برجام سرمایه‌گذاری خارجی را افزایش داد؟/ آمارهای بین‌المللی را به دست جهانگیری برسانید!

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- محمدعلی امینی؛ «اگر می‌خواهیم برای جوان بیکار اشتغال ایجاد کنیم به یک رشد اقتصادی ۸ درصدی نیاز داریم و اگر بخواهیم رشد ۸ درصدی داشته باشیم و تمام امکانات داخلی به میدان بیایند به سالانه حدود ۵۰ میلیارد دلار جذب سرمایه خارجی نیاز داریم و کارآفرینان و بخش خصوصی کشور باید سرمایه خارجی را جذب کند و دولت هم باید به سهم خود، سرمایه و تکنولوژی بیاورد.» این‌ها را رئیس‌جمهور در دی‌ماه 94 گفته. شرایط اما آن‌گونه که آقای روحانی انتظار داشت پیش نرفت. دو سال از اجرای برجام گذشته، سرمایه چندانی جذب نشده و آمارهای جهانی بر وفق مراد اقتصاد ایران نیست.

  

رفت‌وآمد 200 هیئت خارجی / همه منتظر گشایش اقتصادی هستند
برجام که امضا شد، همه منتظر بودند سرمایه خارجی به کشور سرازیر شود. انگار بین مسئولین هم رقابتی ایجادشده بود. هر کس سرمایه جذب‌شده را رقم بالاتری اعلام می‌کرد! رقم‌ها از 4 میلیارد تا 14 میلیارد متغیر بودند. اصرار دولت‌مردان و حامیانشان برجذب سرمایه خارجی با تعجب اقتصاددان‌های مستقل همراه بود. کار به‌جایی رسید که هر وزارت خانه سهم خود را از میزان سرمایه جذب‌شده اعلام می‌کرد! هرچند که رفت‌وآمد حدود 200 هیئت خارجی به کشور، کفه ترازو را به نفع دولتمردان سنگین‌تر می‌کرد اما مردم منتظر تأثیر این رفت‌وآمدها در زندگی روزمره خود بودند. کارگران و افراد بیکار شده هم امیدوارانه به هیئت‌های خارجی نگاه می‌کردند و انتظار داشتند این رفت‌وآمدها گشایشی در اقتصاد کشور ایجاد کند و کارگاه‌ها و کارخانه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی کوچک و بزرگ دوباره رونق بگیرد؛ اما انگار این رفت‌وآمدها قرار نبود تحولی در اقتصاد کشور ایجاد کند، دولت می‌گفت میلیاردها دلار سرمایه جذب کرده اما مردم نه افتتاحی دیدند نه کلنگ زدنی!

سازمان کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) همه‌ساله، آماری از میزان جذب سرمایه خارجی در کشورهای مختلف ارائه می‌کند. آمار این سازمان درباره ایران نشان می‌دهد دولت یازدهم در ۴ سال فعالیت خود (92 تا پایان 95) به ترتیب ۳۰۵۰ میلیون دلار، ۲۱۰۵ میلیون دلار، ۲۰۵۰ میلیون دلار و ۳۳۷۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی جذب کرده است. این یعنی دولت یازدهم در مدت حیات 4 ساله خود مجموع موفق به جذب 10 میلیارد و 577 میلیون دلار سرمایه خارجی شده. این آمار وقتی کنار میزان جذب سرمایه خارجی دولت دهم قرار بگیرد ناامیدکننده می‌شود.

 

 

دولت دهم در 4 سال فعالیت خود (88 تا پایان 91) به ترتیب ۲۹۸۳ میلیون دلار، ۳۶۴۹ میلیون دلار، ۴۲۷۷ میلیون دلار و ۴۶۶۲ میلیون دلار (مجموعاً ۱۵ میلیارد و ۵۷۱ میلیون دلار) سرمایه خارجی جذب کرده بود. برای مثال در سال 2015 سرمایه‌گذاری خارجی نسبت به سال قبل از آن در کل دنیا 40 درصد افزایش داشته. کشورهای درحال‌توسعه در این سال با افزایش 9 درصدی جذب سرمایه خارجی مواجه بودند اما کشور ما با کاهش سرمایه‌گذاری خارجی روبرو شده. این کاهش میزان جذب سرمایه خارجی با واکنش فعالین اقتصادی همراه شد. خوانساری رئیس اتاق بازرگانی تهران در سخنانی گفته: «از سال ۹۱ به بعد به‌طور متوسط با رشد منفی ۱۲ درصدی جذب سرمایه‌گذاری خارجی مواجه بوده‌ایم. این در حالی است که دولتمردان باقوت از روند تسهیل یافتن تجارت با کشورهای خارجی در دولت خود یاد می‌کنند.»

