انتشار گزارش آژانس درباره برنامه هسته‌ای ایران/ برای بازرسان منصوب آژانس محل کار مناسب فراهم شده

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو، یوکیا آمانو مدیرکل  آژانس بین المللی انرژی اتمی روز گذشته (جمعه) گزارش خود درباره برنامه هسته‌ای ایران به تاریخ 24 فوریه 2017 و به شماره GOV/2017/10  را منتشر کرد.

متن کامل این گزارش به شرح زیر است:

راستی آزمایی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه 2231  (2015) شورای امنیت

گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

A. مقدمه

1. این گزارش مدیرکل به شورای حکام و همزمان به شورای امنیت سازمان ملل (شورای امنیت) در خصوص اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران (ایران) ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و در خصوص موضوعات مرتبط با راستی آزمایی و نظارت در ایران در پرتو قطعنامه 2231 (2015) شورای امنیت می‌باشد. این (گزارش) همچنین اطلاعاتی در خصوص موضوعات مالی، و مشورت‌ها و تبادل اطلاعات آژانس با کمیسیون مشترک ایجاد شده توسط برجام، ارائه می‌دهد.

B. سابقه

2. در تاریخ 14 ژوئیه 2015، چین، فرانسه، آلمان، فدراسیون روسیه، انگلیس، ایالات متحده آمریکا، به همراه نماینده عالی اتحادیه اروپا برای امور خارجی و سیاست امنیتی (E3/EU+3) و ایران در مورد برجام توافق کردند. در تاریخ 20 ژوئیه 2015 شورای امنیت قطعنامه 2231 (2015) را به تصویب رساند که در آن از جمله از مدیرکل درخواست کرد که "راستی آزمایی و نظارت لازم بر تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران برای کل دوره تعهدات یادشده در چارچوب برجام را برعهده گیرد".[1] در اوت 2015، شورای حکام به مدیرکل اجازه داد تا راستی آزمایی و نظارت لازم بر تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران همانگونه که در برجام پیش بینی شده را انجام داده و بر همین اساس برای کل دوره تعهدات یادشده در پرتو قطعنامه شماره 2231 (2015) شورای امنیت سازمان ملل، منوط به در اختیار داشتن منابع مالی و منطبق با رویه‌های پادمانی استاندارد آژانس، گزارش ارائه کند. شورای حکام همچنین اجازه داد که آژانس با کمیسیون مشترک همچنانکه در سند GOV/2015/53 و اصلاحیه یک آن آمده، مشورت و تبادل اطلاعات کند.

3. در نامه‌های مورخ 21 دسامبر 2016 و 11 ژانویه 2017 ، هماهنگ کننده کمیسیون مشترک 9 سند، که به تایید همه اعضای کمیسیون مشترک رسیده، متضمن روشنگری‌هایی برای اجرای اقدامات مرتبط هسته‌ای ایران مندرج در برجام برای دوره زمانی آن، به آژانس ارائه کرد. هماهنگ کننده از مدیرکل درخواست کرد تا این اسناد با کشورهای عضو جهت اطلاع در میان گذاشته شود. [2]

4. هزینه سالانه تخمینی آژانس برای اجرای پروتکل الحاقی ایران و برای راستی آزمایی و نظارت تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران به شرح مندرج در برجام مبلغ 2/9 میلیون یورو در سال می‌باشد. از زمان شروع اجرای برجام در 16 ژانویه 2016 ، میزان بودجه لازم برای سال 2016 مبلغ 8/8 میلیون یورو تخمین زده شد. تا پایان سال 2016 مبلغ 5/8 میلیون یورو هزینه شد. تا تاریخ 21 فوریه 2017، مبلغ 7/13 میلیون یورو از سوی کشورهای عضو بعنوان کمک های فرا بودجه‌ای برای فعالیت‌های مرتبط با برجام تعهد شده است. معدل 2/5 میلیون یورو مابه التفاوت آنچه که تعهد شده و آنچه که هزینه شده است به مبلغ 2/6 میلیون یورو منابع فرابودجه‌ای مورد نیاز برای سال 2017 میلادی مساعدت خواهد شد. [3]

C. فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارت بر برجام (JCPOA)

5. از تاریخ 16 ژانویه 2016 (روز اجرای برجام) آژانس اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران ذیل برجام را راستی آزمایی و نظارت کرده [4],[5] و از زمان انتشار گزارش فصلی قبلی مدیرکل، به شرح ذیل گزارش می‌دهد[6].

