو-سوم آرا را کسب کنند. با این اوصاف دل بستن به وتوی اوباما هم بی‌فایده است.

طیاره‌هایی که نیامده، پریدند/ مصوبه نمایندگان امریکا نقض کجای برجام است؟

آشی که «بیل هویزنگا» اما برای برجام پخته، از همه شورتر است. طرحی که رئیس کمیته‌ی فرعی سیاست پولی و تجارت خارجی مجلس نمایندگان امریکا ارائه کرده، خزانه‌داری آمریکا را از صدور مجوز برای موسسات مالی جهت انجام تراکنش‌های مربوط به صادرات هواپیماهای مسافربری به ایران منع می‌کند. خردادماه امسال دولت تدبیر با کلی سر و صدا اعلام کرد برای خرید صد فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ به تفاهم رسیده؛ روحانی هم‌چنین پیشتر در سفر فرانسه قرارداد مربوط به خرید صدها فروند ایرباس را امضا کرده بود.

بند 5.1.1 از پیوست دوم برجام؛ بندی که در آن صراحتاً دولت آمریکا تعهد می‌داد مجوز هرگونه فعالیت تجاری را برای خرید و فروش هواپیما یا قطعات هواپیماهای مسافربری، صادر کند. حالا اما اگر مصوبه‌ی کنگره به قانون تبدیل شود، باید فاتحه‌ی برنامه‌ی جامع اقدام مشترک را خواند.

اوباما یا ترامپ؛ چه کسی زودتر برجام را هوا می‌کند؟

«من بساط این معامله‌ی خطرناک را با ایران که بزرگ‌ترین دولت حامی تروریسم است، جمع خواهم کرد.» این تازه‌ترین توئیت مایک پمپئو است؛ نماینده‌ی جمهوری‌خواه که رئیس‌جمهور تازه‌ی ایالات متحده اعلام کرده او را برای تصدی ریاست سازمان سیا در نظر دارد. ترامپ به زودی به کاخ سفید می‌رود؛ کمتر از دو ماه دیگر و همزمان با شروع سال 2017 میلادی، مجلس گزینش‌گران آمریکا (electoral college) به‌طور رسمی ریاست‌جمهوری وی را اعلان خواهد کرد. مواضع روشن وی علیه ایران و البته علیه برنامه‌ی جامع اقدام مشترک زبان‌زد است.

تقریباً تمام مقامات دولت آینده‌ی آمریکا هم دل خوشی از این قرارداد ندارند. آینده‌ی بزرگ‌ترین دستاورد دولت روحانی روی هواست؛ تازه اگر اوباما آن‌را تا پیش از پایان دوران ریاستش با تمدید «داماتو» هوا نکند!

نمایندگان مردم چه می‌گویند؟/ اقدام قاطع و متقابل

« مجلس شورای اسلامی دولت جمهوری اسلامی ایران را ملزم می‌کند که در اجرای قاطع بندهای نُه گانه ماده واحده قانونی مصوب ۲۱ /۷/ ۱۳۹۴ موسوم به قانون "اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی در اجرای برجام" صریح، شفاف و به‌موقع اقدام کند.» این جمع‌بندی و پیشنهاد گزارش شش‌ماهه‌ی کمیسیون امنیت ملی است از روند اجرای برجام؛ نمایندگان مردم معتقدند دولت روحانی باید هرچه سریع‌تر اجرای اقدامات متقابل را دربرابر بدعهدی‌های ایالات متحده در دستور کار قرار دهد.

بند سوم ماده واحده‌ی قانون «اقدام متناسب و متقابل...» تصریح می‌کند که «دولت موظف است هر گونه عدم پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها یا بازگرداندن تحریم‌های لغو شده و یا وضع تحریم تحت هر عنوان دیگر را به دقت رصد کند و اقدامات متقابل در جهت احقاق حق ملت ایران انجام دهد و همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه هسته‌ای را سامان دهد به طوری که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی‌سازی کشور به یکصد و نود هزار سو افزایش یابد.»

رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در این‌باره به خبرنگار ما، گفت: «به‌هر علتی آمریکا به قواعد بازی عمل نکند، طبیعتاً ضرر خواهد کرد. ما تا وقتی طرف مقابل به تعهداتش پای‌بند باشد، به تعهداتمان پای‌بند هستیم. ایران نقض‌کننده برجام نخواهد بود اما با دقت رصد می‌کنیم و شورای عالی امنیت ملی متناسب با اقدامات طرف مقابل تصمیمات لازم را اتخاذ خواهد کرد.»

بروجردی با اشاره به تغییرات در وزارت خارجه آمریکا در دولت جدید این کشور تصریح کرد: «در مورد دولت جدید در حال رصد کردن هستیم منتظریم ببینیم چه کسی مسئولیت پیدا می‌کند و چه اتفاقی در عمل خواهد افتاد.»

برجام به احتضار افتاده؛ نه دولت اوباما نه دولت آینده‌ی ترامپ کمترین اعتنایی به معاهده‌ای که آقای رئیس‌جمهور بزرگ‌ترین دستاورد دیپلماتیک قرن می‌دانست، ندارند. این وسط روحانی مانده و کلی شعار و ادعا که قرار بود بعد از برجام رنگ واقعیت بگیرند؛ و البته یک حوض خالی!