 

جذب سرمایه یا جلب سرمایه مسئله این است
ادبیات دولتمردان پس از اعلام آمار آنکتاد و اعراض مکرر اقتصاددان‌های مستقل عوض شد. رئیس‌جمهور در گفتگوی ویژه خود با مردم برای اولین بار از «سرمایه‌گذاری مصوب» و «جلب سرمایه» استفاده کرد. مهدیار اسماعیلی کارشناس مسائل اقتصادی در توضیح این عبارت در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو گفت: «دولت محترم آمد و کلمه «جلب» سرمایه‌گذاری خارجی را استفاده کرد. با این تعریف آن قبیل سرمایه‌هایی که ما برای آمدن آن‌ها مذاکره کردیم و تفاهم‌نامه نوشتیم و توجه آن‌ها را جلب کردیم، اسم این را گذاشتند جلب سرمایه خارجی. سپس هر توافق‌نامه، معاهده و... که انجام شد تحت عنوان جلب سرمایه‌گذاری خارجی معرفی شد حالا اگر مثلاً بعد از برجام با یک کشوری مذاکره کردند و مثلاً آن کشور موافقت اولیه برای انجام این سرمایه‌گذاری را انجام می‌داد، به‌عنوان جلب سرمایه خارجی مطرح می‌شد. تحت این عنوان ارقام بزرگی مطرح شد. این ارقام به‌عنوان موفقیت‌های پس از برجام اعلام شد.»

 

 

مسئولین دولتی صرفاً به اعلام آمار جلب سرمایه بسنده نکردند و قراردادهای فاینانس را هم تحت عنوان سرمایه‌گذاری خارجی معرفی کردند. دکتر عبدالله صوفی، استاد اقتصاد دانشگاه ویسکانسین آمریکا در همین رابطه گفته: «فاینانس درواقع همان وام است. در ایران ممکن است برخی دید دیگری نسبت به فاینانس داشته باشند. فاینانس سرمایه‌گذاری مستقیم محسوب نمی‌شوند مگر اینکه کشورهای خارجی بیایند در ایران کارخانه‌ای باز کنند یا خود دست به فعالیت اقتصادی بزنند؛ اما آنچه امروز دیده می‌شود، وام است و نمی‌شود نام آن را سرمایه‌گذاری گذاشت»

 

 

جهانگیری همچنان می‌گوید بعد از برجام 14 میلیارد دلار سرمایه جذب کردیم!
اسحاق جهانگیری که انگار از آمار رسمی آنکتاد بی‌خبر است در افتتاحیه یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی« ایران پلاست» گفت: «در دوران بعد از برجام حدود ۱۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب‌شده است.» صحبت‌های معاون اول رئیس‌جمهور این بار با واکنش گسترده اقتصاددان‌ها همراه شد. اسدالله عسگراولادی عضو اتاق بازرگانی در گفتگو با «نود اقتصادی» در واکنش به اظهارات جهانگیری گفت: «این‌که گفته‌شده در دوران پسابرجام 14 میلیارد دلار جذب سرمایه خارجی انجام‌شده دروغ است و من آن را قبول ندارم.

 

 

 

متأسفانه دولتمردان ما فقط به فکر گفتاردرمانی هستند و گفتاردرمانی آن‌ها بیشتر از واقعیت‌هاست» مسعود دانشمند عضو اتاق بازرگانی هم در همین رابطه گفته: «اگر 14 میلیارد سرمایه‌گذاری خارجی بعد از برجام جذب اقتصاد ایران شده و یا به قول آقای جهانگیری 11 میلیارد دلار در این چهار سال وارد تولید صنعت کشور شده باید اثر آن در اشتغال دیده شود، سؤال اینجاست که چرا ما چنین اثری را نمی‌بینیم که سخنان معاون اول رئیس‌جمهور را تأیید کنیم؟ این درست نیست که آمار سرمایه‌گذاری‌های تصویب‌شده را به‌عنوان سرمایه جذب‌شده به مردم اعلام کنیم و از اعداد و ارقام اقتصادی استفاده سیاسی داشته باشیم.» دانشمند همچنین معتقد است تا زمانی مشکل بانکی ما با دنیا رفع نشود نمی‌توان سرمایه خارجی جذب کرد.


جذب سرمایه در دولت آقای روحانی حالا به یک مشکل اساسی تبدیل‌شده، دولت از یک‌طرف با شعار تعامل سازنده با دنیا روی کار آمده و همچنین بارها گفته همه تحریم‌ها رفع شده و به‌زودی میلیاردها دلار سرمایه وارد کشور می‌شود اما از طرف دیگر، در جذب سرمایه خارجی از دولت دهم هم پایین‌تر بوده! آمارهای مسئولین دولتی هم دیگر نمی‌تواند کلاه سر مردم بگذارد. مردم حالا منتظر تحقق وعده‌های دولت دوازدهم در جذب سرمایه خارجی هستند. وعده‌ای که اگر عملی نشود ممکن است در انتخابات آتی با واکنش مردم مواجه شود. واکنشی که به تغییر روند کشور منجر خواهد شد.