C.1 . فعالیت‌های مربوط به آب سنگین و بازفرآوری

6. ایران ساخت رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک (رآکتور IR-40) موجود را طبق طراحی اولیه آن پیگیری نکرده است.[7] ایران قرص‌های اورانیوم طبیعی، میله‌های سوخت یا مجموعه‌های سوخت طراحی شده به صورت ویژه برای راکتور IR-40 طبق طراحی اولیه را تولید یا آزمایش نکرده و همه قرص‌های سوخت اورانیوم طبیعی و مجموعه‌های سوخت موجود در انبار تحت نظارت مداوم آژانس باقی مانده است (بندهای 3 و 10).[8]

7. ایران به اطلاع رسانی به آژانس در خصوص موجودی آب سنگین در ایران و تولید آب سنگین در کارخانه تولید آب سنگین (HWPP)[9] ادامه و به آژانس اجازه داده است که بر میزان ذخایر آب سنگین ایران و مقدار آب سنگین تولید شده در HWPP نظارت کند (بند 15). همچنانکه قبلا گزارش شد [10]، در تاریخ 8 نوامبر 2016 آژانس راستی‌آزمایی کرد که ذخیره آب سنگین ایران به 130.1 متریک تن رسیده بود (بند 14).[11] و نیز همچنانکه پیش‌تر گزارش شد [12]، در تاریخ 21 نوامبر 2016، ایران به آژانس اطلاع داد که در تاریخ 19 نوامبر 2016، مقدار 11 متریک تن از آب سنگین درجه هسته‌ای خود را به خارج از ایران منتقل کرده است و در تاریخ 6 دسامبر 2016 آژانس مقدار 11 متریک تن آب سنگین درجه هسته‌ای را در مقصدی خارج از ایران راستی آزمایی کرد. از زمان انجام این انتقال، ذخیره آب سنگین ایران از 130 متریک تن فراتر نرفته است. در 14 فوریه 2017، آژانس ذخیره آب سنگین ایران را 124.2 متریک تن راستی آزمایی کرد.  

8. ایران فعالیت‌های مربوط به بازفرآوری را در رآکتور تحقیقاتی تهران (TRR) و تأسیسات تولید ایزوتوپ مولیبدن، ید و زنون (MIX) و یا در هر تأسیسات اعلام شده دیگر به آژانس، انجام نداده است (بندهای 18 و 21).[13]

C.2 . فعالیت‌های مربوط به غنی سازی و سوخت

9. در کارخانه غنی سازی سوخت (FEP) در نطنز بیش از 5060 سانتریفیوژ IR-1 به صورت نصب شده در 30 آبشار به شکل محاسبه شده در واحدهای عملیاتی در زمان توافق پیرامون برجام (بند 27) به صورت نصب شده باقی نمانده‌اند. ایران تعداد 124 سانتریفیوژ IR-1 را از بین سانتریفیوژهای در حال نگهداری در انبار [14] به منظور جایگزینی با سانتریفیوژهای آسیب دیده یا خراب نصب شده در FEP خارج کرده است (بند 29.1).

10. ایران به غنی سازی UF6 در FEP ادامه داده است. [15] ایران غنی سازی بالاتر از 67/3 درصد از اورانیوم 235 را انجام نداده است (بند 28).

11. همانطور که پیش‌تر گزارش شد، آژانس در نامه خود به تاریخ 23 آگوست 2016[16] از ایران خواسته بود مقدار اورانیوم غنی شده در خطوط فراوری (hold up) در کارخانه پودر غنی شده UO2 (EUPP) در اصفهان را ارزیابی مجدد کند و بر همین اساس گزارش خود را بازبینی کند. در نامه‌ای به تاریخ 19 فوریه 2017، ایران گزارشی مشتمل بر بازنگری در تخمین این مقدار به آژانس ارائه کرد. مقدار تخمینی بازبینی شده 99.9 کیلوگرم اورانیوم غنی شده با برآورد آژانس از هولد-آپ همخوانی دارد. در 31 ژانویه 2017، پیرو مصوبه کمیسیون مشترک مورخ 10 ژانویه 2017[17]، ایران تحت نظارت و راستی آزمایی آژانس عملیات خوراک دهی اورانیوم رقیق شده (depleted) به خطوط فرآوری در EUPP را آغاز کرد. میزان تخمینی اورانیوم غنی شده در تجهیزات EUPP و در مواد خروجی جزو میزان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران محاسبه نمی‌شوند.[18]

12. در بازه زمانی گزارش، کل موجودی ذخیره شده اورانیوم غنی سازی شده ایران از میزان 300 کیلوگرم UF6 غنی شده تا میزان 67/3 درصد اورانیوم 235 (یا معادل آن در اشکال مختلف شیمیایی) فراتر نرفته است (بند 56). میزان 300 کیلوگرم UF6 معادل با 202.8 اورانیوم می‌باشد.[19]

13. در تاریخ 18 فوریه 2017، میزان اورانیوم غنی شده تا 3.67 درصد اورانیوم 235 ایران 101.7 کیلوگرم بوده است[20]، بر اساس برجام و مصوبات کمیسیون مشترک.[21]

14. در کارخانه غنی سازی سوخت فردو (FFEP) تعداد 1044 سانتریفیوژ IR-1 در یک بال (واحد 2) از تأسیسات مزبور قرار داده شده‌اند (بند 46)، که تعداد 1042 سانتریفیوژ IR-1 به صورت نصب شده در شش آبشار باقی مانده‌اند و دو سانتریفیوژ IR-1 به صورت جداگانه به منظور انجام «تحقیقات اولیه و فعالیت‌های تحقیق و توسعه مربوط به تولید ایزوتوپ پایدار» نصب هستند.[22] ایران در بازه زمانی گزارش هیچ گونه غنی سازی اورانیوم یا فعالیت‌های تحقیق و توسعه مرتبط در این کارخانه انجام نداده و هیچ‌گونه مواد هسته‌ای در کارخانه وجود نداشته است (بند 45).

15. همانطور که قبلا گزارش شد [23]، در تاریخ 16 ژانویه 2017، مدیرکل تایید کرد که در تاریخ 15 ژانویه 2017 آژانس راستی آزمایی کرده است که ایران اقدامات مقرر شده در بند 15.12 از پیوست 5 برجام را انجام داده است. اقدامات به عمل آمده توسط ایران عبارتند از:

* جمع‌آوری کابل‌های برق زنجیره، تابلوهای مخصوص کنترل زنجیره و پمپ‌های خلا از دو آبشار در یک بال از FFEP (واحد 2)؛ و انبار کردن همه این سانتریفیوژهای اضافی و زیرساخت (مربوطه) در سالن B در FEP در نطنز تحت نظارت پیوسته آژانس (بند 47.2)؛ و

* جمع آوری کابل‌های برق زنجیره، تابلوهای مخصوص کنترل زنجیره، پمپ‌های خلا و سکوهای

نصب سانتریفیوژ از بال دیگر FFEP (واحد 1)؛ و انبار کردن تمام این ماشین های سانتریفیوژ اضافی و زیر ساخت (مربوطه) در سالن B نطنز تحت نظارت پیوسته آژانس (بند 48.2).

16. همه سانتریفیوژهای انبار شده به همراه متعلقات آنها در انبار، تحت نظارت مداوم آژانس باقی مانده‌اند (بندهای 29، 47، 48 و 70).[24] آژانس دسترسی منظم به ساختمان‌های مرتبط در نطنز شامل همه FEP و کارخانه نیمه صنعتی غنی سازی (PFEP) را ادامه داده و دسترسی روزانه طبق درخواست آژانس انجام شده است (بند 71).

17. ایران فعالیت‌های غنی سازی اش را در راستای برنامه بلند مدت  غنی سازی و تحقیق و توسعه غنی سازی خود به همان صورت ارائه شده به آژانس در تاریخ 16 ژانویه 2016 انجام داده است (بند 52).

18. در تاریخ 4 فوریه 2017 آژانس دریافت (receipt) اولین مازاد 5 کیلوگرم U3O8‌ غنی شده تا سطح 20 درصد موجود در صفحات سوخت نیم ساخته در رآکتور تحقیقاتی تهران در ایران از یک کشور دیگر را مورد راستی آزمایی قرار داد. [25]  

19. ایران هیچکدام از تأسیسات اعلام شده را به منظور تبدیل صفحات سوخت یا ضایعات به UF6 مورد استفاده قرار نداده و از ساخت تأسیسات جدید بدین منظور به آژانس اطلاعی نداده است (بند 58).

C.3. تحقیق و توسعه، تولید و موجودی سانتریفیوژ

20- در تاریخ 21 ژانویه 2017، ایران تحت راستی آزمایی و نظارت آژانس ، خوراک دهی UF6  طبیعی به یک سانتریفیوژ IR-8  را برای اولین بار آغاز کرد (بند 38). هیچ اورانیوم غنی شده‌ای از طریق فعالیت‌های تحقیق و توسعه انباشت نشده، و غنی سازی تحقیق و توسعه ایران انجام شده با یا بدون اورانیوم و با استفاده از سانتریفیوژها در چارچوب محدودیت‌های تعریف شده در برجام بوده است (بندهای 42-32).

21- ایران اظهارنامه‌های مربوط به تولید و موجودی لوله‌های روتور سانتریفیوژ و بیلوز (Bellows) را به آژانس ارائه کرده و اجازه راستی آزمایی اقلام در موجودی را به آژانس داده است (بند 1/80 ). آژانس نظارت مداوم شامل استفاده از اقدامات نظارتی و مراقبتی را انجام داده و راستی آزمایی نموده که تجهیزات اعلام شده برای تولید لوله‌های روتور و بیلوزها برای تولید سانتریفیوژ فقط برای فعالیت‌های مشخص شده در برجام استفاده شده‌اند (بند 2/80 ). ایران هیچگونه سانتریفیوژ IR-1 را برای جایگزینی با آنهایی که خراب شده و یا از کار افتاده‌اند تولید نکرده است.( بند 62)

22- همه لوله‌های روتور اعلام شده، بیلوزها و مجموعه‌های روتور شامل لوله روتورها و بیلوزهایی که از روز اجرا تولید شده اند تحت نظارت مداوم آژانس قرار داشته‌اند. (بند 70) ایران با استفاده از فیبر کربن لوله‌های روتور تولید کرده که توسط آژانس نمونه برداری و آزمایش شده و تمامی آنها تحت اقدامات نظارتی و مراقبتی آژانس بوده است. [26]  [27]

D. اقدامات شفاف سازی

23. ایران کماکان به آژانس اجازه داده تا از نظاره گرها و مهر و موم‌های الکترونیکی آنلاین در زمینه غنی سازی استفاده کند تا بدین وسیله وضعیت آنها در اماکن هسته‌ای به بازرسان آژانس مخابره و جمع آوری خودکار ثبت سوابق اندازه گیری توسط ادوات اندازه گیری نصب شده آژانس تسهیل شود (بند 67.1). ایران بنا به درخواست آژانس نسبت به صدور روادید درازمدت برای بازرسان منصوب آژانس اقدام کرده و برای آژانس در اماکن هسته‌ای، محل کار مناسب فراهم کرده و استفاده از محل کار در مکان‌های نزدیک سایت‌های هسته‌ای در ایران را تسهیل کرده است (بند 67.2). ایران بازرسان اضافی آژانس تعیین شده برای ایران را قبول کرده است (بند 67.3)

24. ایران کماکان به آژانس اجازه داده - تا از طریق اقدامات مورد توافق با ایران، از جمله از طریق اقدامات مراقبتی و نظارتی - بر تمامی کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) تولید شده در ایران یا کسب شده از دیگر منابع و منتقل شده به تاسیسات تبدیل اورانیوم (UCF) در اصفهان (بند 68)، نظارت نماید. در تاریخ 8 فوریه 2017 آژانس دریافت 4/125 متریک تن اورانیوم طبیعی از سوی ایران به شکل UOC که به UCF منتقل شده را راستی آزمایی کرد. همچنین، ایران تمامی اطلاعات ضروری برای قادر کردن آژانس جهت راستی آزمایی تولید کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) و موجودی انبار UOC تولید شده در ایران یا کسب شده از هر منبع دیگری را ارائه کرده است (بند 69) .

E. دیگر اطلاعات مرتبط

25. ایران اجرای موقت پروتکل الحاقی موافقتنامه پادمان‌ها بر اساس ماده 17 (b) پروتکل الحاقی، تا زمان لازم الاجرا شدن آن را ادامه می‌دهد. آژانس به ارزیابی اظهارنامه‌های ایران ذیل پروتکل الحاقی و انجام دسترسی‌های تکمیلی به سایت‌های هسته‌ای و دیگر مکان ها در ایران تحت پروتکل الحاقی ادامه داده است. 

26. طی مقطع زمانی این گزارش، آژانس در جلسات گروه کاری خرید کمیسیون مشترک شرکت نکرده است. (برجام، ضمیمه چهار - کمیسیون مشترک، بند 6.4.6).

F. خلاصه:

27. آژانس به راستی آزمایی عدم انحراف مواد هسته‌ای اعلام شده در تاسیسات هسته‌ای و مکان‌های خارج از تاسیسات که بطور معمول مورد استفاده قرار می‌گیرند (LOFs) و از سوی ایران در چارچوب موافقتنامه پادمان‌ها اعلام شده ادامه می‌دهد. ارزیابی ها در خصوص نبود فعالیت‌ها و مواد هسته‌ای اعلام نشده برای ایران کماکان ادامه دارد.

28. از روز اجرا، آژانس به نظارت و راستی آزمایی اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای از سوی ایران بر اساس مفاد برجام پرداخته است.

29. مدیرکل به گزارش دهی به طور مقتضی ادامه خواهد داد.

ضمایم این گزارش به شرح زیر است.

[1]  - اقدامات درخواست شده از مدیرکل توسط شورای امنیت مندرج در قطعنامه 2231 در بند 8 سند GOV/2015/53 and Corr.1 آمده است.

[2] . Reproduced in INFCIRC/907 and INFCIRC/907add.1.

[3]  - سه میلیون یورو؛ بطور خاص درارتباط با اجرای موقت  پروتکل الحاقی از بودجه عادی تامین می گردد (GC(60)/2)

[4] GOV/INF/2016/8, para.6.

[5] Note by the Secretariat, 2016/Note. 5.

[6] GOV/2016/55.

[7] - مخزن از رآکتور خارج شده و در فرآیند آماده سازی برای روز اجرا به صورت غیر قابل استفاده در آورده شد و در ایران باقی نگه داشته شده است ( GOV/INF/2016/1، رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک، بندهای 3(ii)  و  3(iii)).

[8]  - بندهای ارجاعی در پرانتزها در تمام بخش‌های C و D این گزارش به بندهای «ضمیمه I - اقدامات مرتبط هسته ای» برجام مربوط است.

[9]  - HWPP تأسیسات تولید آب سنگین با ظرفیت طراحی اسمی 16 تن آب سنگین با درجه خلوص هسته ای در سال می باشد.

[10] GOV/2016/55, para. 6.

[11] - ذخیره ایران شامل آب سنگین با درجه خلوص هسته ای و معادل آن در غناهای مختلف می باشد.

[12] GOV/INF/2016/13.

[13]  از جمله سلول های داغ در راکتور تحقیقاتی تهران و تاسیسات MIX و سلولهای شیلد شده که در مصوبه کمیسیون مشترک مورخ 14 ژانویه 2016 به آنها اشاره شده است ((INFCIRC/907

[14] به بند 16 همین گزارش مراجعه شود.

[15] - طبق برجام"سایت غنی سازی نطنز برای مدت 15 سال تنها مکان برای انجام همه فعالیت‌های غنی سازی ایران شامل تحقیق و توسعه تحت پادمان" خواهد بود (بند 72).

[16] GOV/2016/46, para. 10

[17] INFCIRC/907/Add.1

[18] با رعایت شرایط مقرر در مصوبه مورخ 10 ژانویه 2017 کمیسیون مشترک

[19] با در نظر گرفتن وزن اتمی استاندارد اورانیوم و فلوئورین

[20] شامل 53.6 کیلوگرم اورانیوم به شکل UF6، 35.9 کیلوگرم به شکل UO2، 9.7 کیلوگرم در مجتمع ها و میله های سوخت، 1.2 کیلوگرم به عنوان hold-up در خطوط فرآوری؛ و 1.3 کیلوگرم اورانیوم در ضایعات مایع و جامد.

[21]  مطابق با مصوبات کمیسیون مشترک به تاریخ های 6 ژانویه و 18 دسامبر 2016 (INFCIRC/907)، و 10 ژانویه 2017 (INFCIRC/907/Add.1).

[22] - GOV/2016/46, para. 12.

[23] 3 Note by the Secretariat, 2017/Note 4

[24] - GOV/2016/46, footnote 15.

[25] -  در ژوئن 2016، ایران خواستار بازگشت اولین پنج کیلوگرم U3O8 مازاد غنی سازی شده تا سطح بیست درصد اورانیوم U-235 موجود در صفحات سوخت تولید شده برای ساخت عناصر نهائی سوخت برای رآکتور تحقیقاتی تهران (TIR) گردید که قبل از روز اجرا به خارج از ایران منتقل شده بود. آژانس به کمیسیون مشترک و کشورهای عضو ذیربط اطلاع داد که شرایط برای بازگشت اولین پنج کلیوگرم U3O8 مازاد غنی شده تا سطح 20 درصد اورانیوم 235 (U-235) فراهم گردیده است. (تصمیم کمیسیون مشترک به تاریخ 24 دسامبر 2015   (INFCIRC/907)).

[26] - Decision of the Joint Commission of 14 January 2016 (INFCIRC/907).

[27] - GOV/2016/46, para. 18.